Д.Дамба: Би улстөрчдийн биш уурхайчдын өмнөөс ярьдаг

Монголчууд нүүрсээ БНХАУ-д нарийн царигийн төмөр замаар зөөх нь үндэсний аюулгүй байдалд заналхийлэл авчирч магадгүйг илэрхийлсэн нэвтрүүлэг өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд хэд, хэдэн телевизээр цацагдав. Цахим ертөнцөөр ч гэсэн хүчтэй тарж байна. Харин энэ нэвтрүүлгийн эсрэг дүрийн баатар нь  Монголын уул уурхайн үндэсний ассоциацийн ерөнхийлөгч асан Д.Дамба байлаа. Түүнтэй ярилцсанаа хүргэе.
 

-Та Монголын уул уурхайн үндэсний ассоциацийн ерөнхийлөгчийн албаа өгсөн гэв үү. Ямар шалтгаанаар тэр вэ?

-Дөрвөн жилийнх нь хугацаа дууссан. Яахав, энэ албанд ажиллахдаа уул уурхайн салбарынхны итгэлийг дааж ажиллахыг хичээсэн. Хичээл зүтгэл маань ч гэсэн талаар болоогүй болов уу. Салбарынхаа төлөө явсан учраас Хятадын урвагчаар дуудуулах шиг боллоо. Одоо Геологи, уул уурхайн мэргэжлийн инситутын ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байна.
 

-Амралтын өдрүүдэд хэд, хэдэн телевизээр гарсан “100 чухал сэдэв” нэврүүлгийн талаар асууж тодруулах зүйл олон байна. Ингэхэд та хэний “бууны нохой” болчихов оо?

-Хэний бууны нохой болсноо ч ойлгоогүй. Би бол жирийн нэгэн уул уурхайн инженер хүн. Насаараа л энэ салбарт ажилласан. Улстөрч биш, улс төрд далд байдлаар ч гэсэн оролцдог хүн биш. Го.Бадарч гэдэг сэтгүүлч сарын өмнө нарийн царигийн төмөр замын талаар ярилцлага авъя гэхээр нь очсон. Тэгсэн Х.Баттулга гишүүнийг давхар дуудчихсан байсан. Бид хоёрын хувьд үзэл бодлын зөрүүтэй санал байсан учраас бага зэрэг маргалдсан. Гэтэл нэвтрүүлгээр юу, юу гэж ярьсныг гаргалгүйгээр зөвхөн намайг доромжилсон хэсгийг нь монтажлаад оруулчихсан байна лээ. Намайг олон түмний өмнө дэндүү их доромжилж, дайсан мэт болгож харууллаа. Ёстой нөгөө эх орноосоо урвасан, дайсны тал юм шиг харагдуулсан байна. Тэгвэл бодит зүйлийг хэлье. Юу ярьсан гэхээр Монголд нарийн царигийн төмөр зам хэрэгтэй. Нүүрсээ борлуулахад өртөг зардал нь бага гэдэг утгаараа нарийн төмөр зам эдийн засгийн хувьд үр өгөөжтэй гэж л ярьсан. Үүнийг би ганцаараа яриад байгаа юм биш. Уул уурхайн салбарынхан бүгд л ярьж байгаа. Мэргэжлийн бус болоод энэ талын нарийн мэдээлэлгүй хүн бол Д.Дамба ёстой нэг урвагч юм байна гэж ойлгох байх даа. Мэдээлэлгүй хүнд сөрөг байдлаар ойлгуулж толгойг нь угаах ажиллагаа боллоо гэж бодож байна. Үүнд харамсч байна. Уг нь Го.Бадарч гэдэг сэтгүүлчийг шударга, ардчиллын төлөө явдаг гэж бодож байсан юм. Гэтэл нөгөө өөрсдийнх нь хэлдгээр өөрөө бууны нохой юм биш үү. Ярьсан зүйлийг нь гаргалгүй элдэв монтаж хийгээд сөрөг дүрд тоглуулчихсаныг нь хараад тэгж хэлэх байна. Миний хувьд хохироод байгаа юм алга. Гэхдээ хүний нэр хүндийг ингэж зохион байгуулалтаар унагаж болохгүй.


-Хуулийн байгууллагад хандах уу?

