2015 оны Төсвийн тухай хуулийн төслийг УИХ-аар хэлэлцэж байна. Засгийн газраас оруулсан энэ төслийн талаар АН, МАХН, “Шударга ёс” эвслийнхэн янз бүрийн байр суурьтай байна. Ялангуяа МАН-ынхан маш муу төсөл болсон, төслөө эргүүлэн татаж авахыг хууль санаачлагчаас шаардав. Зээл тусламжаар сургууль, цэцэрлэг барих тухай бичсэнээс бус төсвийн хөрөнгөөр нэг ч объект барихгүй гэдгийн тэд нэмж онцлов. Зарим нь энэ оны эхний есөн сарын гйүцэтгэлээр нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого 688.4 тэрбумаар, зарлага 1.4 их наяд төгрөгөөр, төсвийн хөрөнгө оруулалт 54 хувь буюу 872.3 тэрбум төгрөгөөр тасарсан тухай хэлж байна. Тэгвэл 2015 оны Төсвийн тухай хуулийн төсөлд юу өгүүлсэн тухай дэлгэж үзье.
2015 оны төсвийн орлогын 81 хувийг татварын орлого, үүнээс 32.7 хувийг орлогын татвар ба нийгмийн даатгалын шимтгэл, 34.9 хувийг хэрэглээний татвар, 14.6 хувийг уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспортоос хамаарсан орлого эзлэх ажээ.
Импортын хэмжээ, зэс, нүүрс, алт, төмрийн хүдэр, газрын тос зэрэг голлох экспортын бүтээгдэхүүний хэмжээ, олон улсын зах зээл дээрх үнэ төлөвлөсөн хэмжээнээс өөрчлөгдөх нь 2015 оны төсвийн орлогын голлох эрсдэл болох гэнэ. Түүнчлэн “Энэ оны эхний найман сарын гүйцэтгэлд үндэслэн тооцоход оны төгсгөлд эдийн засгийн өсөлт нэмэгдэхээр байна. Үүний тулд Чингис бонд, Хөгжлийн банкнаас оруулах хөрөнгө оруулалт, Засгийн газар, Монголбанкны хамтран хэрэгжүүлж байгаа хөтөлбөрүүдээс гадна экспортын орлогыг нэмэхэд чиглэсэн арга хэмжээг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлнэ. Хөрөнгө оруулалт, бүтээн байгуулалтын ажлуудыг түргэвчлэх зорилгоор Концессын зүйлийн жагсаалтыг шинэчлэн баталсан бөгөөд авто зам, цахилгаан станцын төслүүдийг энэ онд хэрэгжүүлж байна. Мөн Монголбанкны валютын нөөцийг нэмэгдүүлэх зорилгоор алт олборлолтыг дэмжин ажиллана.
Төлөвлөсөн төсөл, хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлснээр 2014 онд аж үйлдвэрийн салбар 11.6 хувиар, үүнээс уул уурхай салбар 17.5 хувиар, боловсруулах аж үйлдвэрийн салбар 5.9 хувиар тус өсөхөөр байна. Аж үйлдвэрийн салбарын бүтээн байгуулалтын ажлын үр дүнд үйлчилгээний салбар 3.9 хувиар өсөж, хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээр Монгол Улсын ДНБ 2014 онд 6.9 хувь, 2015 онд 7.1 хувь, 2016-2017 онд 10 орчим хувиар тус өснө” гэжээ.
Мэдээж энэ төслийн онцлог нь орон нутагт эрх мэдлийг шилжүүлэх тухай юм. Улсын төсвөөс аймаг, нийслэлийн орон нутгийн төсвийн тэнцлийн алдагдлыг санхүүжүүлэхэд 830.1 тэрбум төгрөгийн санхүүгийн дэмжлэгийг олгоно гэдгийг хууль санаачлагчид хэлж байна.
Зууны мэдээ
Д.Болормаа
2015 оны төсвийн орлогын 81 хувийг татварын орлого, үүнээс 32.7 хувийг орлогын татвар ба нийгмийн даатгалын шимтгэл, 34.9 хувийг хэрэглээний татвар, 14.6 хувийг уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспортоос хамаарсан орлого эзлэх ажээ.
