Одоогоос 20-иод жилийн өмнө буюу 1998 онд малын хөлийн татвар авч байсан түүх бий. Гэхдээ ганцхан жил хэрэгжүүлээд больж байсан юм. Тэгвэл энэ татварыг сэргээх талаар ярьж байгаа. Засгийн газраас үргүй зардлуудыг бууруулах зорилгоор олон халамжийг хасч, танах талаар ярьж эхэлсэн. Түүний хажуугаар зарим татварыг нэмэхээр яригдаж байгаагийн дотор малын хөлийн татвар. Хүүхдэд өгч байгаа 20 мянга, ээжүүдэд өгч байгаа цөөн хэдэн төгрөгийг хасахын оронд малын хөлийн татвар авна гэдэг нь харин тун зөв санаа юм биш үү. Өнөөдөр Монгол Улс 50 сая малтай боллоо гээд хөөрөөд байгаа. Зарим үед бүр 60 сая хүрчихсэн гэсэн тоо үүгүүр түүгүүр “давхиад” байгаа юм. Хэрвээ үнэн бол монголчууд махаа үнэгүй шахам идэхээр болсон. Гэтэл тийм юм алга.
Яг үнэндээ мал 40 сая хүрч чадсан уу, үгүй юу гэдэг нь эргэлзээтэй. Хуучин цагт мал тооллыг яс явуулдаг байлаа. Одоо бол малчдаас аман тоо аваад явчихдаг болсон. Тийм болохоор аль болох ахиухан тоо л хэлэхийг бодно биз дээ. Мянгат малчин болох хүсэлтэй нөхдүүд өчнөөн байна. Нөгөө талаар малынх нь тоо ахиу байвал банкнаас зээл авсан ч хэдэн төгрөг нэмэгдэнэ. Тэр утгаараа малчид малынхаа тоог нэмж хэлдэг болчихсон. Ингээд л баахан хиймэл тоон мэдээнүүд яваад, Монгол Улсын мал сүрэг 50,60 хүрлээ гээд шоудаад байгаа юм. Үүнийг болиулах арга бол малын хөлийн татвар авах шүү дээ.
Тэгээд яс тоолдог болмоор байгаа юм. Энэ жил уг нь яс тоолж байгаа сураг гарсан. Бодвол малын хөлийн татварыг сэргээх гээд тэгж байж ч болох. Энэ сарын 10- нд мал тооллогын дүн гарах учиртай. Тоочид нь амаар тоо авчихаагүй л бол Монгол Улсын мал сүрэг 40 сая хүрч чадсан уу, үгүй юу л байгаа байж магадгүй юм. Нөгөө талаар мянгат малчид гэж баян, тарган хүмүүс цөөнгүй байна. Сүүлийн жилүүдэд мянгат малчдын тоо хэд ч хүрсэн юм бүү мэд. Энгийн жишээ дурьдахад, 2013 онд Төв аймгийн Лүн сумаас 10 хүн мянгат малчин болсон байгаа юм. Ингээд бодоод үзвэл мянгат малчдын тоо овоо болсон байх. Яг нарийн тоо баримт маруухан байна.
За тэр тоо ч яахав. Малчид гэдэг эдийн засгийн хямралд өртөхгүй шахам, автобус унаа, мах шөлний мөнгө гэж гарздахгүй, хамгийн боломжтой хүмүүс. Тэгсэн мөртлөө улсад төлж байгаа татвар гэж алга. Сайндаа л эрүүл мэндийн даатгал өгдөг байх. Өнөө цагт мал үнэд ороод, ганц төлгөөр 3-4 шуудай гурил авчихдаг болсон цаг. Ганц үхэр зарахад бүтэн жилийн хоол унд, хувцас хунарын хэрэгцээгээ хангачихдаг болсон. Гэтэл суурин газрынхан яаж байна. Авсан хэдэн цалингаа нийгмийн даатгал, хүн амын орлогын албан татварт өгөөд дуусч байгаа. Гэтэл малчид хавар ноос, ноолуураа тушаагаад татвар өгдөг бил үү. Нийгмийн даатгал ч төлөхгүй, улсаар гуйлгаж байна шүү дээ. Аягүй бол нийгмийн даатгал төлөөгүй байж хөгшин болсон хойноо улсаас мөнгө нэхэж байж ч магадгүй.
За тэгээд өвөлдөө цаг хатуу болохоор л улсаас баахан мөнгө гаргаж, өвс, тэжээл явуулна. Хотынхон цалингаа хүртэл хураагаад, лаа, шүдэнз явуулдаг л биздээ. Улсаас гаргаж байгаа мөнгө гэдэг татвар төлөгчдийн л хөрөнгө шүү дээ. Тэгвэл малчид өөрсдөө яагаад татвар төлж болохгүй гэж. Татвар авахдаа малын тоо заагаад, босго энэ тэрийг нь аятайхан тогтоогоод өгнө биз дээ. Энэ улс татвар авах ёстой л юм бол бүгдэд тэнцүү хандах ёстой. Амьдралд хүрэхгүй хэдхэн төгрөгийн цалингаасаа татвар өгч байгаа иргэд хүйтэн боллоо, түлээ нүүрс өгөөч гэж гуйдаггүй биз дээ. Харин малчид бол зуд боллоо гээд улсаас өвс, тэжээл нэхдэг. Тэгэхээр адилхан л татвараа төлцгөөе. Ер нь бол малын хөлийн татварыг авах цаг болсон. Хүүхдийн мөнгийг болиулна гэж байхаар малын тоогоор татвар авсан нь арай зөв шийдвэр байх аа.
