“Нийтийн тээврийн сарын тасалбар гарах нь. Тэгэхдээ том хүн 30 мянга, хүүхэд 10 мянган төгрөгийн үнэтэй байх нь. Гэхдээ сарын тасалбарын энэ үнэ амьдралд хэр нийцтэй вэ. Ард түмний амьдралд нэрмээс болохгүй байгаа.
Нийслэлийн тээврийн газраас Улаанбаатар хотын нийтийн тээврийн үйлчилгээний сүлжээг шинэчлэн сүлжээ-үйлчилгээний зарчимд оруулахаар нийслэлээс төлөвлөж, энэ хүрээнд мөн цахим төлбөрийн системийн эхлэл болгож “Сарын зорчих тасалбар” гаргах болсоноо зарласан.
Хэдийгээр иргэд нийтийн тээврийн үйлчилгээ тэр чигээрээ ухаалаг системд шилжилж, цахим төлбөрийн системд шилжиж байгааг нь сайшааж байгаа ч төлбөрийн асуудалд ихэд шүүмжлэлтэй хандаж байгаа. Угаас манайхан аливаа шинэ соргог зүйлийг хүлээж авахдаа тийм ч таатай ханддаггүй болохоор үүнийг гайхаад байх шаардлагаггүй. Гэхдээ л сарын тасалбартай холбоотойгоор олон асуулт иргэдийн дунд хариултаа нэхсээр байгаа билээ.
Иймээс иргэддээ тодорхой мэдээллийг хүргэх үүднээс Нийслэлийн тээврийн газрын Орлогч дарга О.Түшигтэй ярилцсанаа хүргэе.
-Автобусны сарын тасалбарын үнийг том хүн 30 мянга, хүүхэд 10 мянган төгрөг байлгахаар урьдчилсан тооцоог хийсэн байна. Энэ талаар тодруулбал?
- Сэлгээ зорчигчдын зөрүү, өдөр зорчиж байгаа зорчигдын тоон дээр үндэслээд сард том хүнд 30 мянган төгрөгийн тасалбар түгээхэд болох юм байна гээд урьдчилсан тооцоог гаргасан. Одоо байгаа нийтийн тээврийн сүлжээ төлөвлөлтөөр энэ бол үр дүнгээ өгөхгүй. Иймээс бид нар сүлжээ төлөвлөлтийг шинээр хийнэ. Одоогийн сүлжээ төлөвлөлтийг шинэчлэн задалж, зохион байгуулж, шаардлагатай богино эргэлтүүдийг хийнэ. Туслах шугам болон дунд оврын микронуудын хөдөлгөөний чиглэлтэй уялдуулсан нийслэл хотын сүлжээг дахин төлөвлөж байна. Энэ сүлжээ төлөвлөлттэйгээ уялдаж хийх ажил байгаа юм. Эцсийн байдлаар бол шийдэгдээгүй. Гэхдээ бэлтгэл ажил хангагдаж байна.
-Тасалбарын түгээлтийг яаж хийхээр төлөвлөөд байгаа вэ?
-Сарын тасалбарыг хэрхэн яаж түгээх вэ гэдэг дээр асуудал гарч байгаа. Хаагуур яаж зарах вэ, төлбөрийг хэрхэн авах вэ гээд. Энэ асуудал дээр одоо ажиллаж байна. Судалгааг хийж байна. Кондуктороор дамжуулж тараах уу, урьдчилсан төлбөрт нэгж зардаг шиг ТҮЦ юм уу, дэлгүүрүүдээр дамжуулан зарах боломж бий юу гэдгийг судалж байна. Энэ талаар хотын ерөнхий менежертэй ярьж, тохирч байгаа асуудал байна.
-Сарын талбарын хажуугаар нэг удаагийн тасалбар буюу одоогийн 500 төгрөгийн тасалбарыг хэвээр үлдээх үү. Иймэрхүү сонголт байгаа юу?
-Сарын талбарын хажуугаар нэг удаагийн тасалбар ч байна. Энэ нь одоогийн 500 төгрөгийн тасалбар шүү дээ. Нэг удаагийн зорчилт хийхдээ иргэд сарын тасалбар авахгүй нь мэдээж. Иймээс нэг удаагийн тасалбар байдгаараа байна.
