Саяхан Өмнөговь аймгийн Цогт-Овоо суманд 2.2 сая тонн газрын ховор элементийн оксид илрүүлсэн талаарх мэдээлэл чих дэлсэв.
Манай улс газрын ховор элементийн салбарт том тоглогч болох ГЭНЭН МӨРӨӨДӨЛТЭЙ явдаг нь нууц биш. /газрын ховор элемент гэдэг нь Менделеевийн химийн үелэх системийн 57-71 хүртэлх дугаартай лантаноидын бүлгийн 15 элементүүд (La, Ce, Pr, Nd, Pm, Sm, Eu, Gd, Tb, Dy, Ho, Er, Tm, Yb, Lu) үүнээс гадна 39 дугаартай иттри (Y) болон 21 дугаартай сканди (Sc) 17 элементийг хамруулдаг/
Харин газрын ховор элементээ гадагш зах зээлд нийлүүлэхэд гацааны олон асуудал бий. Тухайлбал ГХЭ-ийн талаар тухайлсан эрх зүйн зохицуулалт дутмаг, ГХЭ-ийг боловсруулах техник, технологи, боловсон хүчин алга. Угтаа бол газрын ховор элементтэй дөрвөн орд, 71 илрэл, 260 гаруй эрдэсжсэн цэг бий. Гэхдээ ашигласан, “амилсан” зүйл алга.
Монгол Улсын хувьд хамгийн том эдийн засагтай хоёр хөрш орны дунд оршдог тул зах зээлд ойр гэдгээрээ давуу талтай. Мөн ГХЭ-ийн тухайд дэлхийн нийт хэрэглээний 90 гаруй хувийг БНХАУ дангаараа нийлүүлж, энэ салбарт НОЁРХОЖ байна. Гэхдээ БНХАУ сүүлийн жилүүдэд ГХЭ-ийн нөөцөө өндөр түвшинд хадгалах бодлого баримталж байгаа нь газрын ховор элементийн үнэ цэнэ ирээдүйд өсөх төлөвтэйг батална. Түүнчлэн БНХАУ ГХЭ үйлдвэрлэлийн салбарт байгаль орчны шинэ стандартыг нэвтрүүлж байгаа нь нийлүүлэлтийг хумьж магадгүй гэж таамаглаж байна.
Үүнээс үзвэл манай улсад ГХЭ-ийг гадагш зах зээлд санал болгох боломж бас эрэлт нь байгаа нь харагдана. Гагцхүү хүний нөөц, хэрэгтэй технологи нь дутагдана.
Дэлхий нийтэд ГХЭ яагаад чухал вэ
Газрын ховор элементийг гар утасны дэлгэц, зай, микрофон, чанга яригч, электроник, автомашин болон эрчим хүчний салбарт түгээмэл ашигладаг. Үүгээр зогсохгүй ирээдүйд хэрэглээ нь илүү өсөн нэмэгдэнэ гэх төсөөллийг мэргэжилтнүүд хэлж байна.
Ийнхүү эрэлт өндөр зах зээлд ханцуй шамлах санаа байвч гар хөл мухар тул бусад улс оронтой хамтран ГХЭ-ийг боловсруулах асуудал яригддаг.
Зарим монгол эрдэмтэн судлаачдын зүгээс “ГХЭ боловсруулах гадны технологийг шууд хуулж авчраад монголдоо нэвтрүүлнэ гэдэг тун хүнд. Тухайн ордын онцлогоос хамаарна. Түүний оронд боловсон хүчин, материаллаг бааз дээрээ тулгуурлаж монгол эрдэмтдээ илүү дэмжээд явбал өндөр үр ашигтай. Нөгөөтэйгүүр монгол эрдэмтэд чадавхижихын хэрээр мэдлэгийн нөөц баялаг ус орондоо үлдэнэ. Дараа дараагийнхаа хөгжлийн суурь болно” гэх байр суурийг хэлдэг. Энэ нь ч зөв байх талтай.
Нэмж хэлэхэд ирэх жилүүдэд газрын ховор элементийн хэрэглээ татрах дүр зураг харагдахгүй байна. Энэ нь ГХЭ-ийг боловсруулах, эдийн засгийн эргэлтэд оруулахад өнөө маргааш гэж яарах шатгаан байхгүйг харуулна. Нөгөө талаар БНХАУ зэрэг ГХЭ-ийн нөөцөөр дэлхийд тэргүүлэгч орнууд түүхий эдээ гамнаж эхэлсэн нь бидэнд ч бас ДОХИО боллоо.
Харин энэ хугацаанд монгол орны газар нутаг, орд газрын онцлогт тохирсон боловсруулах технологи, бүтээсэн техниктэйгээ бүрэн харилцаж чдах боловсон хүчнийг бэлтгэх, сургах чиглэлд анхаарах нь чухал юм.
Эцсийн дүндээ газрын ховор элементийн салбар Монгол Улсын нүүрсний орлогыг нөхөхийг үгүйсгэхгүй.
