Сум, дүүргийн ИТХ-ын ээлжит сонгууль болж өнгөрлөө. Энэ удаагийн сонгуульд нийслэлийн хэмжээнд нийт 860 мянга 452 иргэн сонгогчдын нэрсийн жагсаалтад бүртгэгдсэнээс 48 хувь нь буюу 413 мянга 212 сонгогч саналаа өгсөн байна. Энэ дагуу нийслэлийн 152 хорооны 73 дээр нь сонгогчдын 50-аас дээш хувь нь саналаа өгсөн буюу ирц хүрсэн бол 79 хороо ирц хүрээгүй байна. Өөрөөр хэлбэл, эдгээр хороод дээр нэмэлт санал хураалт явагдах юм.
Сонгуулийн тухай шинэ хуульд ирц нийт сонгогчдын 50 хувьд хүрээгүй бол дахин санал хураалт явуулахгүй, харин нэмэлт санал хураалтыг долоо хоногийн дотор зохион байгуулна гэж заажээ.
Энэ удаагийн сонгуульд, нийт 13.9 тэрбум төгрөг зарцуулжээ. Тэгвэл дахин сонгуульд нэлээд хэмжээний хөрөнгө мөнгө нэмж зарцуулна. Улс орны эдийн засаг хүнд байгаа үед дахин сонгуульд мөнгө зарцуулах нь ядарсан төсөвт нэрмээс болно. Энэ удаагийн сонгуульд 18-30 насны залуусын ирц туйлын хангалтгүй байсныг албаныхан өгч байна. Гэтэл нийгмийн байдлыг хамгийн ихээр шүүмжилж улс төржиж, бухимдалтай явдаг нь дээрх насны залуус байдаг. Гэвч тэд энэ удаад иргэний үүргээ ухамсарлаж, адаглаад эх орныхоо эдийн засгийн байдлыг бодолцож, өөрийн хийж чадах хамгийн энгийн зүйл болох саналаа өгсөнгүй.
Тэгвэл дэлхийн улс орнуудад сонгуульд оролцож, саналаа өгөх нь заавал биелүүлэх үүрэг байдаг байна. Харин саналаа өгөөгүй иргэдээ их хэмжээний мөнгөөр торгож, хуулийн хариуцлага хүлээлгэж, ял шийтгэдэг байна. Тэр ч бүү хэл төрийн албанд ажиллах эрхийг нь хасдаг аж.
Тухайлбал Бельги улсад хүндэтгэх шалтгаангүйгээр сонгуульд оролцоогүй бол эхний удаа 50 еврогоор торгодог ажээ. Харин хоёр дахь удаагаа ийм явдал давтагдвал 125 еврогоор торгодог байна. Дөрөв дэх удаагаа сонгуульд оролцоогүй бол сонгох эрхээ 10 жилээр хасуулж, төрийн байгууллагад ажиллах ямар ч эрхгүй болдог аж.
Харин Грек улсад сонгууль болох өдөр хэрвээ гадаадад зорчих болвол, явахаасаа өмнө саналаа өгөх ёстой байдаг байна. Хэрвээ сонгуульд оролцоогүй бол баривчлах ял болон нэг сараас нэг жилийн хугацаатай ял авах буюу албан тушаалаа алдах хүртэл ял шийтгэлтэй байдаг аж.
Мөн Австрали улсад иргэн сонгуульд оролцож санал өгөхөөс татгалзсан тохиолдолд түүнийг 20 австрали доллароор /15 ам. доллар/ торгодог байна. Торгуулийн хуудсыг иргэдэд шуудангаар илгээдэг ба тухайн хүн торгуулийг төлөхөөс татгалзах эсвэл сонгуульд оролцоход нь саад болсон хүндэтгэх шалтгаануудаа тайлбарлаагүй бол хэргийг шүүхэд шилжүүлж, таслан сэргийлэх арга хэмжээ авна. Шүүхээс тухайн иргэний буруутай нь нотлогдсон тохиолдолд дээд тал нь 180 доллароор торгохоос гадна шүүх ажиллагааны зардлыг гаргуулдаг юм байна.
