Мэргэжлийн боловсрол сургалтын бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга М.Жадамбатай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.
-Хөдөлмөрийн яам Мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх ажилд ихээхэн анхаарч ажиллаж байна. Энэ чиглэлээр зохион байгуулж байгаа ажлуудынхаа ололт бас анхаарах асуудлын талаар ярина уу?
-Чадамжид суурилсан сургалт, үнэлгээний тогтолцоог бүх сургалтын байгууллагуудад ижил тэгш хэрэгжүүлж, хэрэгжилтийг бүрэн хангах, түүнчлэн багш нарыг чадваржуулах талаар анхаарч ажиллаж байна. Багш чадвартай байж гэмээнэ өрсөлдөхүйц ур чадвартай мэргэжилтнийг бэлтгэнэ. Энэ ажлын хүрээнд Австрали улсын мэргэжлийн боловсрол, сургалтын салбарын туршлагаар мэргэжлийн боловсрол сургалтын байгууллагад багшлахын тулд ямар заах арга зүй эзэмшсэн байх, ямар сургалтад хамрагдах шаардлагатай зэргийг тодорхойлж хөдөө, орон нутгийн болон Улаанбаатар хотын бүх сургалтын байгууллагад зохион байгуулсан. Тэрхүү сургалтыг явуулсан Австралийн сургагч багш нар 100 мастер багшийг бэлтгэж, эдгээр мастер багш нар маань сурсан мэдсэнээ өөрийн сургууль дээр очоод бусад багш нартаа түгээн дэлгэрүүлэх байдлаар гурван ээлж сургалтыг зохион байгуулсан.
Энэ мэтчилэн бид Мэргэжлийн боловсролын салбарын мэргэжлийн хичээл заадаг 2500 багш нарыг сургалтад хамрууллаа. Ийнхүү түгээн дэлгэрүүлэлтийн сургалтын үр дүнг Австралийн сургагч багш нар өөрсдөө орон нутаг дахь МСҮТ, коллежиудаар явж шалгаад “Багш нар заах ур чадварыг эзэмшсэн байна” гэж дүгнэсэн. Мөн 200 гаруй багшийг гадаад болон дотоодын мэргэшил дээшлүүлэх сургалтад оролцууллаа. Ингэснээр заах арга зүйгээс гадна мэргэжлийн ур чадвар нь сайжирсан.
-Тэгэхээр мэргэжлийн хичээл зааж байгаа багш нарын мэдлэг, чадвар илүү сайжирсан гэж ойлгож болох уу?
-Дээрх ажлын хүрээнд чадамжид суурилсан сургалтыг хөтлөн явуулах мэргэжлийн багш нарын сургах арга зүй сайжирсан гэж дүгнэж байгаа. Энэ бол зөвхөн багшийн заах арга зүйд чиглэсэн сургалт. Харин нөгөө талаас багш нар мэргэжлийн ур чадварын хувьд өсөн дэвжих ёстой. Өөрсдөө мэргэжлийн хувьд сайн гагнуурчин, сайн нарийн боовчин байж, сайн гагнуурчин, нарийн боовчинг бэлтгэж гаргана. Энэ жил бид Мэргэжлийн холбоодтой хамтраад мэргэжлийн багш нарыг сургалтад хамруулах ажлыг зохион байгууллаа. Ингэснээр тэдний мэргэжлийн ур чадвар дээшилсэн. Яг үнэндээ энэхүү сургалтуудыг явуулахаас өмнө орон нутгийн ажил олгогчдоос “Мэргэжлийн сургуулийн багш нарын ур чадвар гологдож байна” гэх шүүмжлэл гардаг байсан.
