Монгол улсын эдийн засаг байж болох хамгийн муу түвшинд хүрсэн. Харин энэ байдлаас гарахын тулд эрх баригчид ОУВС-гаас тусламж хүсч, тус байгууллагын эдийн засгийн хямралд өртсөн орнуудад хэрэгжүүлдэг “Өргөтгөсөн санхүүгийн хөтөлбөр”-т хамрагдахаар болоод байгаа. Энэ хүрээнд хамгийн түрүүнд 2017 оны төсөвт тодотгол хийхээр болоод байгаа. Төсөвт тодотгол хийснээр хэд хэдэн татварыг нэмэхээр болсон. Тэгвэл үүнийг эсэргүүцэж бизнес эрхлэгчдийн төлөөлөл өчигдөр мэдээлэл хийлээ.
Тэд “Өргөтгөсөн санхүүгийн хөтөлбөр”-т хамрагдахын тулд долоон төрлийн татвар нэмэх гэж байгааг бизнес эрхлэгчдийг мохоосон үйлдэл болно хэмээн мэдээллийнхээ эхэнд онцолсон юм. Учир нь сүүлийн 20 жилд анх удаа татварын орлого бүх төрлөөр биелсэн байна. Мөн 2017 оны эхний гурван сард таварын орлго 30 хувиар давж биелжээ. Иймд татварын эрх зүйн орчны эрх зүйн шинэчлэлийн системийн эхлэл тавигдаж үр дүн нь эдийн засагт хүндрэлтэй байгаа хэдий ч татварын орлого зөвхөн 2016 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс өнөөдрийг хүртэлх хугацаанд 800 тэрбум төгрөгөөр давсан байна. Ийнхүү таварын суурь өргөжиж татварын орлого бүрдүүлэх нааштай үр дүн гарч байгаа энэ үед засгийн газраас төсвийн зардлыг нэмэгдүүлэх, тэтгэврийн насыг нэмэх зэргийг эсэргүүцэж байна хэмээн хэвлэлийн бага хуралд оролцогч бизнесийн байгууллагын төлөөллүүд ярьж байлаа.
Хэрэв Засгийн газраас энэ асуудлыг эргэж харахгүй бол цаашид төсвийн орлогын ихэнх хувийг бүрдүүлдэг томоохон бизнес эрхлэгч, татвар төлөгчид татвар төлөхгүй хэмээн мэдэгдлээ. Энэ бол Монгол улсын түүхэнд анх удаа тохиолдож байгаа үйл явдал болж байна. Энэ талаар бизнес эрхлэгчдийн төлөөлөл хэлэхдээ “Татвар төлөхгүй гэдэг МУ-ын хэмжээнд анх удаагаа гарч байгаа. ОУВС-аас 400 сая доллар авахын төлөө бүх татвар төлөгч нарт дарамт үзүүлэх гэж байгаа бол татвар төлөгчид татвараа шилжүүлэхгүй байх эрхтэй. Шударгаар олсон хөдөлмөрөөсөө шударгаар татвар төлнө. Нийгмийн сайн сайхны төлөө л татвар төлнө. Түүнээс хэдэн дарга нарын цалин нэмэхийн тулд татвар төлдөггүй. Шаардлага хүргүүлсний дараагийн шатанд бизнесмэнүүд ч ажил хаяж болно” гэлээ.
Тэгвэл татвар төлөгчдийн төлөөлөлдараах шаардлагыг УИХ-д хүргүүлээд байгаа юм байна.
Үүнд:
1.Төсвийн зардлыг 2017 оны баталсан төсвөөс огт нэмэгдүүлэхгүй байхыг шаардаж байна. МУ-ын 2017 оны нэгдсэн төсвийн тодотголоор нийт зарлага ба цэвэр зээлийг батлагдсан түвшнээс 220.7 тэрбум төгрөгөөр нэмсэн байгаа. Үүнийгээ зогсоо.