-Хандаад ч яах билээ. Эмзэглээд байгаа юм алга. Би худал яриагүй, булхай хийгээгүй. Үнэн зүйл ярьсан. Эдийн засаг, техникийн талаасаа нарийн царигийн төмөр зам хэрэгтэй  гэж ярьсан. Түүнээс биш ОХУ-ын төмөр замыг үгүйсгээд байгаа юм алга. Засгийн газраас УИХ-д нарийн царигийн төмөр зам барих төсөл өргөн барьсан юм билээ. Түүнийг нь эсэргүүцсэн нэвтрүүлэг хийх гэсэндээ надаар туг тахиж гаргав уу гэж харж байна. Эцсийн дүндээ Д.Дамба гэдэг хүн улстөрч, эрх мэдэлтэн биш. Нарийн цариг төмөр тавина гэж шийддэг удирдлага нь  ч биш.  Ямар ч  уул уурхайгүй,  зөвхөн мэргэжилтний хувьд нарийн царигийн төмөр замын гарах зардал бага гэсэн тооцоо байгааг л ярьсан. Ийм байтал тэр улс төрч эрхэм яагаад надтай тэмцэлдээд, элдвээр доромжлоод байгааг нь ойлгохгүй юм.


-Та хэн нэгний өмнөөс ярьдаг юм биш биз дээ?

-Би хүний өмнөөс ярьдаг. Гэхдээ Монголын уурхайчдын өмнөөс ярьдаг. Хэн нэгэн улстөрчийн өмнөөс ярьдаггүй.


-Нэвтрүүлгээс харахад найман аймгаар дамжаад нүүрсээ цөлмөөд дуусах юм биш шүү. Хятадын бодлого нь тийм юм гэж харагдаж байна лээ?

-Мушгиж гуйвуулсан учраас тэгж ойлгогдох нь аргагүй. Ер нь Монгол Улс зөвхөн Хятад руу нүүрсээ нийлүүлэх гэж байгаа юм биш. Хятадаар дамжаад далай руу гармаар байна. Хоёр том гүрний дунд хавчуулагдчихаад тэдэнтэй л харилцана гэж таарахгүй. Нөгөө талаас Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл гэж бий. Хэрэв тэр хүмүүс нь нарийн царигийн төмөр зам аюулгүй байдалд хортой гэж үзвэл болиулчих боломж нь байна. Түүнээс биш нарийн цариг гээд цээжээ дэлдээд суугаад юм алга. Мэргэжлийн хүний хувьд ашигтай гэсэн саналтайгаас өөр цаашгүй. Яагаад гэхээр уул уурхайн бүтээгдэхүүн өөрөө заавал тээвэр шаарддаг. Үүнийг бага зардлаар хэрэглэгчид хүргэх арга нь далайд гарцгүй орны хувьд төмөр зам юм.


-Хэрэв нарийн царигийн төмөр зам тавьчихвал нүүрсээ шавхаад дуусах юм биш биз. Манай улсын нүүрсний нөөц хэр баялаг юм бэ?

-Монгол бол асар их нөөцтэй. Геологчидын урьдчилсан таамагласан нөөцөөр 170 гаруй тэрбум тонн нөөцтэй. “Тавантолгой”-г барьж идэхгүй нүүрстэй  гэдэг. Тэр нь ердөө зургаан тэрбум нөөц шүү дээ. Түүний хажууд 170 тэрбум тонн нөөц гэхээр их байгаа биз. Өнөөдөр дэлхий дахинаа нүүрс хэрэглэж эрчим хүчээ үйлдвэрлэж байгаа.  Гэхдээ удалгүй үүнээс татгалзаж эхлэхээр байна. Бүр татгалзаад ч эхэлчихэж. Магадгүй нүүрсийг түлшний зориулалтаар хэрэглэдэгийг 20 жилийн дараа болихыг үгүйсгэх арга алга. Өнөөдөр шинжлэх ухаан, технологийн хандлага нь тийм байна. Тэр хүртэлх хугацаанд жаахан нүүрс гаргаад мөнгөтэй болж улс орны эдийн засгаа яагаад  дээшлүүлж болохгүй гэж. Хэрэв шинжлэх ухаан хөгжөөд ирэхээр 20 жилийн дараа бидний нүүрсийг хэн ч авахгүй  байж магад. Түүнээс биш гялгар уутанд элс хийгээд гоожуулж байгаа мэт цөлмөөд дуусна гэж ойлгож болохгүй. Ийм арчаагүй аргаар илэрхийлж таарамгүй байгаа юм.Эцсийн дүндээ бид баялгаа боруулж амьдрахгүйгээр өөр яаж амьдрах юм бэ. Үүнийг улстөржүүлэх нь онцгүй байна.


