Эцэггүй, эрчүүдгүй нийгэм буюу эзэнгүй Монгол

Одоо бүегүйчүүд хадамд гарахаас эре татгалздаг болсон гэхэд бараг хэтрүүлэг болохгүй.
Төрийн буе нэгэн байгууллагаас хийсэн судалгаагаар, эмэгтэйчүүд эрчүүдийг амьдралаа аваад явах чадваргүй хэмээн үздэг тул 30 нас гараад удам судар сайтай хэн нэг хүнээс хүүхэдтэй болохыг илүүд үздэг болж. Нөгөө талаар энэ байдлаас улбаалаад эрчүүд эмэгтэйчүүдцээ огт итгэдэггүй болсон гэнэ. Учир нь хайраа өгсөн бүегүй нь салаадявчихдаг, мөнгө л олж юусан билээ.
Ард түмнээ жолоодоод явчих бусдаас хараат бус эзэн, өрх гэрээ аваад явчих хариуцлагатай эцэг, өөрийгөө нээчих эр хүн ховордсон болохоор эзэнгүй мэт дүнсгэр байдалд Монгол ховедуупжээ. Эл байдлаас гарахын тулд зүүнээс нар мандуулж, газраасбороооруулахыг оролдох хэрэггүй . Зөвхэн улсыг улс шиг, айлыг айл шиг байлгахын тулд хөвгүүдээ эзэн байх ёсонд сургах цаг болжээ. Хүмүүс ээ! Энэ цагийн үлгэр ингэж л эхлэх болоод байна. Бидний амьдралаас холдож буй эрчүүд тэгээд хаана байна вэ.

Эцэггүй, эрчүүдгүй нийгэм
чадахгүй бол эр нөхөр нь гэргийдээ гэрийнхээ ямар нэгэн эд хогшлоос дорд үзэгддэг болсон тухай бас гомдоллосон байх юм. Ийм сөрөг байдал бий болснооо эрчүүд сэтгэл санаагаар унаж, буруу тийшээ будаа тээх болсон талаар сэтгэл судлаач С. Булгааярьж байсан.
Дэлхий дахин даяарчлалд шилжиж, хүний хөгжилд тулгуурласан нийгмийг цогцлон бүрдүүлэхийн төлөө зорьж буй өнөө үед нийгмийн гол хүч бол маргах юмгүй эрчүүд. Харин тэд архичин, гэмт хэрэгтний зам руу халтираадбайвал эцэггүй, эрчүүдгүй нийгэм болж хувирах аюул тулгараад буйг хүлээн зввшөөрөх цаг нэгэнт болжээ гэж Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх албаны дарга, хурандаа X.Пүрэвсүрэн хэлеэн юм. Албаны хүний үг уншигч Танд нэгийг бодогдуулж буй нь лавбизээ.
Тухайлбал, ганцхан хорих ангид хийсэн судалгаанаас үзэхэдял эдэлж байгаа нийт 571 ялтны 58 хувь нь соггуугаар гэмт хэрэг үйлдсэн 18-40 насны залуучууд буюу айл гэрийг авч явах эрчүүд байгаагаас тодорхой харагдаж байна гэжтэрбээр хэлеэн юм. Бидний хэлж заншсанаар Луусангийн буюу эмэгтэйчүүдийн нэгдсэн хорих манай улсад ганцл бий. Бусад нь эрчүүдийнх. Тиим болохоор эрчүүд нуугдаж буй эхний газар шорон болжтаарах нь ээ.
Тэднийгхайхдараагийн цэгбол гэмтлийн эмнэлэг. Согтууран хөлчүүрхэж, хэн нэгнийг зодоод, эсвэл эхнэрээ хардаад, хадамдаа зодуулаад иреэн хүмүүс эмнэлэгт эмчпүүлэгчдийн ихэнх хувийг ньэзэлдэг аж. Ахуйн чанартайосолдөртөгедийн хэчнээн хувийг эрчүүд эзэлж буйг эңцээс харж болох юм. Архидан согтуурахтай тэмцэх албадан эмчилгээний газарт бас л манай эрчүүд манлайлж яваа. Хэдийгээр өрх, гэрийн хүчирхийлэлд эмэгтэйчүүд, хүүхэд өртдөг гэсэн судалгаа байдаг боловч түүнээс ч илүүгээр эрчүүд хямардаг болохыг эрчүүдийн эмч Ц.Улмаа гаргасан байх юм.
Анагаахын шинжлэх ухааны томъёоллоор бол эрчүүд энэ нийгэмд хэл алдаж яваа гэнэ. Тэднийг хүүхэд байхад эцэг, эх нь боловсролд нь анхаардаггүй. Нас бие гүйцээдирэхээр нь бүсгүйчүүд боловсролгүй гээд гоодоггүй, Эхнэртэй болсон нэг нь
хаягдаж хоцордог. Үүнээс болж сэтгэл санаагаарунаж, 30 наснааоаа хэндч хэрэггуй боллоо хэмээн бодож өөртөө итгэлгүй болдог аж. Эцэст нь амиа хорлох явдал тэдний хувьд бараг ердийн үзэгдэл болоод байна гхэн юм. Нярай хуүхдийн эндэгдлийн дийлэнхийг бас л эр хуйстнүүд эзэлдэг байна. Хэдийгээр энэ нь удамшлын болон цаг зуурын өвчинтэй холбоотой ч эрчуүдийн яс муудсанаас бас шалтгаалдаг болохыг анагаах ухаан нотолжээ. Манай улс хүйсийн тэнцвэртэй оронд тооцогддог. Гэвч ойрын гурван жилд дээрх тэнцвэр алдагдаж болзошгүй хэмээн эрүул мэндийн салбарынхан үзэж байгаа юм байна.