2. Төрийн захиргааны албан хаагчдын тоог 20 хувиар,үйлчилгээний албан хаагчдын тоог 10 хувиар тус тус бууруулах нь зүйтэй. 2012 оноос хойш төрийн албан хаагчдын тоо ойролцоогоор 15 хувь буюу 24 мянгаар өссөн байна. Мөн төрийн албан хаагчдын шаардлаггүй зардал нэг удаагийн буцалтгүй тусламж тэтгэмжийг зогсоох,
3.Нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нэмэгдүүлэхгүй байх. Эдийн засгийн хямралтай аж ахуй нэгжүүдийн ашиг орлого буурсан хүнд нөхцөл байдалд нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нэмэгдүүлэх нь ажлын байр бууруулах улмаар ядуурал ихсэх нөхцөл болно.
4.Хувь хүний орлогын албан татварыг нэмэгдүүлэхгүй байх.
5. Тодорхой салбарт дэмжлэг үзүүлэх, зарим барааны үнэ тогтворжуулах нэрийн дор, зах зээлийн зарчмаар тэгш шударга өрсөлдөх боломжийг хааж буй татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтүүдийг үзүүлэхгүй байх.
6. Онцгой албан татварыг нэмэгдүүлэхгүй байх.
7.Төсвөөс татаас авдаг алдагдал өндөртэй төрийн өмчит аж ахуй нэгжүүдийг хувьчлах, хувьцаат компани болгох, татан буулгах асуудлыг яаралтай шийдвэрлэх.
8.Тэтгэврийн насыг үе шаттай нэмэх асуудалд тооцоо судалгаатай хандан, шийдвэр гаргах. Баталгаатай ажлын байртай төрийн 183 мянга гаруй албан хаагчдын тэтгэврийн насыг төр өөрөө мэдэж зохицуулах боломжтой ч чөлөөт зах зээл дээр ажиллаж байгаа нэг сая гаруй иргэд баталгаагүй тогтворгүй ажлын байранд ажилладаг гэдгийг онцгойлон анхаарах шаардлагатай.Иймд МУ-ын их хурал 2017 оны төсвийн тодотголыг хэлэлцэн шийдвэрлэхээс өмнө УИХ-ын гишүүдээс бүрдсэн ажлыг хэсэг гарган эдгээр шаардлагуудыг судлан шийдвэрлэхийг УИХ-ын дарга М.Энхболд болон гишүүдээс шаардаж байна.
Тэд “Өргөтгөсөн санхүүгийн хөтөлбөр”-т хамрагдахын тулд долоон төрлийн татвар нэмэх гэж байгааг бизнес эрхлэгчдийг мохоосон үйлдэл болно хэмээн мэдээллийнхээ эхэнд онцолсон юм. Учир нь сүүлийн 20 жилд анх удаа татварын орлого бүх төрлөөр биелсэн байна. Мөн 2017 оны эхний гурван сард таварын орлго 30 хувиар давж биелжээ. Иймд татварын эрх зүйн орчны эрх зүйн шинэчлэлийн системийн эхлэл тавигдаж үр дүн нь эдийн засагт хүндрэлтэй байгаа хэдий ч татварын орлого зөвхөн 2016 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс өнөөдрийг хүртэлх хугацаанд 800 тэрбум төгрөгөөр давсан байна. Ийнхүү таварын суурь өргөжиж татварын орлого бүрдүүлэх нааштай үр дүн гарч байгаа энэ үед засгийн газраас төсвийн зардлыг нэмэгдүүлэх, тэтгэврийн насыг нэмэх зэргийг эсэргүүцэж байна хэмээн хэвлэлийн бага хуралд оролцогч бизнесийн байгууллагын төлөөллүүд ярьж байлаа.