Магадгүй цаашид ч гарах байх. Ер нь бид багшийнхаа ур чадварыг дээшлүүлэх ажлыг тасралтгүй зохион байгуулах шаардлагатай байгаа. Тэр ажил маань эхнээсээ үр дүнгээ өгч байна. Мөн мэргэжлийн 100 гаруй багшийг гадны ур чадвар сайжруулах богино болон дунд хугацааны сургалтад хамрууллаа. Тэдгээр багш нар маань улсын болоод бүсийн хэмжээнд зохиогдсон мэргэжлийнхээ тэмцээнд сайн оролцож ур чадвар нь бусдаасаа ялгарахуйц өөрчлөгдсөн нь харагдсан. Тэр хэмжээгээрээ суралцагчиддаа өгөх ур чадварын хүрээ нь тэлсэн гэсэн үг.
-Чадамжид суурилсан сургалт хэр явагдаж байна. Үүнийг хэрхэн жигдрүүлэх вэ?
-Үнэндээ тааруухан байгаа. Манай улсад мэргэжлийн боловсрол, сургалтын 79 байгууллага үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Эдгээрт нэгэн жигд стандарт, хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж явахад хүндрэл тулгарч байгаа нь үнэн. Багш нар, сургалтын албадууд үүнийг анхаарч хэрэгжүүлэх, өдөр тутмынхаа сургалтад мөрдөж, дадал болгох үе шат илүү хүндрэлтэй байна. Бид байнга хэрэгжилтэд анхаарч, шахаж, ярилцаж, араас нь холбогдож, бичиг цаасаар хяналт тавьж байдаг. Гэвч хэрэгжилт удаашралтай байна.
Чадамжид суурилсан сургалтын 30 хөтөлбөрийг өнгөрөгч хичээлийн жилд шинэчлэн боловсруулж, тэдгээрийг хэрхэн яаж хэрэгжүүлэх талаар заавар, аргачлалыг гаргаж сургуулиудад хүргүүлсэн. Үүнийхээ араас хяналт тавьж ажиллаж байна. Ингэсний дүнд тодорхой хэмжээгээр өөрчлөлт гарч байгаа ч цаашид илүү их ажлыг хийх шаардлагатай. Бид зөвхөн эхлүүлээд орхихгүй. Үүнээс гадна бодлогын төвшинд мэргэжлийн боловсрол, сургалтын тогтолцоотой холбоотой нэг чухал асуудал бол мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагад сурч буй хүүхдүүдийг нийгэмд “хар” ажилчид гэсэн ойлголт түгээмэл байдагтай холбоотой.
Тэднийг насан туршдаа “хар” ажилчин байна гэж боддог. Энэ ойлголт хүүхдүүдийн болоод эцэг эхчүүдийн сэтгэл санаанд сөргөөр нөлөөлдөг. Гэтэл мэргэжлийн боловсролын сургуулиудад олж авсан мэргэжлийн зэрэг нь их, дээд сургуулиас авсан академик зэргүүдтэй дүйцэхээр ойлголт юм. Үүнийг бид мэргэжлийн төвшний үндэсний тогтолцоо гэж ойлгодог. Цаашдаа бид мэргэжлийн боловсролын сургуулийн хүүхдүүд өөрсдөө хүсэх юм бол академик боловсрол эзэмшиж яваандаа их, дээд сургуулийн гурав, дөрөвдүгээр курсээс элсэн суралцах боломжийг нээж өгнө.
Яагаад гэвэл нэгд, тухайн суралцагч мэргэжлийн чиглэлийн агуулгаа судалчихсан учраас зарим ангиас үргэлжлүүлэн суралцах боломжтой. Хоёрт, мэргэжлийн боловсролын сургуульд суралцаад үйлдвэрлэлийн зохих туршлагатай болсон мастер ажилчдыг академик боловсролтой хүнтэй адилтгаж ойлгох, тэдгээрт хандах нийгмийн үзэмж, үнэлэмж ижил байх чиглэл рүү явах ёстой. Ингэж байж Мэргэжлийн боловсролын нэр хүнд өснө. Энэ нь нийгэм, эдийн засагт сайнаар нөлөөлнө. Бусад улсад ч ийм байдаг юм байна.