-Үнэхээр найман газраар нүүрсээ тээвэрлэхээр байгаа юм уу?

-Засгийн газраас УИХ-д өргөн мэдүүлсэн төсөлд тийм найман чиглэл байхгүй. Говь-Алтай, Ховд аймгаас нүүрс тээвэрлэнэ гэж бичээгүй байсан. Зөвхөн Гашуунсухайт, Бичигт, Замын-Үүд гэсэн хэд, хэдэн газрыг нэр заасан байна лээ. Ийм байхад дэндүү гуйвуулах юм даа. Хэрэв манайх өргөн царигтай байгаад Хятадын хил дээр нүүрсээ буулгаад тээвэрлэе гэвэл байгаль орчин, эрүүл ахуйн хувьд дэндүү их эрсдэлтэй. Өнөөдөр Гашуунсухайтын наана байх “Цагаан хад” гэдэг газар нүүрсийг буулгаад эргүүлэн тээвэрлэж байна. Тэнд хүний эрүүл мэнд, байгаль экологи туйлдаж байгаа шүү дээ. Дээрээс нь нүүрсийг нэгээс дээш удаа ачиж буулгах юм бол чанарын алдагдалд ордог.
 

-Хэрэв нарийн царигаар нүүрсээ зөөлөө гэхэд Монголын эдийн засаг ямар хугацаанд эргээд сэргэх юм?

- Засгийн газар энэ жил 30 сая нүүрс гаргана гэж зарласан. Дараа жилээс эхлээд 50 сая гаргана гээд мөрийн хөтөлбөрт нь бий. Ерөнхий сайд БНХАУ-д айлчлахдаа ойрын 10 жилд нэг тэрбум тонн нүүрс нийлүүлнэ гэсэн гэрээ хэлэлцээр хийчихсэн. Гэрээ хэлэлцээрээ биелүүлэхийн тулд тээврийн оновчтой систем хэрэгтэй байгаа юм. Нөгөө талаас хяналтгүй нүүрс явчих юм шиг яриад байна. Монгол Улс хилийн цэрэг, гаалийн байгууллагатай. Бүгдийг жигнээд хянаад гаргана. Юу гэж усны урсгал шиг явуулах юм бэ. Асуудалд бодитой л хандмаар байгаа юм даа.
 

-Хамгийн гол нь хятадууд өөрсдөө нүүрсний асар их нөөцтэй гэдэг шүү дээ. Ийм байхад  манай улс нүүрсээ нийлүүлэх хэрэг байна уу. Эдийн засгаа бодоод нийлүүлэх шаардлага гарах ч дараа нь ямар нэгэн байдлаар хамааралтай болчих вий?

-БНХАУ нь манайхаас илүү их нөөцтэй нь үнэн. Асар их нөөцтэй. Гэхдээ жилд хэдэн тэрбумаар нүүрс хэрэглэдэг улс. Дэлхийд хамгийн их нүүрсний хэрэглээтэй орон. Хэрэгцээнийхээ 80 хувийг өөрсдөө хангадаг. Үлдсэн 20 орчим хувийг гаднаас авч байна. Ингэхдээ бас ганцхан манайхаас аваад байгаа юм биш. Казахстан, Авсрали, ОХУ, Индонез гээд олон орноос авч байгаа. Үүнийг улстөржүүлэх ямар  ч шаардлагагүй л байхгүй юу. Ер нь нэвтрүүлгээс харахад зарим хүнийг юуны талаар ярьж байгааг нь хэлэлгүйгээр яриа авчихсан юм биш үү. Тэгж ажиглагдаж байна лээ. Б.Лхагвасүрэн гуай бид хоёр найз. Тэгэхэд мань хүн “Юу яриад байгаа юм бэ. Би заваан юм ярихгүй” гээд юуны талаар ярьж байгаа нь хүртэл бүрхэг юм билээ. Энэ мэтчилэн элдэв цуглуулгатай хярамцаг шиг л нэвтрүүлгээр хүний нэр төрд халдаж таарамгүй гэдгийг онцлох байна.
 

