УИХ-ын гишүүн Ё.Отгонбаяртай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.
-Газрын тухай хуулиас болж багагүй маргаан дэгдэж байна. Тэр ч байтугай та олон нийтэд цуурхал тараасан гэдэг асуудалд унаж байх шив?
-АН-ын бүлгийн дарга мэдээлэл хийхдээ миний нэрийг дурьдаж ярьсан. Тиймээс би байр сууриа илэрхийлэх нь зүйтэй гэж үзэж байгаа. Энэ нь газрын асуудлаар үзэл бодлоо илэрхийлсэн иргэдийг хууль хяналтын байгууллагаар далайлгаж, үндсэн хуулиар олгогдсон үзэл бодлоо илэрхийлэх эрхэнд нь бүдүүлгээр халдаж буй хэрэг. Үүнд би дургүйцэж байна. АН-ын бүлгийн дарга хүний эрхэнд бүдүүлгээр халдсандаа уучлалт гуйх ёстой.
Өмнөх хуулиар гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгж, гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүнд газар ашиглах эрх олгодог байсан. Өөрөөр хэлбэл таван жил ашиглаад, түүнийгээ дахин таван жилээр сунгаж ажилладаг, 10 жилийн заалттай байсан шүү дээ.
Харин энэ хуулиар гадаадын харьяалалтай иргэнд газар худалдаад ирэхээр эзэмшлийн эрх нь 60 жил, дээр нь 40, нийт 100 жилийн эрх болж хувирч байгаа юм.
Мөн эзэмших эрхийг өмчлөх эрх болгоод өөрчилчихсөн байгаа. Хуулийн зохицуулалтдаа газар өмчлөх гэж тухайн газрыг захиран зарцуулах эрхтэйгээр хуулиар зөвшөөрсөн хүрээнд өөрийн мэдэлд байлгахыг хэлдэг гэж заасан байгаа.
Газар эзэмших гэж гэрээнд заасан зориулалт, нөхцөл бололцооны дагуу хуулиар өгөгдсөн хүрээнд өөрийн мэдэлд байлгах гэж заасан. Гэсэн атлаа энэхүү хуулийн 27 дугаар зүйлд газар эзэмшүүлэх шийдвэр гаргуулсан этгээдийн зөвшөөрөлтэйгээр газар эзэмших эрхээ бусдад шилжүүлэх, барьцаалах эрхийг нь нээлттэй болгосон байгаа юм. Энэ бол захиран зарцуулах эрхтэйгээ адилхан. Өөрөөр хэлбэл 100 жилээр газар өмчлөх л эрх нээгдлээ гэсэн үг юм.
-МАН-ын бүлгийнхэн эрх баригчид энэ хуулийг батлуулахаар нэлээд яарч байна гэж үзсэн. Чухам яагаад тийм дүгнэлт хийсэн юм бэ?
-Газрын тухай хууль, түүнийг дагалдсан 15 нийт 16 хуульд өөрчлөлт оруулах төслийг өнгөрсөн оны нэгдүгээр сарын 11-нд Засгийн газраас УИХ-д өргөн барьсан. Энэ бол баасан гараг байсан. Тэгснээ дөрөвхөн хоногийн дараа холбогдох байнгын хороогоороо энэхүү асуудлыг яаравчлан хэлэлцээд явчихсан байдаг.
Уг нь Үндсэн хуультай тэнцүү хэмжээний газрын тухай хуулийг хэлэлцэхээс нь өмнө ажлын хэсэг байгуулж, холбогдох мэргэжлийн хүмүүсийг оролцуулж, ул суурьтай хэлэлцүүлгүүдийг хийх байсан. Ингэсэн бол үр дүнгээ өгөх байсан юм. Одоо энэхүү хуулийг аваад үзэхээр хэд хэдэн заалт нь Үндсэн хуультайгаа зөрчилдөж байгаа.