Хэрэв Засгийн газраас энэ асуудлыг эргэж харахгүй бол цаашид төсвийн орлогын ихэнх хувийг бүрдүүлдэг томоохон бизнес эрхлэгч, татвар төлөгчид татвар төлөхгүй хэмээн мэдэгдлээ. Энэ бол Монгол улсын түүхэнд анх удаа тохиолдож байгаа үйл явдал болж байна. Энэ талаар бизнес эрхлэгчдийн төлөөлөл хэлэхдээ “Татвар төлөхгүй гэдэг МУ-ын хэмжээнд анх удаагаа гарч байгаа. ОУВС-аас 400 сая доллар авахын төлөө бүх татвар төлөгч нарт дарамт үзүүлэх гэж байгаа бол татвар төлөгчид татвараа шилжүүлэхгүй байх эрхтэй. Шударгаар олсон хөдөлмөрөөсөө шударгаар татвар төлнө. Нийгмийн сайн сайхны төлөө л татвар төлнө. Түүнээс хэдэн дарга нарын цалин нэмэхийн тулд татвар төлдөггүй. Шаардлага хүргүүлсний дараагийн шатанд бизнесмэнүүд ч ажил хаяж болно” гэлээ.
Тэгвэл татвар төлөгчдийн төлөөлөлдараах шаардлагыг УИХ-д хүргүүлээд байгаа юм байна.
Үүнд:
1.Төсвийн зардлыг 2017 оны баталсан төсвөөс огт нэмэгдүүлэхгүй байхыг шаардаж байна. МУ-ын 2017 оны нэгдсэн төсвийн тодотголоор нийт зарлага ба цэвэр зээлийг батлагдсан түвшнээс 220.7 тэрбум төгрөгөөр нэмсэн байгаа. Үүнийгээ зогсоо.
2. Төрийн захиргааны албан хаагчдын тоог 20 хувиар,үйлчилгээний албан хаагчдын тоог 10 хувиар тус тус бууруулах нь зүйтэй. 2012 оноос хойш төрийн албан хаагчдын тоо ойролцоогоор 15 хувь буюу 24 мянгаар өссөн байна. Мөн төрийн албан хаагчдын шаардлаггүй зардал нэг удаагийн буцалтгүй тусламж тэтгэмжийг зогсоох,
3.Нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нэмэгдүүлэхгүй байх. Эдийн засгийн хямралтай аж ахуй нэгжүүдийн ашиг орлого буурсан хүнд нөхцөл байдалд нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нэмэгдүүлэх нь ажлын байр бууруулах улмаар ядуурал ихсэх нөхцөл болно.
4.Хувь хүний орлогын албан татварыг нэмэгдүүлэхгүй байх.
5. Тодорхой салбарт дэмжлэг үзүүлэх, зарим барааны үнэ тогтворжуулах нэрийн дор, зах зээлийн зарчмаар тэгш шударга өрсөлдөх боломжийг хааж буй татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтүүдийг үзүүлэхгүй байх.
6. Онцгой албан татварыг нэмэгдүүлэхгүй байх.
7.Төсвөөс татаас авдаг алдагдал өндөртэй төрийн өмчит аж ахуй нэгжүүдийг хувьчлах, хувьцаат компани болгох, татан буулгах асуудлыг яаралтай шийдвэрлэх.
8.Тэтгэврийн насыг үе шаттай нэмэх асуудалд тооцоо судалгаатай хандан, шийдвэр гаргах. Баталгаатай ажлын байртай төрийн 183 мянга гаруй албан хаагчдын тэтгэврийн насыг төр өөрөө мэдэж зохицуулах боломжтой ч чөлөөт зах зээл дээр ажиллаж байгаа нэг сая гаруй иргэд баталгаагүй тогтворгүй ажлын байранд ажилладаг гэдгийг онцгойлон анхаарах шаардлагатай.Иймд МУ-ын их хурал 2017 оны төсвийн тодотголыг хэлэлцэн шийдвэрлэхээс өмнө УИХ-ын гишүүдээс бүрдсэн ажлыг хэсэг гарган эдгээр шаардлагуудыг судлан шийдвэрлэхийг УИХ-ын дарга М.Энхболд болон гишүүдээс шаардаж байна.
Б.Сансар
olloo.mn
olloo.mn