Эх сурвалж: "Зууны мэдээ" сонин

Бусдад түгээх
  • gplus

Сэтгэгдэл үлдээх

Уншигчдын бичсэн сэтгэгдэлд olloo.mn хариуцлага хүлээхгүй болно.
ХХЗХ-ны журмын дагуу зvй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зvйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй. Сэтгэгдэлтэй холбоотой санал гомдолыг 772-01100 утсаар хүлээн авна.

Сэтгэгдэлээ бичихХураах

тэмдэгтэнд багтааж бичнэ үү.
  • damba muu tuuchii 2014-06-25 14:24:56
    ene dambiig mal baisan bol erthen alaad idchehgui unen teneg gar
    112.72.13.100
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • hulan 2014-06-25 12:54:52
    t1 mal
    202.126.91.159
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • shur 2014-06-24 15:53:38
    heniih ni ch zow buruu baisan hamaa alga zugeer l gazar shoroog mine hudaldahaa boli\'
    202.21.124.132
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • Онон 2014-06-24 15:26:32
    Дамба гуайтай санал нийлж байна Үнэн факттай л ярьж байна Харин та эрэгнар бусдыг доромжилсон шигээ л ... яг насанбаярыг хэн биш болгож байсан шигээ ... Ингэхэд та нар юу хийсэн юм бээ хий хоосон учраа мэдэхгүй шүүмжлэгчид Яг үнэн хэрэг дээрээ гэртээ хоо
    49.0.135.41
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • altan 2014-06-24 14:29:09
    Uls torchid ni ard tumnii ner barina,Ene met tsagaan zahtanuud ni tus tusiinhaa salbariin neriig barina bugd l adilhan uls.Hyatadtai hilledeg buh l uls tsarig ni ondoo baidag gene.Neg yum heleed bainaa daa.Gevch ene mal avgai huuhdiinhee hormoinoos tsaash
    202.126.89.193
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • battulga 2014-06-24 12:41:13
    Mongllchuud yagad temtsej boldogui yum be negnee muulaj bhaar
    103.26.193.7
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • Teneguuded 2014-06-24 09:52:30
    Yamarch medleg bolowsrolgui erguu maluud ni uursduu jaahan yum bodooch delhiin hugjiltei hul niiluulj chdahgui margaashaa bodood honinii mahaa ideed zalhuurch hewtetsgee Damba ch bai hench bai ediin zasgiin ur uguujtei zuil yariad suuj bhad Uursduu mal sh
    202.131.242.107
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • onol 2014-06-24 09:10:48
    чи лалар минь хүжаа руугаа зайлаач ээ
    119.40.102.99
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • munhruulga 2014-06-24 08:17:56
    nuurs 20 jiliin daraa hereggui bolno gej shal hudlaa hujaa nariin munhruulga. Nuurs bol energy! Nuursnees Benzin tosnoos ehleed l mash olon buteegdhuun gargaj avch bolno. Nuursee bolovsruulaad benzin tosoo gargaj avaya
    202.126.91.178
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • саки 2014-06-24 05:35:58
    Хонины мах битгий идээрэй мал минь
    103.9.91.98
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • zzzzzzzzzzzz 2014-06-24 03:05:53
    https://www.facebook.com/photo.php?fbid=786732704692411&set=a.188696251162729.46246.153138011385220&type=1
    202.21.116.2
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • 2 DUU n 2014-06-24 02:59:44
    He he harin ingej hereldeed suuh n zugaatai ch ym uu chavgantsuudaa
    202.21.116.2
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • 2 DUU n 2014-06-24 02:56:07
    Naad hunee amniihaa zorgoor doromjlood bolno gej bodoj bval goridsonii garz ..............
    202.21.116.2
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • Дамба гуайд 2014-06-24 02:33:14
    Мал маллаад хэрэггүй гэл үү мах бүү өг
    103.11.193.202
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • Дамба гуайд 2014-06-24 02:33:13
    Мал маллаад хэрэггүй гэл үү мах бүү өг
    103.11.193.202
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • Дамба гуайд 2014-06-24 02:33:11
    Мал маллаад хэрэггүй гэл үү мах бүү өг
    103.11.193.202