-Цахим төлбөрт шилжинэ гэхээр кондуктор гэж байхгүй болно гэсэн үг үү?
-Нийтийн тээврийн салбарт аль болох кондуктроор дамжуулж тасалбар авдаг байдлаас татгалзах ёстой байгаа юм. Сарын тасалбар ч бай, өдрийн тасалбар ч бай, цагийн тасалбар гарсан ч бай орлого нь нэг л дансанд төвлөрч байх ёстой. Эргээд энэ мөнгийг аж ахуй нэгжүүдэд хуваарилахдаа ажилласан цаг километрээр нь олгоно. Энэ бол хамгийн шударга зарчим.
Орлого нэг дор төвлөрөөд аж ахуй нэгжүүдийн гарсан зардал дээр үндэслээд татаасыг нийслэлийн төсөв юм уу, улсын төсөвөөс олгож байх ёстой.
Одоо нийтийн тээврийн компаниудын зарим нь алдагдалтиай ажиллаж байна. Зарим нь тодорхой хэмжээний ашгаа олж байна. Энэ алдагдлыг бууруулах хамгийн шударга зарчим бол орлогыг нэг дор төвлөрүүлэх. Ингэж байж буцаагаад ажилласан цаг, километрээр нь тухайн тээврийн компаниудад нь хуваарилах юм.
Нийтийн тээврийнхэн хичнээн төгрөг зарлагадаж байгаагаа мэддэг хэрнээ хичнээн төгрөгийг олж байгаагаа бүрэн тооцоолж чаддагүй. Яагаад гэхээр үүнд кондукторуудын оролцоо маш их байна. Дундаас нь ашиг орлого олж, тэдний хармаанд орох явдал их байдаг. Иймээс энэ бүхнээс сэргийлэхийн тулд кондукторыг мөнгө хураадаг бус хяналтын журмаар ажиллуулна.
Энэ сарын 13 буюу маргааш /өнөөдөр-ийн Иргэдийн хурлын тэргүүлэгчдийн хуралдаанаар “Ухаалаг тээврийн хэрэгсэл”-ийн асуудал орох юм. Энэ үеэр сонгон шалгаруулалтаар шалгарсан компанийг зарлана. Энэ бол дотоодын болон гадаадын яг энэ салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг банк болон компаниудын нэгдсэн консерциумыг танилцуулна. Энэ асуудал маргааш эцэслэн шийгдэгдэнэ. Ингэснээр GPS буюу хяналтын систем, цахим төлбөрийн хэрэгсэл буюу смарт карт, автобусуудад суурьлуулах камерийн систем орж ирнэ. Энэ бүгдийг хооронд нь уялдуулсан ухаалаг тээврийн сисметийн асууддлыг маргааш /өнөөдөр/-ийн хурлаар хэлэлцэх юм.
Энэ систем хэрэгжээд жигдэртэл кондукторууд хянагчийн журмаар ажиллана. Тэд тасалбар түгээхгүй. Тэгэхээр кондукторууд өнөө маргаашгүй ажлын байргүй болох нь гэж айх хэрэггүй. Ард иргэд энэ системд хэвштэл хянагчийн журмаар ажиллана гэсэн үг. Харин цаашид бид нэг ч кондузторгүй ажилгүй үлдээхгүйн тулд хөдөлмөрийн яам, газруудтай зөвшилцөж, ярилцсан зүйл бий.
-Нийтийн тээврийнхний давхцлыг арилгана гэж байна. Аль чиглэлд давхцал хамгийн их байдаг вэ?
-Шинэчилсэн задарсан системруу орохын тулд тооцоо судалгааг хийгээд, энэталаараанийтийн тээврийнхэн болоод холбоодуудтай, мөн нийслэлийн удирдлагууд болоод Хотын захирагч Э. Бат-Үүл даргатай яриад зөвшилцөж байна. Нийслэлийн удирдлагуудын зүгээс бага оврын тээврийн хэрэгсэл нь том оврын тээврийн хэрэгсэлрүүгээ зорчигчдоо шилжүүлдэг ийм зарчимруугаа оръё, чиглэлүүдийг богиносгоёгэж ярьж байна.