Монголын мэдээ
Н.Пунцагболд
Яг үнэндээ мал 40 сая хүрч чадсан уу, үгүй юу гэдэг нь эргэлзээтэй. Хуучин цагт мал тооллыг яс явуулдаг байлаа. Одоо бол малчдаас аман тоо аваад явчихдаг болсон. Тийм болохоор аль болох ахиухан тоо л хэлэхийг бодно биз дээ. Мянгат малчин болох хүсэлтэй нөхдүүд өчнөөн байна. Нөгөө талаар малынх нь тоо ахиу байвал банкнаас зээл авсан ч хэдэн төгрөг нэмэгдэнэ. Тэр утгаараа малчид малынхаа тоог нэмж хэлдэг болчихсон. Ингээд л баахан хиймэл тоон мэдээнүүд яваад, Монгол Улсын мал сүрэг 50,60 хүрлээ гээд шоудаад байгаа юм. Үүнийг болиулах арга бол малын хөлийн татвар авах шүү дээ.
Тэгээд яс тоолдог болмоор байгаа юм. Энэ жил уг нь яс тоолж байгаа сураг гарсан. Бодвол малын хөлийн татварыг сэргээх гээд тэгж байж ч болох. Энэ сарын 10- нд мал тооллогын дүн гарах учиртай. Тоочид нь амаар тоо авчихаагүй л бол Монгол Улсын мал сүрэг 40 сая хүрч чадсан уу, үгүй юу л байгаа байж магадгүй юм. Нөгөө талаар мянгат малчид гэж баян, тарган хүмүүс цөөнгүй байна. Сүүлийн жилүүдэд мянгат малчдын тоо хэд ч хүрсэн юм бүү мэд. Энгийн жишээ дурьдахад, 2013 онд Төв аймгийн Лүн сумаас 10 хүн мянгат малчин болсон байгаа юм. Ингээд бодоод үзвэл мянгат малчдын тоо овоо болсон байх. Яг нарийн тоо баримт маруухан байна.
За тэр тоо ч яахав. Малчид гэдэг эдийн засгийн хямралд өртөхгүй шахам, автобус унаа, мах шөлний мөнгө гэж гарздахгүй, хамгийн боломжтой хүмүүс. Тэгсэн мөртлөө улсад төлж байгаа татвар гэж алга. Сайндаа л эрүүл мэндийн даатгал өгдөг байх. Өнөө цагт мал үнэд ороод, ганц төлгөөр 3-4 шуудай гурил авчихдаг болсон цаг. Ганц үхэр зарахад бүтэн жилийн хоол унд, хувцас хунарын хэрэгцээгээ хангачихдаг болсон. Гэтэл суурин газрынхан яаж байна. Авсан хэдэн цалингаа нийгмийн даатгал, хүн амын орлогын албан татварт өгөөд дуусч байгаа. Гэтэл малчид хавар ноос, ноолуураа тушаагаад татвар өгдөг бил үү. Нийгмийн даатгал ч төлөхгүй, улсаар гуйлгаж байна шүү дээ. Аягүй бол нийгмийн даатгал төлөөгүй байж хөгшин болсон хойноо улсаас мөнгө нэхэж байж ч магадгүй.
За тэгээд өвөлдөө цаг хатуу болохоор л улсаас баахан мөнгө гаргаж, өвс, тэжээл явуулна. Хотынхон цалингаа хүртэл хураагаад, лаа, шүдэнз явуулдаг л биздээ. Улсаас гаргаж байгаа мөнгө гэдэг татвар төлөгчдийн л хөрөнгө шүү дээ. Тэгвэл малчид өөрсдөө яагаад татвар төлж болохгүй гэж. Татвар авахдаа малын тоо заагаад, босго энэ тэрийг нь аятайхан тогтоогоод өгнө биз дээ. Энэ улс татвар авах ёстой л юм бол бүгдэд тэнцүү хандах ёстой. Амьдралд хүрэхгүй хэдхэн төгрөгийн цалингаасаа татвар өгч байгаа иргэд хүйтэн боллоо, түлээ нүүрс өгөөч гэж гуйдаггүй биз дээ. Харин малчид бол зуд боллоо гээд улсаас өвс, тэжээл нэхдэг. Тэгэхээр адилхан л татвараа төлцгөөе. Ер нь бол малын хөлийн татварыг авах цаг болсон. Хүүхдийн мөнгийг болиулна гэж байхаар малын тоогоор татвар авсан нь арай зөв шийдвэр байх аа.
Монголын мэдээ
Н.Пунцагболд