Тухайлбал, Үндсэн хуулийн 6.5-д төрөөс гадаадын иргэн, хуулийн этгээд харьяалалгүй хүнд газрыг төлбөр, хугацаатайгаар болон хуульд заасан бусад нөхцөл, журмын дагуу ашиглуулж болно гэж заасан байдаг. Гэтэл Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн Газрын тухай энэ хуулийн 15.5-д гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгжүүдэд газар эзэмших эрхийг худалдана гэж байгаа юм.
-Уг нь гадныханд газар эзэмшүүлэхгүй гэж тайлбарлаад байгаа шүү дээ?
-Харин ч гадаадын хуулийн этгээдүүдэд газар эзэмшүүлэх төрөл бүрийн аргыг 23, 24 дүгээр зүйлээр зааж өгсөн байгаа. Дуудлага худалдаа, ашигт малтмал, концессын зориулалтаар эзэмшиж болно гэсэн заалтууд орчихсон шүү дээ. Ийм байхад энэ хуулийг яагаад батлах гээд яараад байгааг ойлгохгүй байна. Монгол Улсын иргэн бүрийн эрх ашгийг хөнддөг хууль шүү дээ.
-Мөн Газрын тухай хуулиас болж аливаа маргаан гарсан тохиолдолд олон улсын гэрээгээр зохицуулагдах тухай заасанд танай намынхан нэлээд шүүмжлэлтэй хандаж байсан?
-Тэгэлгүй яах вэ. Бүхэл бүтэн тусгаар улсын газар нутагтай холбоотой асуудлыг олон улсын гэрээгээр зохицуулна гэдэг байж боломгүй зүйл шүү дээ. Ямар эрүүл ухаантай хүн Монгол Улсынхаа газар нутаг, тусгаар тогтнолоо үндэс суурь болсон газар нутгийг олон улсын гэрээгээр шийдэх юм бэ. Лав л газартай холбоотой асуудал олон улсын гэрээгээр биш Монгол Улсынхаа хуулиар зохицуулагдаж явах ёстой.
Ер нь Газрын тухай хуулийн талаар МАН-ын бүлэг одоогоос 10 гаруй хоногийн өмнө хуралдаж байр сууриа илэрхийлсэн.
Монгол Улсын тусгаар тогтнолын үндэс нь Монгол Улсын газар нутаг мөн. Газар нутгийн бүрэн бүтэн байдал, Монгол Улсын тусгаар тогтнолын төлөө иргэн бүр санаа тавьж, зовж үүргээ биелүүлэх ёстой. Энэ бол Үндсэн хуульд заасан Монгол Улсын иргэний үүрэг.
-Бэлчээрийн асуудал орчихсон болохоор малчдын хувьд энэ хуульд ямар байр суурьтай байгаа бол. Та сонирхож үзэв үү?
-Хэрэв бэлчээрийн газрыг эзэмшүүлэх гэж байгаа бол малчдаас нь асуух ёстой. Жишээлбэл манай Булган бол хангайн аймаг. Газрын, бэлчээрийн хувьд говийн аймгуудыг бодвол харьцангуй боломжтой. Гэтэл миний уулзсан малчин бүр “Эзэмшүүлж болохгүй шүү. Тэгэх юм бол энэ асуудлаас болж буудалцана шүү” гэж сануулж байгаа юм.
Тиймээс энэ асуудлыг малчдаас нь асууж шийдэх ёстой. Түүнээс УИХ-ын танхимд хэдхэн хүн суучихаад ингэж шийдэж болохгүй. Үндсэн хууль зөрчсөн хуулийн төсөл өргөн барьчихаад, үзэл бодлоо илэрхийлсэн хүнийг хууль хяналтын байгууллагаар далайлгаж, сүрдүүлдэг ийм арга хэлбэрт Монгол Улс шилжиж болохгүй гэдгийг зориуд хэлэх байна.