Импортын хэмжээ, зэс, нүүрс, алт, төмрийн хүдэр, газрын тос зэрэг голлох экспортын бүтээгдэхүүний хэмжээ, олон улсын зах зээл дээрх үнэ төлөвлөсөн хэмжээнээс өөрчлөгдөх нь 2015 оны төсвийн орлогын голлох эрсдэл болох гэнэ. Түүнчлэн “Энэ оны эхний найман сарын гүйцэтгэлд үндэслэн тооцоход оны төгсгөлд эдийн засгийн өсөлт нэмэгдэхээр байна. Үүний тулд Чингис бонд, Хөгжлийн банкнаас оруулах хөрөнгө оруулалт, Засгийн газар, Монголбанкны хамтран хэрэгжүүлж байгаа хөтөлбөрүүдээс гадна экспортын орлогыг нэмэхэд чиглэсэн арга хэмжээг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлнэ. Хөрөнгө оруулалт, бүтээн байгуулалтын ажлуудыг түргэвчлэх зорилгоор Концессын зүйлийн жагсаалтыг шинэчлэн баталсан бөгөөд авто зам, цахилгаан станцын төслүүдийг энэ онд хэрэгжүүлж байна. Мөн Монголбанкны валютын нөөцийг нэмэгдүүлэх зорилгоор алт олборлолтыг дэмжин ажиллана.
Төлөвлөсөн төсөл, хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлснээр 2014 онд аж үйлдвэрийн салбар 11.6 хувиар, үүнээс уул уурхай салбар 17.5 хувиар, боловсруулах аж үйлдвэрийн салбар 5.9 хувиар тус өсөхөөр байна. Аж үйлдвэрийн салбарын бүтээн байгуулалтын ажлын үр дүнд үйлчилгээний салбар 3.9 хувиар өсөж, хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээр Монгол Улсын ДНБ 2014 онд 6.9 хувь, 2015 онд 7.1 хувь, 2016-2017 онд 10 орчим хувиар тус өснө” гэжээ.
Мэдээж энэ төслийн онцлог нь орон нутагт эрх мэдлийг шилжүүлэх тухай юм. Улсын төсвөөс аймаг, нийслэлийн орон нутгийн төсвийн тэнцлийн алдагдлыг санхүүжүүлэхэд 830.1 тэрбум төгрөгийн санхүүгийн дэмжлэгийг олгоно гэдгийг хууль санаачлагчид хэлж байна.
№ | Төсвийн Ерөнхийлөн захирагч | Зарцуулах төсөв |
1 | Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга | 8 тэрбум 432 сая |
2 | УИХ-ын дарга | 29 тэрбум 44 сая |
3 | Үндсэн хуулийн цэцийн дарга | 1 тэрбум 24 сая |
4 | Улсын дээд шүүхийн Ерөнхий шүүгч | 5 тэрбум 18 сая |
5 | Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн дарга | 59 тэрбум 433 сая |
6 | Хүний эрхийн үндэсний комиссын дарга | 894 сая |
7 | Улсын Ерөнхий прокурор | 19 тэрбум 264 сая |
8 | Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга | 2 тэрбум 342 сая |
9 | Монгол Улсын Ерөнхий аудитор | 10 тэрбум 167 сая |
10 | Авлигатай тэмцэх газрын дарга | 11 тэрбум 631 сая |
11 | Санхүүгийн зохицуулах газрын дарга | 3 тэрбум 978 сая |
12 | Төрийн албаны зөвлөлийн дарга | 1 тэрбум 23 сая |
13 | Үндэсний статистикийн хорооны дарга | 11 тэрбум 241 сая |
14 | Сонгуулийн ерөнхий хорооны дарга | 1 тэрбум 57 сая |
15 | Цагаатгах ажлыг удирдан зохион байгуулах улсын комиссын дарга | 736 сая |
16 | Монгол Улсын Ерөнхий сайд | 95 тэрбум 84 сая төгрөг |
17 | Монгол Улсын Шадар сайд | 124 тэрбум 724 сая |
