Хөрөнгө оруулагчид Монголоос нүүр буруулж, зах зээлд бэлэн мөнгө, валютын хомсдол үүсээд байгаа энэ үед банк санхүүгийн салбарт татварын таатай орчныг бүрдүүлэх замаар гадаадын иргэдээс валютын хадгаламж татах нь байдлыг зөөлрүүлэх нэг арга байж болох юм. Хурааж хуримтлуулсан мөнгөө банкинд хадгалуулж өсгөх сонирхолтой баячууд их бий. Тэдгээр хүмүүс хадгаламжийн хүү өндөр гадны банкуудад хөрөнгөө байршуулах сонирхолтой байдаг. Энэ мөнгө нь хадгаламж татсан улсад ч үр өгөөжөө өгөн харилцан ашигтай хамтран ажилладаг байна. Ийм харилцан ашигтай хамтын ажиллагааны нэг жишээ нь Киприйн банкууд болон ОХУ-ын “шинэ орос”-уудын түншлэл байсан.
Өнгөрсөн оны гуравдугаар сар хүртэл Киприйн парламент хадгаламжийн хүүнд татвар тооцдоггүй байсан. Үүнийхээ ачаар тэд зөвхөн ОХУ-ын иргэдээс 20 гаруй тэрбум орчим еврогийн хадгаламж татсан юм. Мөн Их Британийн 62.5 мянган иргэн, түүний дотор цэргийн 3.5 мянган албан хаагч тус улсын банкинд мөнгөө даатгасан байжээ. Харин Киприйн эрх баригчид банкны хадгаламжаас татвар авах шийдвэр гаргасны дараа гадны иргэд тус улсаас хадгаламжаа татаж эхэлсэн юм. Кипрүүд эхлээд 100 мянга хүртэлх еврогийн хадгаламжаас 6.7, 100 мянгаас дээш еврогийн хадгаламжаас 9.9 хувийн татвар авахаар болсон ч оросууд хадгаламжаа татаж эхэлсэн учир дараа нь хувь хэмжээг нь бууруулсан байдаг. Энэ нь юуг өгүүлж байна вэ гэхээр, гадны иргэдийн хадгаламжаас олдог ашиг нь тэрхүү хадгаламжаас татвар авсантай тэнцэхүйц, зарим талаараа илүү ашигтай байсан гэдгийг харуулж байгаа юм. Киприйн хувьд тийм байна. Харин Монголын хувьд байдал ямар байна вэ.
100 хүртэлх сая төгрөгийн хадгаламжтай иргэд 2016 оны нэгдүгээр сарын 1 хүртэл хүүгийн татвараас чөлөөлөгдсөн бол 100 сая төгрөгөөс дээш хадгаламжтай иргэн, эсвэл ямар ч хадгаламжтай гадаадын иргэн татвар төлж байгаа. Энэ нь юуг харуулж байна вэ гэвэл, гадаадын иргэд Монгол Улсад валютын хадгаламж нээх хүсэл төрөхөөргүй байдалтай байна гэсэн үг юм. Өнөөдөр төгрөгийн хадгаламжийн жилийн хүү 12.2, валютын хадгаламжийн жилийн хүү 5.6 хувь байгаа. Хэрвээ гадаадын нэг иргэн нэг сая ам.доллар Монголын аль нэг банкинд нэг жилийн хугацаатай байршуулж хүүгийн орлого авах сонирхолтой гэе. Тэгвэл уг иргэн 56 мянган ам.долларын хүүгийн орлого авах байсан ч 5.600 ам.долларыг татварт төлсөнөөр 50.400 ам.долларыг авч байна. Өөрөөр хэлбэл валютын хадгаламжийн хүү 5.6 хувь биш бодитоор таван хувийн өгөөжтэй байгаа юм. Тэгэхээр гаднаас хөрөнгөө Монголын банкуудад байршуулах сонирхолтой иргэдийн ашиг сонирхол 10 хувиар буурч байгаа юм. Энэ татварын орчин гадаадын хөрөнгө оруулагч нарт сөргөөр нөлөөлж байна.
Нийт дотоод, гадаадын иргэдийн мөнгөн хадгаламжаас 5 хувь нь гадны иргэдийн хадгаламж гэж үзвэл 500 орчим тэрбум төгрөг болж байна. Үүнээс 40 орчим тэрбум төгрөгийг татварт төлөх тооцоо гарч байгаа юм. Хэрвээ гадаадын иргэдийн мөнгөн хадгаламжийг хүүгийн татвараас чөлөөлчихвөл гаднаас валютын хадгаламж орж ирэх магадлал өсөх юм. Одоо мөрдөгдөж байгаа хуулиар бол татвараас орох орлого бага /2.5 тэрбум/ боловч гадаадын иргэдийн мөнгөн хадгаламж нэмэгдэх боломжийг хааж байгаа үр ашиггүй байдал үүсээд байгаа юм.