Чинглэлүүд маш урт байдаг нэг чиглэл гэхэд л 20 гаруй км байна. Эргээд гарах зардал нь их, сул гүйлт ихтэй. Ашигт үйлийн кофицент нь бага байдаг. Иймээс иргэдийг 500 төгрөгөөр аль болох хол зорчуулах бодлого байгаад байгаа юм. Тухайлбал, Зүүн салаа, Баян хошуу гэсэн нэг газрын 2 талаасадилхан л хоын төврүүгээ автобус явдаг. Энэ ньчиглэлийн давхардал.Ерөөсөө л нэггазраас нэг чиглэлд явж байга хэрэг.
Үүнийг задлах үүднээс сарын тасалбар гаргая гэж яриад байгаа. Ухаалаг системрүү орчих юм бол сэлгээ суултыг нь тавиад өгчихнө. Богино чиглэлтэй болчихно. Автобус дамжихдаа илүү зардал төлөхгүйгээр автобус шилжээд суудаг ийм системрүүгээ орох юм. Энэ утгаар энэ ажлыг эхлүүлээд байна.
-Цахим тасалбар гараад ирэхээр хөнгөлттэй үнээр зорчдог оюутан, сурагчид болон өндөр настнуудын зорчих эрхэд өөрчлөлт орох уу?
-Автобусанд үнэгүй болон хөнгөлөлттэй явдаг иргэдэд тухайн мөнгө нь өөрсөд дээр нь очно. Одоо бол ийм иргэд үнэмлэх авчихаад яваад байгаа шүү дээ. Нөхөн олговорын зарчимаар аж ахуй нэгжүүдэд хуваарилагдаж байгаа. Энэ нь бас шударга бус юм. Эдгээр иргэд маань хичнээн удаа зорчилт хийж байгаа нь тодорхойгүй.
Иймээс цахим систем хэрэгжээд ирэхээр иргэдийн нөхөн олговрын мөнгө тухайн иргэдийнх нь өөрсдийнх нь дансанд орно. Тэгэхээр ачаалал үүсгээд байдаг зорилгогүй зорчилт багасна. Цэгцэрнэ. Тээврийн хэрэгслүүдийн ачаалал багасна. Төлөвлөлтийнхний бодит судалгаа гарна.
-Шинэчлэлийн хүрээнд “Автобус 1”, “Автобус 3”, “Цахилгаан тээвэр” компаниудыг нэгтгэнэ гэх мэдээлэл гараадбайна. Үүнд ямар хариу өгөх вэ?
-Маргааш /өнөөдөр/-ийн хурлаар Автобус компаниудыг нэгтгэх асуудал орж байгаа. Орон нутгийн өмчит “Автобус 1”, “Автобус 3”, “Цахилгаан тээвэр” гэсэн гурван тээврийн компанийн үйл ажиллагааг нэгтгээд “Улаанбаатар хотын зорчигч тээврийн нэгтгэл” гэсэн нэртэй болгоно. Гэхдээ нэр нь өөрчлөгдөж магадгүй. Ингээд ирэхээр шинээр төлөвлөгдөж байгаа сүлжээ үйлчилгээний зарчимруугаа орох юм. Одоо бэлтгэл ажил болгож, хооронд нь нэгтгэснээр тэдгээр комданиудад ажиллаж байгаа ажилчдынхаа ажлын байрыг хадгалахаар зохион байгуулж байгаа. Нэг ч хүн халаглахгүй.
-Сарын тасалбарын үнийг багасгах боломтой юу?
-Энэ тоог тооцоо судалгаа хийж байж гаргасан байгаа. Иргэддээ ч тэр тухайн компанидаа ч тэр , аль аль талдаа хүндрэл багатайгаар шийдсэн. Энэ тариф бол одообайгаа сүлжээ төлөвлөлтөөр бус шинэчлэн хийгдэх сүлжээ төлөвлөлтөөр гаргасан тооцоо байгаа.