18 | Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дарга | 25 тэрбум 571 сая |
19 | Байгаль орчин, ногоон хөгжлийн сайд | 95 тэрбум 915 сая |
20 | Гадаад харилцаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааны сайд | 57 тэрбум 580 сая |
21 | Сангийн сайд | 3 их наяд 216 тэрбум 253 сая |
22 | Хууль зүйн сайд | 440 тэрбум 148 сая |
23 | Зам тээвэр, барилга, хот байгуулалтын сайд | 411 тэрбум 434 сая |
24 | Батлан хамгаалахын сайд | 204 тэрбум 193 сая |
25 | Боловсрол, шинжпэх ухааны сайд | 276 тэрбум 106 сая |
26 | Соёл, спорт, аялал жуулчлалын сайд | 80 тэрбум 87 сая |
27 | Уул уурхай, әрчим хүчний сайд | 138 тэрбум 800 сая |
28 | Үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн сайд | 166 тэрбум 986 сая |
29 | Хөдөлмөрийн сайд | 409 тэрбум 125 сая |
30 | Хүн амын хөгжил, нийгмийн хамгааллын сайд | 407 тэрбум 432 сая |
31 | Эрүүл мэндийн сайд | 516 тэрбум 581 сая |
№ | Аймаг | Олгох санхүүгийн хэмжээ |
1 | Архангай | 48 тэрбум 400 сая |
2 | Баян-Өлгий | 55 тэрбум 461 сая |
3 | Баянхонгор | 48 тэрбум 92 сая |
4 | Булган | 27 тэрбум 966 сая |
5 | Говь-Алтай | 41 тэрбум 166 сая |
6 | Дорноговь | 21 тэрбум 587 сая |
7 | Дорнод | 32 тэрбум 518 сая |
8 | Дундговь | 28 сая 636 сая |
9 | Завхан | 43 тэрбум 727 сая |
10 | Өвөрхангай | 53 тэрбум 351 сая |
11 | Сүхбаатар | 30 тэрбум 852 сая |
12 | Сэлэнгэ | 44 тэрбум 308 сая |
13 | Төв | 46 тэрбум 913 сая |
14 | Увс | 48 сая 678 сая |
15 | Ховд | 43 тэрбум 854 сая |
16 | Хөвсгөл | 68 тэрбум 721 сая |
17 | Хэнтий | 40 тэрбум 758 сая |
18 | Дархан-Уул | 30 тэрбум 720 сая |
19 | Улаанбаатар | 55 тэрбум 642 сая |
20 | Орхон | 11 тэрбум 30 сая |
21 | Говьсүмбэр | 7 тэрбум 743 сая |
Нийт төсөв | 830 тэрбум 133 сая |
Орон нутгийн нийт орлогыг эх үүсвэрээр нь ангилж үзвэл
-Орон нутгийн төсвийн суурь орлого 766.9 тэрбум төгрөг
-Улсын төсвөөс олгох санхүүгийн дэмжлэгээс 830.1 тэрбум төгрөг
-Орон нутгийн хөгжлийн нэгдсэн сангаас 186.6 тэрбум төгрөг
-Улсын төсвөөс орон нутагт олгох тусгай зориулалтын шилжүүлгээс 13.8 тэрбум төгрөг
-Орон нутгийн төсвийн нийт орлого ба суурь орлогын зөрүү 51.7 тэрбум төгрөг
-Гадаад төслийн тусламжаас 4.7 тэрбум төгрөг
-Хөрөнгө оруулалтын шилжүүлэг 190.9 тэрбум төрөг төвлөрөхөөр бичжээ.
-Орон нутгийн төсвийн суурь орлого 766.9 тэрбум төгрөг
-Улсын төсвөөс олгох санхүүгийн дэмжлэгээс 830.1 тэрбум төгрөг
-Орон нутгийн хөгжлийн нэгдсэн сангаас 186.6 тэрбум төгрөг
-Улсын төсвөөс орон нутагт олгох тусгай зориулалтын шилжүүлгээс 13.8 тэрбум төгрөг
-Орон нутгийн төсвийн нийт орлого ба суурь орлогын зөрүү 51.7 тэрбум төгрөг
-Гадаад төслийн тусламжаас 4.7 тэрбум төгрөг
-Хөрөнгө оруулалтын шилжүүлэг 190.9 тэрбум төрөг төвлөрөхөөр бичжээ.
Зууны мэдээ
Д.Болормаа