Банкууд дахь иргэд, аж ахуйн нэгж, байгууллагын хадгаламж өнгөрсөн гуравдугаар сарын эцэст 7.2 их наяд төгрөгт хүрч, жилийн өмнөхөөс 47 хувиар өссөн. Нийт хадгаламжийн 72.2 хувь нь төгрөг, 27.8 хувь нь гадаад валютаар байршиж байгаа гэсэн мэдээлэл бий. Төгрөгийн нийт хадгаламжид эзлэх хэмжээ өмнөх оны мөн үеэс 3.5 хувиар буурсан, валютын хадгаламж жилийн өмнөхөөс 68.3 хувиар нэмэгдсэн байгаагаас харвал иргэд үндэсний мөнгөн тэмдэгтдээ итгэх итгэл нь буурсныг илэрхийлнэ. Иргэд ийнхүү валютыг шүтэх болсон нь зах зээлд гагаад валютын хомсдол үүссэн гэдгийг баталж байгаа юм. Тиймээс гадны иргэдийн валютын хадгаламжийг хүүгийн татвараас чөлөөлөх аргыг хэрэглэснээр валютын хадгаламжаа нэмэгдүүлэх боломжийг банкуудад олгох юм.
Банкуудын гаднаас татах хөрөнгийг хүүгийн татвараас чөлөөлсөнөөр гадаадын иргэдийн хадгаламж хоёр дахин нэмэгдсэн гэж үзье. Тэгвэл төсөвт төвлөрөх байсан таван тэрбум төгрөг үгүй болно. Харин тэдгээр иргэдийн эх үүсвэр нэг их наяд орчим төгрөг болох юм. Энэ эх үүсвэрээр нэг их наяд төгрөгийн зээл дотоодын эдийн засагт гарч, банкууд шууд 10 тэрбум төгрөгийн татвар төлөх боломж гарна. Үүнээс гадна зээл авсан компаниудаас 20 тэрбум төгрөгийн нийт 30 тэрбум төгрөгийн татвар авах боломж нээгдэж байна. Тиймээс гадаадын иргэдийн манай улсад мөнгөө хадгалуулахыг урамшуулах, татварын таатай орчныг бүрдүүлснээр валютын хомсдлоос гарах нэгэн боломж бүрдэх юм.
Монголын мэдээ
Х.Батсайхан
Өнгөрсөн оны гуравдугаар сар хүртэл Киприйн парламент хадгаламжийн хүүнд татвар тооцдоггүй байсан. Үүнийхээ ачаар тэд зөвхөн ОХУ-ын иргэдээс 20 гаруй тэрбум орчим еврогийн хадгаламж татсан юм. Мөн Их Британийн 62.5 мянган иргэн, түүний дотор цэргийн 3.5 мянган албан хаагч тус улсын банкинд мөнгөө даатгасан байжээ. Харин Киприйн эрх баригчид банкны хадгаламжаас татвар авах шийдвэр гаргасны дараа гадны иргэд тус улсаас хадгаламжаа татаж эхэлсэн юм. Кипрүүд эхлээд 100 мянга хүртэлх еврогийн хадгаламжаас 6.7, 100 мянгаас дээш еврогийн хадгаламжаас 9.9 хувийн татвар авахаар болсон ч оросууд хадгаламжаа татаж эхэлсэн учир дараа нь хувь хэмжээг нь бууруулсан байдаг. Энэ нь юуг өгүүлж байна вэ гэхээр, гадны иргэдийн хадгаламжаас олдог ашиг нь тэрхүү хадгаламжаас татвар авсантай тэнцэхүйц, зарим талаараа илүү ашигтай байсан гэдгийг харуулж байгаа юм. Киприйн хувьд тийм байна. Харин Монголын хувьд байдал ямар байна вэ.