-Үндэсний мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх хөтөлбөрийн талаар тодруулбал…?
-Хөдөлмөрийн яам байгуулагдсанаас хойших хоёр жилийн хугацаанд зохион явуулсан ажлын нэг нь “Үндэсний мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх” хөтөлбөр байлаа. Энэ хөтөлбөрийн онцлог нь таван сарын хугацаатай. Эхний хоёр сар нь онол, дараагийн гурван сар нь дадлага гэсэн үе шаттай явна.
Мөн сургалтын хэлбэрийн хувьд ч бас онцлогтой. Учир нь манай мэргэжлийн сургуулийн үндсэн суралцагч буюу 2.5 жилээр сурдаг хүүхдүүд маань төгсөөд ажлын байраа хайдаг бол энэ хөтөлбөрт хамрагдсан хүмүүс суралцаж эхлэхээсээ өмнө ажлын байртай болно гэсэн үг. Жишээлбэл, “А” гэдэг компани бидэн дээр ирээд “манайд гурван гагнуурчин хэрэгтэй байна” гэвэл бид ажилгүй хүмүүсийг цуглуулаад ажил олгогч байгууллагатай ярилцлагад оруулна.
Компанийн зүгээс тэдгээрээс гурван хүнээ сонгоод сургалтад хамруулах хүсэлтээ илэрхийлнэ. Тэр хүмүүс сургалтад суух таван сарын хугацаандаа тэтгэлэг авахын зэрэгцээ сэтгэл зүйн хувьд тухайн компанийн мэргэжилтний сэтгэхүйгээр суралцаж, ажиллах юм. Учир нь “Би тэр компанийн ажилтан, төгсөөд ажлын байр бэлэн” гэж бодож байгаа болохоор тэр шүү дээ. Хөдөлмөрийн яам жилд 7000 гаруй, хоёр жилд 14.000 хүртэлх мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэж хөдөлмөрийн зах зээлд нийлүүлээд байна. Эдгээр хүмүүсийн 80 гаруй хувь нь захиалгат ажлын байран дээрээ очиж байгаа гэсэн судалгаа бий.
-Ийм байдлаар үндсэн ангийнхан буюу 2.5 жилээр суралцагсдыг бэлтгэх боломж байгаа юу?
-Ийм байдлаар бүх суралцагсдыг сургахад учир дутагдал их байна. Учир нь ажил олгогч байгууллагуудын дунд 2.5 жилийн дараах хүний нөөцийн төлөвлөлтөө гаргасан байгууллагууд байхгүй байна. Тэгэхээр тухайн суралцагч сургуулиа төгсөхөд ажил бэлэн эсэх нь эргэлзээтэй. Харин хоёр юм уу, гурван жилийн дараа ийм үйлдвэр ашиглалтад орох гэж байна, тэнд ийм ийм мэргэжилтэн хэрэг болно гэвэл бид бэлтгэх боломжтой. Энэ нь нэг талаар ажилгүйдлийг бууруулах давуу талтай. Түүнчлэн манай төгсөгчид нийгэмд эрэлттэй мэргэжлээр суралцах юм бол төгсөөд ажлын байраар хангагдах боломж байна.
-Эрэлттэй мэргэжил гэдэгт ямар мэргэжил орж байна?
-Хөдөлмөрийн яамны харьяа Хөдөлмөрийн судалгааны институт жил бүр эрэлттэй мэргэжлийн талаар судалгаа хийдэг. Өмнөх жилийн хувьд мэргэжлийн боловсрол эзэмшигчдийн дундаас уул уурхайн чиглэлээр суралцагсдад ажлын байрны сонголт их байсан бол энэ жил барилга, Канад хаусны мэргэжилтэн, үйлчилгээ, хөдөө аж ахуйн салбарт мэргэжилтэй ажилчин шаардлагатай байна гэсэн дүн гарсан.
-Энэ жил МСҮТ-д суралцах хэдэн суралцагч суралцаж байна вэ?