Ийнхүү бидний яриа өндөрлөлөө. Уншигч та “сарын тасалбар” хийгээд “Ухаалаг тээврийн систем”, “Цахим төлбөрийн систем”-ийн талаар маш тодорхой ойлголттой болсон гэдэгт найдаж байна.
Г.Уянга
оллоо.мн
Нийслэлийн тээврийн газраас Улаанбаатар хотын нийтийн тээврийн үйлчилгээний сүлжээг шинэчлэн сүлжээ-үйлчилгээний зарчимд оруулахаар нийслэлээс төлөвлөж, энэ хүрээнд мөн цахим төлбөрийн системийн эхлэл болгож “Сарын зорчих тасалбар” гаргах болсоноо зарласан.
Хэдийгээр иргэд нийтийн тээврийн үйлчилгээ тэр чигээрээ ухаалаг системд шилжилж, цахим төлбөрийн системд шилжиж байгааг нь сайшааж байгаа ч төлбөрийн асуудалд ихэд шүүмжлэлтэй хандаж байгаа. Угаас манайхан аливаа шинэ соргог зүйлийг хүлээж авахдаа тийм ч таатай ханддаггүй болохоор үүнийг гайхаад байх шаардлагаггүй. Гэхдээ л сарын тасалбартай холбоотойгоор олон асуулт иргэдийн дунд хариултаа нэхсээр байгаа билээ.
Иймээс иргэддээ тодорхой мэдээллийг хүргэх үүднээс Нийслэлийн тээврийн газрын Орлогч дарга О.Түшигтэй ярилцсанаа хүргэе.
-Автобусны сарын тасалбарын үнийг том хүн 30 мянга, хүүхэд 10 мянган төгрөг байлгахаар урьдчилсан тооцоог хийсэн байна. Энэ талаар тодруулбал?
- Сэлгээ зорчигчдын зөрүү, өдөр зорчиж байгаа зорчигдын тоон дээр үндэслээд сард том хүнд 30 мянган төгрөгийн тасалбар түгээхэд болох юм байна гээд урьдчилсан тооцоог гаргасан. Одоо байгаа нийтийн тээврийн сүлжээ төлөвлөлтөөр энэ бол үр дүнгээ өгөхгүй. Иймээс бид нар сүлжээ төлөвлөлтийг шинээр хийнэ. Одоогийн сүлжээ төлөвлөлтийг шинэчлэн задалж, зохион байгуулж, шаардлагатай богино эргэлтүүдийг хийнэ. Туслах шугам болон дунд оврын микронуудын хөдөлгөөний чиглэлтэй уялдуулсан нийслэл хотын сүлжээг дахин төлөвлөж байна. Энэ сүлжээ төлөвлөлттэйгээ уялдаж хийх ажил байгаа юм. Эцсийн байдлаар бол шийдэгдээгүй. Гэхдээ бэлтгэл ажил хангагдаж байна.
-Тасалбарын түгээлтийг яаж хийхээр төлөвлөөд байгаа вэ?
-Сарын тасалбарыг хэрхэн яаж түгээх вэ гэдэг дээр асуудал гарч байгаа. Хаагуур яаж зарах вэ, төлбөрийг хэрхэн авах вэ гээд. Энэ асуудал дээр одоо ажиллаж байна. Судалгааг хийж байна. Кондуктороор дамжуулж тараах уу, урьдчилсан төлбөрт нэгж зардаг шиг ТҮЦ юм уу, дэлгүүрүүдээр дамжуулан зарах боломж бий юу гэдгийг судалж байна. Энэ талаар хотын ерөнхий менежертэй ярьж, тохирч байгаа асуудал байна.
-Сарын талбарын хажуугаар нэг удаагийн тасалбар буюу одоогийн 500 төгрөгийн тасалбарыг хэвээр үлдээх үү. Иймэрхүү сонголт байгаа юу?
-Сарын талбарын хажуугаар нэг удаагийн тасалбар ч байна. Энэ нь одоогийн 500 төгрөгийн тасалбар шүү дээ. Нэг удаагийн зорчилт хийхдээ иргэд сарын тасалбар авахгүй нь мэдээж. Иймээс нэг удаагийн тасалбар байдгаараа байна.
-Цахим төлбөрт шилжинэ гэхээр кондуктор гэж байхгүй болно гэсэн үг үү?