-Газрын тухай хуулиас болж багагүй маргаан дэгдэж байна. Тэр ч байтугай та олон нийтэд цуурхал тараасан гэдэг асуудалд унаж байх шив?
-АН-ын бүлгийн дарга мэдээлэл хийхдээ миний нэрийг дурьдаж ярьсан. Тиймээс би байр сууриа илэрхийлэх нь зүйтэй гэж үзэж байгаа. Энэ нь газрын асуудлаар үзэл бодлоо илэрхийлсэн иргэдийг хууль хяналтын байгууллагаар далайлгаж, үндсэн хуулиар олгогдсон үзэл бодлоо илэрхийлэх эрхэнд нь бүдүүлгээр халдаж буй хэрэг. Үүнд би дургүйцэж байна. АН-ын бүлгийн дарга хүний эрхэнд бүдүүлгээр халдсандаа уучлалт гуйх ёстой.
Өмнөх хуулиар гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгж, гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүнд газар ашиглах эрх олгодог байсан. Өөрөөр хэлбэл таван жил ашиглаад, түүнийгээ дахин таван жилээр сунгаж ажилладаг, 10 жилийн заалттай байсан шүү дээ.
Харин энэ хуулиар гадаадын харьяалалтай иргэнд газар худалдаад ирэхээр эзэмшлийн эрх нь 60 жил, дээр нь 40, нийт 100 жилийн эрх болж хувирч байгаа юм.
Мөн эзэмших эрхийг өмчлөх эрх болгоод өөрчилчихсөн байгаа. Хуулийн зохицуулалтдаа газар өмчлөх гэж тухайн газрыг захиран зарцуулах эрхтэйгээр хуулиар зөвшөөрсөн хүрээнд өөрийн мэдэлд байлгахыг хэлдэг гэж заасан байгаа.
Газар эзэмших гэж гэрээнд заасан зориулалт, нөхцөл бололцооны дагуу хуулиар өгөгдсөн хүрээнд өөрийн мэдэлд байлгах гэж заасан. Гэсэн атлаа энэхүү хуулийн 27 дугаар зүйлд газар эзэмшүүлэх шийдвэр гаргуулсан этгээдийн зөвшөөрөлтэйгээр газар эзэмших эрхээ бусдад шилжүүлэх, барьцаалах эрхийг нь нээлттэй болгосон байгаа юм. Энэ бол захиран зарцуулах эрхтэйгээ адилхан. Өөрөөр хэлбэл 100 жилээр газар өмчлөх л эрх нээгдлээ гэсэн үг юм.
-МАН-ын бүлгийнхэн эрх баригчид энэ хуулийг батлуулахаар нэлээд яарч байна гэж үзсэн. Чухам яагаад тийм дүгнэлт хийсэн юм бэ?
-Газрын тухай хууль, түүнийг дагалдсан 15 нийт 16 хуульд өөрчлөлт оруулах төслийг өнгөрсөн оны нэгдүгээр сарын 11-нд Засгийн газраас УИХ-д өргөн барьсан. Энэ бол баасан гараг байсан. Тэгснээ дөрөвхөн хоногийн дараа холбогдох байнгын хороогоороо энэхүү асуудлыг яаравчлан хэлэлцээд явчихсан байдаг.
Уг нь Үндсэн хуультай тэнцүү хэмжээний газрын тухай хуулийг хэлэлцэхээс нь өмнө ажлын хэсэг байгуулж, холбогдох мэргэжлийн хүмүүсийг оролцуулж, ул суурьтай хэлэлцүүлгүүдийг хийх байсан. Ингэсэн бол үр дүнгээ өгөх байсан юм. Одоо энэхүү хуулийг аваад үзэхээр хэд хэдэн заалт нь Үндсэн хуультайгаа зөрчилдөж байгаа.