-Хөдөлмөрийн сайдын тушаалаар 2014-2015 хичээлийн жилд шинээр 26 мянга гаруй суралцагч 200 орчим мэргэжлээр суралцах хяналтын тоо батлагдсан. Нийтдээ 42 мянга суралцагч суралцаж байна.
-2013-2014 оны хичээлийн жилд суралцагчдад олгох тэтгэмж 70 мянга болж нэмэгдсэн. Энэ нь элсэгчдийн тоонд нөлөөлсөн үү?
-Энэ нь элсэгчид цаашаа явах биш наашаа явах боломжийг нээж өгсөн. Элсэгчдийн чанар сайн байвал төгсөгчдийн чанар сайн байна. Хөгжиж буй орнуудад нийт мэргэжил эзэмшигчдийн 70 гаруй хувь нь мэргэжлийн боловсрол эзэмшиж, үлдсэн хувь нь академик боловсрол эзэмшдэг гэсэн ерөнхий харьцаа байдаг юм билээ. Харин манайд энэ тоо эсрэгээр байгаа. Элсэгчдийн тоо нэмэгдэх өөр нэгэн үндсэн шалтгаан сүүлийн жилүүдэд хийгдэж байгаа бүтээн байгуулалттай холбоотой. Манай салбар угаасаа үйлдвэрлэлийн хэрэгцээгээр хөтлөгддөг салбар юм. Бүтээн байгуулалт, үйлдвэржилтийн төслүүдэд олон тооны мэргэжилтэй ажилтан шаарддаг.
-Хөдөлмөрийн яам ажил олгогчидтой хамтарч ажилладаг. Тэдний хувьд мэргэжилтэй ажилтан, дипломтой ажилтан хоёрын алийг нь илүү сонирхож байна?
-Хэдийгээр ажил олгогчид мэргэжилтэй ажилчдыг сонирхож байгаа ч өнөөгийн нийгмийн хандлага, сэтгэл зүй үүний эсрэг байна. Гэхдээ бүтээн байгуулалт их хийгдээд ирэхээр хөдөлмөрийн зах зээл дээрх мэргэжилтэй боловсон хүчний эрэлт, хэрэгцээ аяндаа ихэсч, тэднийг ажилд авахаар хайх болно. Сүүлийн үед аймаг, сумд руу чиглэсэн зам, тээврийн бүтээн байгуулалт, хот суурин газар, дүүргүүдэд барилга байгууламж шинээр барих ажлууд нэлээд хийгдэж байна. Ирээдүйд энэ ажил улам өргөжвөл мэргэжилтэй ажилчид улам их эрэлтэд орно гэсэн үг.
-Нийгмийн олон талын төлөөллүүдэд танай сургалт хэр хүрч байна?
-Бид энэ жилээс эхлэн орон нутагт тухайлбал, Ховд аймагт хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан ангийг нээн хичээллэж эхэлсэн. Мөн засан хүмүүжиж байгаа хүмүүжигч нарт сургалт зохион байгуулдаг. Мөн цэргийн алба хааж байгаа залууст сургалтаа хүргэж ажиллаж байгаа.
-Хөдөлмөрийн яамнаас 2014-2015 оны хичээлийн жилд баримтлах тэргүүлэх зорилго, зорилтууд юу байх вэ?
-Бид “Ажилтай, орлоготой монгол хүн” үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд олон ажлыг зохион байгуулж байна. Үүнийг үргэлжлүүлж, хүн бүрийг ажилтай, орлоготой болгох талаар анхаарч ажиллана. Мөн 2015 онд Бразил улсад болох“Дэлхийн ур чадвар” тэмцээнд монгол залуус есөн төрлөөр өрсөлдөхөөр бэлтгэж байна. Энэ өдрүүдэд эдгээр өсвөрийн ур чадвартнууд маань БНСУ-д хамтарсан бэлтгэл хийж байгаа.