-Нийтийн тээврийн салбарт аль болох кондуктроор дамжуулж тасалбар авдаг байдлаас татгалзах ёстой байгаа юм. Сарын тасалбар ч бай, өдрийн тасалбар ч бай, цагийн тасалбар гарсан ч бай орлого нь нэг л дансанд төвлөрч байх ёстой. Эргээд энэ мөнгийг аж ахуй нэгжүүдэд хуваарилахдаа ажилласан цаг километрээр нь олгоно. Энэ бол хамгийн шударга зарчим.
Орлого нэг дор төвлөрөөд аж ахуй нэгжүүдийн гарсан зардал дээр үндэслээд татаасыг нийслэлийн төсөв юм уу, улсын төсөвөөс олгож байх ёстой.
Одоо нийтийн тээврийн компаниудын зарим нь алдагдалтиай ажиллаж байна. Зарим нь тодорхой хэмжээний ашгаа олж байна. Энэ алдагдлыг бууруулах хамгийн шударга зарчим бол орлогыг нэг дор төвлөрүүлэх. Ингэж байж буцаагаад ажилласан цаг, километрээр нь тухайн тээврийн компаниудад нь хуваарилах юм.
Нийтийн тээврийнхэн хичнээн төгрөг зарлагадаж байгаагаа мэддэг хэрнээ хичнээн төгрөгийг олж байгаагаа бүрэн тооцоолж чаддагүй. Яагаад гэхээр үүнд кондукторуудын оролцоо маш их байна. Дундаас нь ашиг орлого олж, тэдний хармаанд орох явдал их байдаг. Иймээс энэ бүхнээс сэргийлэхийн тулд кондукторыг мөнгө хураадаг бус хяналтын журмаар ажиллуулна.
Энэ сарын 13 буюу маргааш /өнөөдөр-ийн Иргэдийн хурлын тэргүүлэгчдийн хуралдаанаар “Ухаалаг тээврийн хэрэгсэл”-ийн асуудал орох юм. Энэ үеэр сонгон шалгаруулалтаар шалгарсан компанийг зарлана. Энэ бол дотоодын болон гадаадын яг энэ салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг банк болон компаниудын нэгдсэн консерциумыг танилцуулна. Энэ асуудал маргааш эцэслэн шийгдэгдэнэ. Ингэснээр GPS буюу хяналтын систем, цахим төлбөрийн хэрэгсэл буюу смарт карт, автобусуудад суурьлуулах камерийн систем орж ирнэ. Энэ бүгдийг хооронд нь уялдуулсан ухаалаг тээврийн сисметийн асууддлыг маргааш /өнөөдөр/-ийн хурлаар хэлэлцэх юм.
Энэ систем хэрэгжээд жигдэртэл кондукторууд хянагчийн журмаар ажиллана. Тэд тасалбар түгээхгүй. Тэгэхээр кондукторууд өнөө маргаашгүй ажлын байргүй болох нь гэж айх хэрэггүй. Ард иргэд энэ системд хэвштэл хянагчийн журмаар ажиллана гэсэн үг. Харин цаашид бид нэг ч кондузторгүй ажилгүй үлдээхгүйн тулд хөдөлмөрийн яам, газруудтай зөвшилцөж, ярилцсан зүйл бий.
-Нийтийн тээврийнхний давхцлыг арилгана гэж байна. Аль чиглэлд давхцал хамгийн их байдаг вэ?
-Шинэчилсэн задарсан системруу орохын тулд тооцоо судалгааг хийгээд, энэталаараанийтийн тээврийнхэн болоод холбоодуудтай, мөн нийслэлийн удирдлагууд болоод Хотын захирагч Э. Бат-Үүл даргатай яриад зөвшилцөж байна. Нийслэлийн удирдлагуудын зүгээс бага оврын тээврийн хэрэгсэл нь том оврын тээврийн хэрэгсэлрүүгээ зорчигчдоо шилжүүлдэг ийм зарчимруугаа оръё, чиглэлүүдийг богиносгоёгэж ярьж байна.