Харин Пакистан улсад сонгуульд албан ёсоор оролцоогүй тохиолдолд, хамгийн бага шийтгэл нь 60 ам доллар байдаг бол, санаатайгаар сонгуульд оролцохоос зайлсхийсэн бол таван жилээр цөллөгт явуулдаг ажээ.
Сонгуулийн тухай шинэ хуульд ирц нийт сонгогчдын 50 хувьд хүрээгүй бол дахин санал хураалт явуулахгүй, харин нэмэлт санал хураалтыг долоо хоногийн дотор зохион байгуулна гэж заажээ.
Энэ удаагийн сонгуульд, нийт 13.9 тэрбум төгрөг зарцуулжээ. Тэгвэл дахин сонгуульд нэлээд хэмжээний хөрөнгө мөнгө нэмж зарцуулна. Улс орны эдийн засаг хүнд байгаа үед дахин сонгуульд мөнгө зарцуулах нь ядарсан төсөвт нэрмээс болно. Энэ удаагийн сонгуульд 18-30 насны залуусын ирц туйлын хангалтгүй байсныг албаныхан өгч байна. Гэтэл нийгмийн байдлыг хамгийн ихээр шүүмжилж улс төржиж, бухимдалтай явдаг нь дээрх насны залуус байдаг. Гэвч тэд энэ удаад иргэний үүргээ ухамсарлаж, адаглаад эх орныхоо эдийн засгийн байдлыг бодолцож, өөрийн хийж чадах хамгийн энгийн зүйл болох саналаа өгсөнгүй.
Дэлхийн улсууд сонгуульд оролцоогүй иргэдийнхээ төрийн албанд ажиллах эрхийг хасаж, ял оноодог
Тэгвэл дэлхийн улс орнуудад сонгуульд оролцож, саналаа өгөх нь заавал биелүүлэх үүрэг байдаг байна. Харин саналаа өгөөгүй иргэдээ их хэмжээний мөнгөөр торгож, хуулийн хариуцлага хүлээлгэж, ял шийтгэдэг байна. Тэр ч бүү хэл төрийн албанд ажиллах эрхийг нь хасдаг аж.
Тухайлбал Бельги улсад хүндэтгэх шалтгаангүйгээр сонгуульд оролцоогүй бол эхний удаа 50 еврогоор торгодог ажээ. Харин хоёр дахь удаагаа ийм явдал давтагдвал 125 еврогоор торгодог байна. Дөрөв дэх удаагаа сонгуульд оролцоогүй бол сонгох эрхээ 10 жилээр хасуулж, төрийн байгууллагад ажиллах ямар ч эрхгүй болдог аж.
Харин Грек улсад сонгууль болох өдөр хэрвээ гадаадад зорчих болвол, явахаасаа өмнө саналаа өгөх ёстой байдаг байна. Хэрвээ сонгуульд оролцоогүй бол баривчлах ял болон нэг сараас нэг жилийн хугацаатай ял авах буюу албан тушаалаа алдах хүртэл ял шийтгэлтэй байдаг аж.
Мөн Австрали улсад иргэн сонгуульд оролцож санал өгөхөөс татгалзсан тохиолдолд түүнийг 20 австрали доллароор /15 ам. доллар/ торгодог байна. Торгуулийн хуудсыг иргэдэд шуудангаар илгээдэг ба тухайн хүн торгуулийг төлөхөөс татгалзах эсвэл сонгуульд оролцоход нь саад болсон хүндэтгэх шалтгаануудаа тайлбарлаагүй бол хэргийг шүүхэд шилжүүлж, таслан сэргийлэх арга хэмжээ авна. Шүүхээс тухайн иргэний буруутай нь нотлогдсон тохиолдолд дээд тал нь 180 доллароор торгохоос гадна шүүх ажиллагааны зардлыг гаргуулдаг юм байна.
Харин Пакистан улсад сонгуульд албан ёсоор оролцоогүй тохиолдолд, хамгийн бага шийтгэл нь 60 ам доллар байдаг бол, санаатайгаар сонгуульд оролцохоос зайлсхийсэн бол таван жилээр цөллөгт явуулдаг ажээ.
Б.Сансар
olloo.mn