Монголын мэдээ
Э.Туул
-Хөдөлмөрийн яам Мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх ажилд ихээхэн анхаарч ажиллаж байна. Энэ чиглэлээр зохион байгуулж байгаа ажлуудынхаа ололт бас анхаарах асуудлын талаар ярина уу?
-Чадамжид суурилсан сургалт, үнэлгээний тогтолцоог бүх сургалтын байгууллагуудад ижил тэгш хэрэгжүүлж, хэрэгжилтийг бүрэн хангах, түүнчлэн багш нарыг чадваржуулах талаар анхаарч ажиллаж байна. Багш чадвартай байж гэмээнэ өрсөлдөхүйц ур чадвартай мэргэжилтнийг бэлтгэнэ. Энэ ажлын хүрээнд Австрали улсын мэргэжлийн боловсрол, сургалтын салбарын туршлагаар мэргэжлийн боловсрол сургалтын байгууллагад багшлахын тулд ямар заах арга зүй эзэмшсэн байх, ямар сургалтад хамрагдах шаардлагатай зэргийг тодорхойлж хөдөө, орон нутгийн болон Улаанбаатар хотын бүх сургалтын байгууллагад зохион байгуулсан. Тэрхүү сургалтыг явуулсан Австралийн сургагч багш нар 100 мастер багшийг бэлтгэж, эдгээр мастер багш нар маань сурсан мэдсэнээ өөрийн сургууль дээр очоод бусад багш нартаа түгээн дэлгэрүүлэх байдлаар гурван ээлж сургалтыг зохион байгуулсан.
Энэ мэтчилэн бид Мэргэжлийн боловсролын салбарын мэргэжлийн хичээл заадаг 2500 багш нарыг сургалтад хамрууллаа. Ийнхүү түгээн дэлгэрүүлэлтийн сургалтын үр дүнг Австралийн сургагч багш нар өөрсдөө орон нутаг дахь МСҮТ, коллежиудаар явж шалгаад “Багш нар заах ур чадварыг эзэмшсэн байна” гэж дүгнэсэн. Мөн 200 гаруй багшийг гадаад болон дотоодын мэргэшил дээшлүүлэх сургалтад оролцууллаа. Ингэснээр заах арга зүйгээс гадна мэргэжлийн ур чадвар нь сайжирсан.
-Тэгэхээр мэргэжлийн хичээл зааж байгаа багш нарын мэдлэг, чадвар илүү сайжирсан гэж ойлгож болох уу?
-Дээрх ажлын хүрээнд чадамжид суурилсан сургалтыг хөтлөн явуулах мэргэжлийн багш нарын сургах арга зүй сайжирсан гэж дүгнэж байгаа. Энэ бол зөвхөн багшийн заах арга зүйд чиглэсэн сургалт. Харин нөгөө талаас багш нар мэргэжлийн ур чадварын хувьд өсөн дэвжих ёстой. Өөрсдөө мэргэжлийн хувьд сайн гагнуурчин, сайн нарийн боовчин байж, сайн гагнуурчин, нарийн боовчинг бэлтгэж гаргана. Энэ жил бид Мэргэжлийн холбоодтой хамтраад мэргэжлийн багш нарыг сургалтад хамруулах ажлыг зохион байгууллаа. Ингэснээр тэдний мэргэжлийн ур чадвар дээшилсэн. Яг үнэндээ энэхүү сургалтуудыг явуулахаас өмнө орон нутгийн ажил олгогчдоос “Мэргэжлийн сургуулийн багш нарын ур чадвар гологдож байна” гэх шүүмжлэл гардаг байсан.