Тухайлбал, Үндсэн хуулийн 6.5-д төрөөс гадаадын иргэн, хуулийн этгээд харьяалалгүй хүнд газрыг төлбөр, хугацаатайгаар болон хуульд заасан бусад нөхцөл, журмын дагуу ашиглуулж болно гэж заасан байдаг. Гэтэл Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн Газрын тухай энэ хуулийн 15.5-д гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгжүүдэд газар эзэмших эрхийг худалдана гэж байгаа юм.
-Уг нь гадныханд газар эзэмшүүлэхгүй гэж тайлбарлаад байгаа шүү дээ?
-Харин ч гадаадын хуулийн этгээдүүдэд газар эзэмшүүлэх төрөл бүрийн аргыг 23, 24 дүгээр зүйлээр зааж өгсөн байгаа. Дуудлага худалдаа, ашигт малтмал, концессын зориулалтаар эзэмшиж болно гэсэн заалтууд орчихсон шүү дээ. Ийм байхад энэ хуулийг яагаад батлах гээд яараад байгааг ойлгохгүй байна. Монгол Улсын иргэн бүрийн эрх ашгийг хөнддөг хууль шүү дээ.
-Мөн Газрын тухай хуулиас болж аливаа маргаан гарсан тохиолдолд олон улсын гэрээгээр зохицуулагдах тухай заасанд танай намынхан нэлээд шүүмжлэлтэй хандаж байсан?
-Тэгэлгүй яах вэ. Бүхэл бүтэн тусгаар улсын газар нутагтай холбоотой асуудлыг олон улсын гэрээгээр зохицуулна гэдэг байж боломгүй зүйл шүү дээ. Ямар эрүүл ухаантай хүн Монгол Улсынхаа газар нутаг, тусгаар тогтнолоо үндэс суурь болсон газар нутгийг олон улсын гэрээгээр шийдэх юм бэ. Лав л газартай холбоотой асуудал олон улсын гэрээгээр биш Монгол Улсынхаа хуулиар зохицуулагдаж явах ёстой.
Ер нь Газрын тухай хуулийн талаар МАН-ын бүлэг одоогоос 10 гаруй хоногийн өмнө хуралдаж байр сууриа илэрхийлсэн.
Монгол Улсын тусгаар тогтнолын үндэс нь Монгол Улсын газар нутаг мөн. Газар нутгийн бүрэн бүтэн байдал, Монгол Улсын тусгаар тогтнолын төлөө иргэн бүр санаа тавьж, зовж үүргээ биелүүлэх ёстой. Энэ бол Үндсэн хуульд заасан Монгол Улсын иргэний үүрэг.
-Бэлчээрийн асуудал орчихсон болохоор малчдын хувьд энэ хуульд ямар байр суурьтай байгаа бол. Та сонирхож үзэв үү?
-Хэрэв бэлчээрийн газрыг эзэмшүүлэх гэж байгаа бол малчдаас нь асуух ёстой. Жишээлбэл манай Булган бол хангайн аймаг. Газрын, бэлчээрийн хувьд говийн аймгуудыг бодвол харьцангуй боломжтой. Гэтэл миний уулзсан малчин бүр “Эзэмшүүлж болохгүй шүү. Тэгэх юм бол энэ асуудлаас болж буудалцана шүү” гэж сануулж байгаа юм.
Тиймээс энэ асуудлыг малчдаас нь асууж шийдэх ёстой. Түүнээс УИХ-ын танхимд хэдхэн хүн суучихаад ингэж шийдэж болохгүй. Үндсэн хууль зөрчсөн хуулийн төсөл өргөн барьчихаад, үзэл бодлоо илэрхийлсэн хүнийг хууль хяналтын байгууллагаар далайлгаж, сүрдүүлдэг ийм арга хэлбэрт Монгол Улс шилжиж болохгүй гэдгийг зориуд хэлэх байна.
Өглөөний сонин
Ж.Нарангэрэл
Ж.Нарангэрэл