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • Дамба гуайд 2014-06-24 02:33:07
    Мал маллаад хэрэггүй гэл үү мах бүү өг
    103.11.193.202
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • Дамба гуайд 2014-06-24 02:32:48
    Монголоос зайл,
    103.11.193.202
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • Дамба гуайд 2014-06-24 02:32:46
    Монголоос зайл,
    103.11.193.202
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • Дамба гуайд 2014-06-24 02:32:43
    Монголоос зайл,
    103.11.193.202
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • Дамба гуайд 2014-06-24 02:32:40
    Монголоос зайл,
    103.11.193.202
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • Дамба гуайд 2014-06-24 02:32:37
    Монголоос зайл,
    103.11.193.202
    Мэдэгдсэн Хариулах
    • dambiihan 2014-06-25 02:05:43
      ta orooo zailj bas bolno
      202.21.96.90
      Мэдэгдсэн Хариулах
  • Дамба гуайд 2014-06-24 02:32:15
    Монголоос зайл
    103.11.193.202
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • Зочин 2014-06-24 01:16:16
    Хэн нь үнэн, худал яриад байгааг цаг хугацаа харуулах бизээ, гэхдээ Монголчууд амархан мартдаг улс шүү
    202.21.118.98
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • Zotcin 2014-06-24 00:12:59
    Uurhaitcidiin omnoos ulsaa hudald gej yrih yamar erhtei nohor be uurhaitcidaa ner toroo olj abtcigaay
    112.72.13.145
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • humuusee 2014-06-23 21:45:37
    eh oronchdoo ch bish zugeer l ooroosoo iluu buhniig doromjilj taashaal avdag hedhen niigmiin gog shavhruunuud ene setgegdliig duurgedeg um
    208.73.132.90
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • hehe 2014-06-23 15:37:27
    teneg yheryydee, nariin tumur zam taviad bushuuhan heden nyyrs zaraad avaach, udahgyi nyyrs yns boloh gej bna, ter yildveriin park bariya gevel mash ih mungu heregtei, urgun tumur zam taviad yildveriin parkaa bariad nyyrsee ugaagaad gargah geseer baigaad
    174.29.210.242
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • манай 2014-06-23 14:58:06
    энэ тэнэг түүний гэр бүл монголоос зайлж үхээсээ
    202.179.20.142
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • bachka 2014-06-23 14:48:29
    ooriin bodoltoi bolgoniig tor zasgaa erdemten mergedee zov um hiisen bolgoniig mongo avaad doromjilj baidag hedhen hun evsheej baigaad yyniig bichij suugaa gedegt ergelzeh hereggui ingej heluulj baigaa n Ta gantsaaraa bish shuu Jingiin tsuvaa yvj ongoroho
    208.73.132.90
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • Зочин 2014-06-23 14:27:57
    шаажийгаан
    180.149.97.77
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • mongol 2014-06-23 14:12:01
    la,lariin pyzdaa chinagin zahialgaar ajilj bgaa ene metiin nov,shnuudig rokuror ATGazar uursduu sanaachlad shalgad yaliin uguud zailuulach..
    112.72.13.61
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • монгол 2014-06-23 13:28:51
    Одоо тархи угаах гэж зориуд зохион байгуулалттай ярьж байх шив дээ муу үнэг чинь
    202.179.14.86
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • erka 2014-06-23 12:35:57
    muu hulgaich.. Honchinii huuhed bish, tariachinii huuhed
    203.169.50.16
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • Zochin 2014-06-23 12:24:01
    Eh ornoo hudaldagch
    103.26.193.4
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • бодол 2014-06-23 10:50:58
    Үйлдвэрлэлийн парк байгуулахад маш их мөнгө хэрэгтэй, тэр нь бидэнд байхгүй. Тэр байтугай одоохондоо идэх хоол, өмсөх зүүхээ хүртэл импортлож байгаа биз дээ. Эдгээрийг авахад ч бас мөнгө хэрэгтэй. Байгаа боломжоо ашиглаж хэдэн мөнгөтэй болж байж л мөрөөдл
    122.201.19.134