Магадгүй цаашид ч гарах байх. Ер нь бид багшийнхаа ур чадварыг дээшлүүлэх ажлыг тасралтгүй зохион байгуулах шаардлагатай байгаа. Тэр ажил маань эхнээсээ үр дүнгээ өгч байна. Мөн мэргэжлийн 100 гаруй багшийг гадны ур чадвар сайжруулах богино болон дунд хугацааны сургалтад хамрууллаа. Тэдгээр багш нар маань улсын болоод бүсийн хэмжээнд зохиогдсон мэргэжлийнхээ тэмцээнд сайн оролцож ур чадвар нь бусдаасаа ялгарахуйц өөрчлөгдсөн нь харагдсан. Тэр хэмжээгээрээ суралцагчиддаа өгөх ур чадварын хүрээ нь тэлсэн гэсэн үг.
-Чадамжид суурилсан сургалт хэр явагдаж байна. Үүнийг хэрхэн жигдрүүлэх вэ?
-Үнэндээ тааруухан байгаа. Манай улсад мэргэжлийн боловсрол, сургалтын 79 байгууллага үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Эдгээрт нэгэн жигд стандарт, хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж явахад хүндрэл тулгарч байгаа нь үнэн. Багш нар, сургалтын албадууд үүнийг анхаарч хэрэгжүүлэх, өдөр тутмынхаа сургалтад мөрдөж, дадал болгох үе шат илүү хүндрэлтэй байна. Бид байнга хэрэгжилтэд анхаарч, шахаж, ярилцаж, араас нь холбогдож, бичиг цаасаар хяналт тавьж байдаг. Гэвч хэрэгжилт удаашралтай байна.
Чадамжид суурилсан сургалтын 30 хөтөлбөрийг өнгөрөгч хичээлийн жилд шинэчлэн боловсруулж, тэдгээрийг хэрхэн яаж хэрэгжүүлэх талаар заавар, аргачлалыг гаргаж сургуулиудад хүргүүлсэн. Үүнийхээ араас хяналт тавьж ажиллаж байна. Ингэсний дүнд тодорхой хэмжээгээр өөрчлөлт гарч байгаа ч цаашид илүү их ажлыг хийх шаардлагатай. Бид зөвхөн эхлүүлээд орхихгүй. Үүнээс гадна бодлогын төвшинд мэргэжлийн боловсрол, сургалтын тогтолцоотой холбоотой нэг чухал асуудал бол мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагад сурч буй хүүхдүүдийг нийгэмд “хар” ажилчид гэсэн ойлголт түгээмэл байдагтай холбоотой.
Тэднийг насан туршдаа “хар” ажилчин байна гэж боддог. Энэ ойлголт хүүхдүүдийн болоод эцэг эхчүүдийн сэтгэл санаанд сөргөөр нөлөөлдөг. Гэтэл мэргэжлийн боловсролын сургуулиудад олж авсан мэргэжлийн зэрэг нь их, дээд сургуулиас авсан академик зэргүүдтэй дүйцэхээр ойлголт юм. Үүнийг бид мэргэжлийн төвшний үндэсний тогтолцоо гэж ойлгодог. Цаашдаа бид мэргэжлийн боловсролын сургуулийн хүүхдүүд өөрсдөө хүсэх юм бол академик боловсрол эзэмшиж яваандаа их, дээд сургуулийн гурав, дөрөвдүгээр курсээс элсэн суралцах боломжийг нээж өгнө.
Яагаад гэвэл нэгд, тухайн суралцагч мэргэжлийн чиглэлийн агуулгаа судалчихсан учраас зарим ангиас үргэлжлүүлэн суралцах боломжтой. Хоёрт, мэргэжлийн боловсролын сургуульд суралцаад үйлдвэрлэлийн зохих туршлагатай болсон мастер ажилчдыг академик боловсролтой хүнтэй адилтгаж ойлгох, тэдгээрт хандах нийгмийн үзэмж, үнэлэмж ижил байх чиглэл рүү явах ёстой. Ингэж байж Мэргэжлийн боловсролын нэр хүнд өснө. Энэ нь нийгэм, эдийн засагт сайнаар нөлөөлнө. Бусад улсад ч ийм байдаг юм байна.