Манай улс газрын ховор элементийн салбарт том тоглогч болох ГЭНЭН МӨРӨӨДӨЛТЭЙ явдаг нь нууц биш. /газрын ховор элемент гэдэг нь Менделеевийн химийн үелэх системийн 57-71 хүртэлх дугаартай лантаноидын бүлгийн 15 элементүүд (La, Ce, Pr, Nd, Pm, Sm, Eu, Gd, Tb, Dy, Ho, Er, Tm, Yb, Lu) үүнээс гадна 39 дугаартай иттри (Y) болон 21 дугаартай сканди (Sc) 17 элементийг хамруулдаг/
Харин газрын ховор элементээ гадагш зах зээлд нийлүүлэхэд гацааны олон асуудал бий. Тухайлбал ГХЭ-ийн талаар тухайлсан эрх зүйн зохицуулалт дутмаг, ГХЭ-ийг боловсруулах техник, технологи, боловсон хүчин алга. Угтаа бол газрын ховор элементтэй дөрвөн орд, 71 илрэл, 260 гаруй эрдэсжсэн цэг бий. Гэхдээ ашигласан, “амилсан” зүйл алга.
Монгол Улсын хувьд хамгийн том эдийн засагтай хоёр хөрш орны дунд оршдог тул зах зээлд ойр гэдгээрээ давуу талтай. Мөн ГХЭ-ийн тухайд дэлхийн нийт хэрэглээний 90 гаруй хувийг БНХАУ дангаараа нийлүүлж, энэ салбарт НОЁРХОЖ байна. Гэхдээ БНХАУ сүүлийн жилүүдэд ГХЭ-ийн нөөцөө өндөр түвшинд хадгалах бодлого баримталж байгаа нь газрын ховор элементийн үнэ цэнэ ирээдүйд өсөх төлөвтэйг батална. Түүнчлэн БНХАУ ГХЭ үйлдвэрлэлийн салбарт байгаль орчны шинэ стандартыг нэвтрүүлж байгаа нь нийлүүлэлтийг хумьж магадгүй гэж таамаглаж байна.
Үүнээс үзвэл манай улсад ГХЭ-ийг гадагш зах зээлд санал болгох боломж бас эрэлт нь байгаа нь харагдана. Гагцхүү хүний нөөц, хэрэгтэй технологи нь дутагдана.
Дэлхий нийтэд ГХЭ яагаад чухал вэ
Газрын ховор элементийг гар утасны дэлгэц, зай, микрофон, чанга яригч, электроник, автомашин болон эрчим хүчний салбарт түгээмэл ашигладаг. Үүгээр зогсохгүй ирээдүйд хэрэглээ нь илүү өсөн нэмэгдэнэ гэх төсөөллийг мэргэжилтнүүд хэлж байна.
Ийнхүү эрэлт өндөр зах зээлд ханцуй шамлах санаа байвч гар хөл мухар тул бусад улс оронтой хамтран ГХЭ-ийг боловсруулах асуудал яригддаг.
Зарим монгол эрдэмтэн судлаачдын зүгээс “ГХЭ боловсруулах гадны технологийг шууд хуулж авчраад монголдоо нэвтрүүлнэ гэдэг тун хүнд. Тухайн ордын онцлогоос хамаарна. Түүний оронд боловсон хүчин, материаллаг бааз дээрээ тулгуурлаж монгол эрдэмтдээ илүү дэмжээд явбал өндөр үр ашигтай. Нөгөөтэйгүүр монгол эрдэмтэд чадавхижихын хэрээр мэдлэгийн нөөц баялаг ус орондоо үлдэнэ. Дараа дараагийнхаа хөгжлийн суурь болно” гэх байр суурийг хэлдэг. Энэ нь ч зөв байх талтай.
Нэмж хэлэхэд ирэх жилүүдэд газрын ховор элементийн хэрэглээ татрах дүр зураг харагдахгүй байна. Энэ нь ГХЭ-ийг боловсруулах, эдийн засгийн эргэлтэд оруулахад өнөө маргааш гэж яарах шатгаан байхгүйг харуулна. Нөгөө талаар БНХАУ зэрэг ГХЭ-ийн нөөцөөр дэлхийд тэргүүлэгч орнууд түүхий эдээ гамнаж эхэлсэн нь бидэнд ч бас ДОХИО боллоо.
Харин энэ хугацаанд монгол орны газар нутаг, орд газрын онцлогт тохирсон боловсруулах технологи, бүтээсэн техниктэйгээ бүрэн харилцаж чдах боловсон хүчнийг бэлтгэх, сургах чиглэлд анхаарах нь чухал юм.
Эцсийн дүндээ газрын ховор элементийн салбар Монгол Улсын нүүрсний орлогыг нөхөхийг үгүйсгэхгүй.
ErenNews.mn
Н.Элбэгжаргал
Н.Элбэгжаргал