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • mongol tsus 2014-06-23 10:47:37
    isvel chamaig xujaanud erliizuud gar xul ni daramtlaad ar geriig chin surduuled ami nasand chin zanalxiiled bgamu tiim bol ard tumendee xand ard tumneese tuslaltsaa xus ugui bol tatgalzaad jinxene ex oronch shig ux tolgoi uuduu adaglaad ur xuuxed ber chin
    203.194.114.142
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • mongol tsus 2014-06-23 10:42:59
    Damba chi uur arga bxgui ertnees bid xyataduudtai torgo durdan geed naimaa xiij bsan yadiin gej bas tumur zamaar tank orj irexgui tiim zuil xaragui sonsogui geched ukraind tank tumur zamaar orod irlee gesen asultand budreed bsan chi xujaanuudad ex ornoo e
    203.194.114.142
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • Uher mongolchuud 2014-06-23 08:51:41
    Ish uher mongolchuudiin tarhiig hogiin battulga sain ugaah yumdaa. Battulga iin tsaana zovhon orgon tomor zam taviij heden togrog husah deer n MCS iig muug n uzej ooroo mongoliin No1 boloh iim l ochuuhen hogiin bodol nuugdaj baigaashd. Nariin tomor zamaar
    125.193.135.23
    Мэдэгдсэн Хариулах
    • uildverjilt 2014-06-23 10:22:06
      Bi Battulga-g demjij bna. Ene asuudliin huvid ternii zuv gej uzej bgaa uchraas.
      202.126.95.76
      Мэдэгдсэн Хариулах
  • DAMBAD 2014-06-23 08:39:04
    DAMBA omgoologch avaad zanalhiilsen dugaaruudiig shalguulaach ene hun hiirhliin zolios bolloo naiz nohod n tuslaach hedhen dugaaraas ingej baigaa shuu olonhi n chamaig oilgoj tanidag humuus chin zarim n mash orovdoj baigaa gedegt itgeerei
    208.73.132.90
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • шунал 2014-06-23 08:38:42
    Мөнгөны боол
    103.10.23.11
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • Монгол 2014-06-23 08:15:51
    Энэ тарваган хүн юу вэ. Ичээрүүгээ орвол таарна.
    202.131.235.138
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • damba tuuchiid heleh ug 2014-06-23 08:12:36
    damba tuuchiig dairaldsan gazar ni nam tsohi huu ur huuhdiig ni mun adil
    202.170.68.19
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • damba tuuchiid heleh ug 2014-06-23 08:11:05
    uildverleliin park baiguulay geseer btal yu geed uhnataad bgaan be shuud tuuhiigeer gargahaar hend ashigtai yum be medseer bj yundaa uurhaichdiin ner barij helsen yarisanaa bitgii bulzaaruul tiim surhii yum bol ouy tolgoigoos halagdsan humuusiin umnuus du
    202.170.68.19
    Мэдэгдсэн Хариулах
  • dadaa 2014-06-23 08:06:14
    eh ornoosoo urvagch adgiin nowsh. chinii vr hvvhed mongolchuudiin haraaliig idne dee. adgiin shaar.
    202.179.20.203
    Мэдэгдсэн Хариулах
    • Galdan 2014-06-24 02:42:01
      Yag ene yariltclagiin huvid bol Dambiin zov umaa. (Omnoh nevtruulgiig ni uzeegui bi) nariin tomor zamaar
      202.179.7.2
      Мэдэгдсэн Хариулах
      • Galdan 2014-06-24 02:51:16
        Bid nuursee hudaldakh l gej baigaa bol nariin tcarigtai tomor zamaar teeverlekh ni baigal ecology bolon ediin zasgiin huvid hamgiin ashigtai huvilbar umaa. nariin tcarigtai tomor zam tavicval China tcereg tank hurdan orj irne gesen yaria baigaa ch odoo sh
        202.179.7.2
        Мэдэгдсэн Хариулах
        • Galdan 2014-06-24 02:51:27
          myysain hujaanuud manaikh ruu dairch ezlekhdee tukbal tomor zamtai zamgui orj irekh buren bolomjtoig um unshij oilgodog hen ch hylbar oilgono. Harin muusain hujaanuud tecreg tankaar bish uls tor, oor eldev argaar l bidniig ezlekh magadlal bii uchir enene
          202.179.7.2
          Мэдэгдсэн Хариулах
          • naraa 2014-06-24 07:58:32
            Ogloo bur urd zugt hen bgaag sanuulaarai gej manai Chingis haan helsen gee biz dee. Zugeer bgaa ulsiig tegj heleegui bailgui dee
            203.91.118.186
            Мэдэгдсэн Хариулах