-Үндэсний мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх хөтөлбөрийн талаар тодруулбал…?
-Хөдөлмөрийн яам байгуулагдсанаас хойших хоёр жилийн хугацаанд зохион явуулсан ажлын нэг нь “Үндэсний мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх” хөтөлбөр байлаа. Энэ хөтөлбөрийн онцлог нь таван сарын хугацаатай. Эхний хоёр сар нь онол, дараагийн гурван сар нь дадлага гэсэн үе шаттай явна.
Мөн сургалтын хэлбэрийн хувьд ч бас онцлогтой. Учир нь манай мэргэжлийн сургуулийн үндсэн суралцагч буюу 2.5 жилээр сурдаг хүүхдүүд маань төгсөөд ажлын байраа хайдаг бол энэ хөтөлбөрт хамрагдсан хүмүүс суралцаж эхлэхээсээ өмнө ажлын байртай болно гэсэн үг. Жишээлбэл, “А” гэдэг компани бидэн дээр ирээд “манайд гурван гагнуурчин хэрэгтэй байна” гэвэл бид ажилгүй хүмүүсийг цуглуулаад ажил олгогч байгууллагатай ярилцлагад оруулна.
Компанийн зүгээс тэдгээрээс гурван хүнээ сонгоод сургалтад хамруулах хүсэлтээ илэрхийлнэ. Тэр хүмүүс сургалтад суух таван сарын хугацаандаа тэтгэлэг авахын зэрэгцээ сэтгэл зүйн хувьд тухайн компанийн мэргэжилтний сэтгэхүйгээр суралцаж, ажиллах юм. Учир нь “Би тэр компанийн ажилтан, төгсөөд ажлын байр бэлэн” гэж бодож байгаа болохоор тэр шүү дээ. Хөдөлмөрийн яам жилд 7000 гаруй, хоёр жилд 14.000 хүртэлх мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэж хөдөлмөрийн зах зээлд нийлүүлээд байна. Эдгээр хүмүүсийн 80 гаруй хувь нь захиалгат ажлын байран дээрээ очиж байгаа гэсэн судалгаа бий.
-Ийм байдлаар үндсэн ангийнхан буюу 2.5 жилээр суралцагсдыг бэлтгэх боломж байгаа юу?
-Ийм байдлаар бүх суралцагсдыг сургахад учир дутагдал их байна. Учир нь ажил олгогч байгууллагуудын дунд 2.5 жилийн дараах хүний нөөцийн төлөвлөлтөө гаргасан байгууллагууд байхгүй байна. Тэгэхээр тухайн суралцагч сургуулиа төгсөхөд ажил бэлэн эсэх нь эргэлзээтэй. Харин хоёр юм уу, гурван жилийн дараа ийм үйлдвэр ашиглалтад орох гэж байна, тэнд ийм ийм мэргэжилтэн хэрэг болно гэвэл бид бэлтгэх боломжтой. Энэ нь нэг талаар ажилгүйдлийг бууруулах давуу талтай. Түүнчлэн манай төгсөгчид нийгэмд эрэлттэй мэргэжлээр суралцах юм бол төгсөөд ажлын байраар хангагдах боломж байна.
-Эрэлттэй мэргэжил гэдэгт ямар мэргэжил орж байна?
-Хөдөлмөрийн яамны харьяа Хөдөлмөрийн судалгааны институт жил бүр эрэлттэй мэргэжлийн талаар судалгаа хийдэг. Өмнөх жилийн хувьд мэргэжлийн боловсрол эзэмшигчдийн дундаас уул уурхайн чиглэлээр суралцагсдад ажлын байрны сонголт их байсан бол энэ жил барилга, Канад хаусны мэргэжилтэн, үйлчилгээ, хөдөө аж ахуйн салбарт мэргэжилтэй ажилчин шаардлагатай байна гэсэн дүн гарсан.
-Энэ жил МСҮТ-д суралцах хэдэн суралцагч суралцаж байна вэ?