Чинглэлүүд маш урт байдаг нэг чиглэл гэхэд л 20 гаруй км байна. Эргээд гарах зардал нь их, сул гүйлт ихтэй. Ашигт үйлийн кофицент нь бага байдаг. Иймээс иргэдийг 500 төгрөгөөр аль болох хол зорчуулах бодлого байгаад байгаа юм. Тухайлбал, Зүүн салаа, Баян хошуу гэсэн нэг газрын 2 талаасадилхан л хоын төврүүгээ автобус явдаг. Энэ ньчиглэлийн давхардал.Ерөөсөө л нэггазраас нэг чиглэлд явж байга хэрэг.
Үүнийг задлах үүднээс сарын тасалбар гаргая гэж яриад байгаа. Ухаалаг системрүү орчих юм бол сэлгээ суултыг нь тавиад өгчихнө. Богино чиглэлтэй болчихно. Автобус дамжихдаа илүү зардал төлөхгүйгээр автобус шилжээд суудаг ийм системрүүгээ орох юм. Энэ утгаар энэ ажлыг эхлүүлээд байна.
-Цахим тасалбар гараад ирэхээр хөнгөлттэй үнээр зорчдог оюутан, сурагчид болон өндөр настнуудын зорчих эрхэд өөрчлөлт орох уу?
-Автобусанд үнэгүй болон хөнгөлөлттэй явдаг иргэдэд тухайн мөнгө нь өөрсөд дээр нь очно. Одоо бол ийм иргэд үнэмлэх авчихаад яваад байгаа шүү дээ. Нөхөн олговорын зарчимаар аж ахуй нэгжүүдэд хуваарилагдаж байгаа. Энэ нь бас шударга бус юм. Эдгээр иргэд маань хичнээн удаа зорчилт хийж байгаа нь тодорхойгүй.
Иймээс цахим систем хэрэгжээд ирэхээр иргэдийн нөхөн олговрын мөнгө тухайн иргэдийнх нь өөрсдийнх нь дансанд орно. Тэгэхээр ачаалал үүсгээд байдаг зорилгогүй зорчилт багасна. Цэгцэрнэ. Тээврийн хэрэгслүүдийн ачаалал багасна. Төлөвлөлтийнхний бодит судалгаа гарна.
-Шинэчлэлийн хүрээнд “Автобус 1”, “Автобус 3”, “Цахилгаан тээвэр” компаниудыг нэгтгэнэ гэх мэдээлэл гараадбайна. Үүнд ямар хариу өгөх вэ?
-Маргааш /өнөөдөр/-ийн хурлаар Автобус компаниудыг нэгтгэх асуудал орж байгаа. Орон нутгийн өмчит “Автобус 1”, “Автобус 3”, “Цахилгаан тээвэр” гэсэн гурван тээврийн компанийн үйл ажиллагааг нэгтгээд “Улаанбаатар хотын зорчигч тээврийн нэгтгэл” гэсэн нэртэй болгоно. Гэхдээ нэр нь өөрчлөгдөж магадгүй. Ингээд ирэхээр шинээр төлөвлөгдөж байгаа сүлжээ үйлчилгээний зарчимруугаа орох юм. Одоо бэлтгэл ажил болгож, хооронд нь нэгтгэснээр тэдгээр комданиудад ажиллаж байгаа ажилчдынхаа ажлын байрыг хадгалахаар зохион байгуулж байгаа. Нэг ч хүн халаглахгүй.
-Сарын тасалбарын үнийг багасгах боломтой юу?
-Энэ тоог тооцоо судалгаа хийж байж гаргасан байгаа. Иргэддээ ч тэр тухайн компанидаа ч тэр , аль аль талдаа хүндрэл багатайгаар шийдсэн. Энэ тариф бол одообайгаа сүлжээ төлөвлөлтөөр бус шинэчлэн хийгдэх сүлжээ төлөвлөлтөөр гаргасан тооцоо байгаа.
Ийнхүү бидний яриа өндөрлөлөө. Уншигч та “сарын тасалбар” хийгээд “Ухаалаг тээврийн систем”, “Цахим төлбөрийн систем”-ийн талаар маш тодорхой ойлголттой болсон гэдэгт найдаж байна.
Г.Уянга
оллоо.мн