100 хүртэлх сая төгрөгийн хадгаламжтай иргэд 2016 оны нэгдүгээр сарын 1 хүртэл хүүгийн татвараас чөлөөлөгдсөн бол 100 сая төгрөгөөс дээш хадгаламжтай иргэн, эсвэл ямар ч хадгаламжтай гадаадын иргэн татвар төлж байгаа. Энэ нь юуг харуулж байна вэ гэвэл, гадаадын иргэд Монгол Улсад валютын хадгаламж нээх хүсэл төрөхөөргүй байдалтай байна гэсэн үг юм. Өнөөдөр төгрөгийн хадгаламжийн жилийн хүү 12.2, валютын хадгаламжийн жилийн хүү 5.6 хувь байгаа. Хэрвээ гадаадын нэг иргэн нэг сая ам.доллар Монголын аль нэг банкинд нэг жилийн хугацаатай байршуулж хүүгийн орлого авах сонирхолтой гэе. Тэгвэл уг иргэн 56 мянган ам.долларын хүүгийн орлого авах байсан ч 5.600 ам.долларыг татварт төлсөнөөр 50.400 ам.долларыг авч байна. Өөрөөр хэлбэл валютын хадгаламжийн хүү 5.6 хувь биш бодитоор таван хувийн өгөөжтэй байгаа юм. Тэгэхээр гаднаас хөрөнгөө Монголын банкуудад байршуулах сонирхолтой иргэдийн ашиг сонирхол 10 хувиар буурч байгаа юм. Энэ татварын орчин гадаадын хөрөнгө оруулагч нарт сөргөөр нөлөөлж байна.
Нийт дотоод, гадаадын иргэдийн мөнгөн хадгаламжаас 5 хувь нь гадны иргэдийн хадгаламж гэж үзвэл 500 орчим тэрбум төгрөг болж байна. Үүнээс 40 орчим тэрбум төгрөгийг татварт төлөх тооцоо гарч байгаа юм. Хэрвээ гадаадын иргэдийн мөнгөн хадгаламжийг хүүгийн татвараас чөлөөлчихвөл гаднаас валютын хадгаламж орж ирэх магадлал өсөх юм. Одоо мөрдөгдөж байгаа хуулиар бол татвараас орох орлого бага /2.5 тэрбум/ боловч гадаадын иргэдийн мөнгөн хадгаламж нэмэгдэх боломжийг хааж байгаа үр ашиггүй байдал үүсээд байгаа юм.
Банкууд дахь иргэд, аж ахуйн нэгж, байгууллагын хадгаламж өнгөрсөн гуравдугаар сарын эцэст 7.2 их наяд төгрөгт хүрч, жилийн өмнөхөөс 47 хувиар өссөн. Нийт хадгаламжийн 72.2 хувь нь төгрөг, 27.8 хувь нь гадаад валютаар байршиж байгаа гэсэн мэдээлэл бий. Төгрөгийн нийт хадгаламжид эзлэх хэмжээ өмнөх оны мөн үеэс 3.5 хувиар буурсан, валютын хадгаламж жилийн өмнөхөөс 68.3 хувиар нэмэгдсэн байгаагаас харвал иргэд үндэсний мөнгөн тэмдэгтдээ итгэх итгэл нь буурсныг илэрхийлнэ. Иргэд ийнхүү валютыг шүтэх болсон нь зах зээлд гагаад валютын хомсдол үүссэн гэдгийг баталж байгаа юм. Тиймээс гадны иргэдийн валютын хадгаламжийг хүүгийн татвараас чөлөөлөх аргыг хэрэглэснээр валютын хадгаламжаа нэмэгдүүлэх боломжийг банкуудад олгох юм.
Банкуудын гаднаас татах хөрөнгийг хүүгийн татвараас чөлөөлсөнөөр гадаадын иргэдийн хадгаламж хоёр дахин нэмэгдсэн гэж үзье. Тэгвэл төсөвт төвлөрөх байсан таван тэрбум төгрөг үгүй болно. Харин тэдгээр иргэдийн эх үүсвэр нэг их наяд орчим төгрөг болох юм. Энэ эх үүсвэрээр нэг их наяд төгрөгийн зээл дотоодын эдийн засагт гарч, банкууд шууд 10 тэрбум төгрөгийн татвар төлөх боломж гарна. Үүнээс гадна зээл авсан компаниудаас 20 тэрбум төгрөгийн нийт 30 тэрбум төгрөгийн татвар авах боломж нээгдэж байна. Тиймээс гадаадын иргэдийн манай улсад мөнгөө хадгалуулахыг урамшуулах, татварын таатай орчныг бүрдүүлснээр валютын хомсдлоос гарах нэгэн боломж бүрдэх юм.
Монголын мэдээ
Х.Батсайхан
Бусдад түгээх
.jpeg)