-Хөдөлмөрийн сайдын тушаалаар 2014-2015 хичээлийн жилд шинээр 26 мянга гаруй суралцагч 200 орчим мэргэжлээр суралцах хяналтын тоо батлагдсан. Нийтдээ 42 мянга суралцагч суралцаж байна.
-2013-2014 оны хичээлийн жилд суралцагчдад олгох тэтгэмж 70 мянга болж нэмэгдсэн. Энэ нь элсэгчдийн тоонд нөлөөлсөн үү?
-Энэ нь элсэгчид цаашаа явах биш наашаа явах боломжийг нээж өгсөн. Элсэгчдийн чанар сайн байвал төгсөгчдийн чанар сайн байна. Хөгжиж буй орнуудад нийт мэргэжил эзэмшигчдийн 70 гаруй хувь нь мэргэжлийн боловсрол эзэмшиж, үлдсэн хувь нь академик боловсрол эзэмшдэг гэсэн ерөнхий харьцаа байдаг юм билээ. Харин манайд энэ тоо эсрэгээр байгаа. Элсэгчдийн тоо нэмэгдэх өөр нэгэн үндсэн шалтгаан сүүлийн жилүүдэд хийгдэж байгаа бүтээн байгуулалттай холбоотой. Манай салбар угаасаа үйлдвэрлэлийн хэрэгцээгээр хөтлөгддөг салбар юм. Бүтээн байгуулалт, үйлдвэржилтийн төслүүдэд олон тооны мэргэжилтэй ажилтан шаарддаг.
-Хөдөлмөрийн яам ажил олгогчидтой хамтарч ажилладаг. Тэдний хувьд мэргэжилтэй ажилтан, дипломтой ажилтан хоёрын алийг нь илүү сонирхож байна?
-Хэдийгээр ажил олгогчид мэргэжилтэй ажилчдыг сонирхож байгаа ч өнөөгийн нийгмийн хандлага, сэтгэл зүй үүний эсрэг байна. Гэхдээ бүтээн байгуулалт их хийгдээд ирэхээр хөдөлмөрийн зах зээл дээрх мэргэжилтэй боловсон хүчний эрэлт, хэрэгцээ аяндаа ихэсч, тэднийг ажилд авахаар хайх болно. Сүүлийн үед аймаг, сумд руу чиглэсэн зам, тээврийн бүтээн байгуулалт, хот суурин газар, дүүргүүдэд барилга байгууламж шинээр барих ажлууд нэлээд хийгдэж байна. Ирээдүйд энэ ажил улам өргөжвөл мэргэжилтэй ажилчид улам их эрэлтэд орно гэсэн үг.
-Нийгмийн олон талын төлөөллүүдэд танай сургалт хэр хүрч байна?
-Бид энэ жилээс эхлэн орон нутагт тухайлбал, Ховд аймагт хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан ангийг нээн хичээллэж эхэлсэн. Мөн засан хүмүүжиж байгаа хүмүүжигч нарт сургалт зохион байгуулдаг. Мөн цэргийн алба хааж байгаа залууст сургалтаа хүргэж ажиллаж байгаа.
-Хөдөлмөрийн яамнаас 2014-2015 оны хичээлийн жилд баримтлах тэргүүлэх зорилго, зорилтууд юу байх вэ?
-Бид “Ажилтай, орлоготой монгол хүн” үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд олон ажлыг зохион байгуулж байна. Үүнийг үргэлжлүүлж, хүн бүрийг ажилтай, орлоготой болгох талаар анхаарч ажиллана. Мөн 2015 онд Бразил улсад болох“Дэлхийн ур чадвар” тэмцээнд монгол залуус есөн төрлөөр өрсөлдөхөөр бэлтгэж байна. Энэ өдрүүдэд эдгээр өсвөрийн ур чадвартнууд маань БНСУ-д хамтарсан бэлтгэл хийж байгаа.
Монголын мэдээ
Э.Туул