Амьд явах эрх алдагдаж байна
Ял эдэлж буй нийт ялтны 44,6 хувь ньхүний амийг санаатай бүрэлгэсэн гэмт хэрэгт шийтгүүлсэн байдаг байна. Ийм гэмт хэрэг үйлдэгдэгсдийн тоо жилээс жилд өсч байгаагаас Монгол Улсын иргэний Үндсэн хуулиар олгогдсон амьд явах эрхийн баталгаа алдагдахад хүрч болзошгүй гэсэн түгшүүр төрүүлэх боллоо гэж Цагдаагийн ерөнхий газрын олон нийттэй харилцах хэлтсийн ажилтан хэлсэн юм. Хэрэгт оролцогч, холбогдогчдын бас л ихэнх нь эрчүүд.
Тиймээс эрчүүдийн нийгэмд эзлэх байр суурь, тэдний амьд явах эрхийн баталгаа апдагдаж байна гэж судлаачид үздэг аж. Энэ байдлаас бага ч болов зайлсхийе гэвэл эрчүүдийг ажлын байраар хангаж, бүтээх, бусдыг халамжлан түших үүрэгт ажилд нь оруулах талаар төв, орон нутгийн засаг захиргааны байгууллага ихээхэн зүйл хиймээр байгаа юм. Эрчүүдийн нийгмийнасуудал гэж хэлж болохоор олон чухал асуулт хуримтлагдаад байгааг бид анзаарахгүй байна гэж үү?
Нийгмийн амьдралд эрчүүдийн оролцох оролцоо багассан ньтэднийг хүссэн ч хусээгүй ч амьдралаас шахан түрж байна.
Манай улсад эмэгтэйчүүд УИХ-ын дэд даргаас авхуулаад УИХ-ын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн, байгууллага,
компанийн захирал гээдудирдах албан тушаалд улам олноор орж ирж, эрчүүд тэр хэмжээгээр шахагдаж байна. Гэсэн хэрнээ хүчирхийлэлд эмэгтэйчүүдийн 90 орчим хувь нь өртдөг явдал буурал гүй хэвзэр байсаар байна. Хөдөлмөр эрхлэлтийн талбарт эрчүүд эмэгтэйчүүдийн ззлэх байр суурь ямар байна вэ.
Шүүхийн байгууллагад ажиллаж буйхүмуусийн 90 хувь нь эмэгтэйчүүд. Шуүх засаглалд тэдний эзлэх байр суурь ийм өндэр байна.
Гэтэл манай улсын 554 мянган өрхийн 56491-ийг эмэгтэйчүүд толгойлж байна. Тэд өмнө нь бүгдзэрээ л эр нахөртэй, гэр бүлтэй байсан хүмүүс..
Манай улсын хүн амын 809.0 мянга нь ажил эрхэлж, 38.6 мянга нь ажил хөдөлмөр эрхлэхгүй байна гэж Үндэсний статисикийн газрын мэдээнд дурджээ. Эдийн засгийн идэвхтэй хүн амын 412.8 мянгыг эмэгтэйчүүд эзэлдэг бөгөөд үүнээс 392.1 мянга нь ажил хөдөлмөр эрхэлж байна.
Ажил эрхэлж буй салбарыг хуйсзэр нь харьцуулан харвал эмэгтэйчүүд эрэгтэйчуүдийг бодвол боловсрол, эрүүл мэнд, зочид буудал зоогийн газар, санхүүгийн ажлыг илүү олноор эрхэлж байгаа.
Хун ам, орон сууцны тооллогын нэгдсэн дүнгээс харахад боловсрол, эрүүл мэндийн салбарт ажиллаж байгаа эмэгтэйчүүдийн тоо эрэгтэйчүүдийнхээс 40.3 мянгаар, зочид буудал, зоогийн газар.санхүүгийн салбарт 5.6 мянгаар их байгаад зогсохгүй боловсруулах үйлдвэр, худалдааны салбарт ч эмэгтэйчүүдийн тоо эрэгтэйчүүдийнхээс илүү аж.
Суралцаж байгаа эрэгтэй, эмэгтэйчүүдийн харьцаа сүулийн жилүүдэд улам бур алдагдсаар. Суурь боловсрол эзэмших явцад сургууль завсардаж байгаа хүүхдийн дийлэнх хувийг хөвгүүд эзэлж байгаа бөгөөд анги дэвших тусам охидын сургуульд хамрагдахтүвшин иххч эхэллээ.
Дээд боловсролын салбарт суралцагчдын хувьд хүйсийн харьцаа илт алдагдаж, нийт суралцагчдын 53690 буюу 63.2 хувийг охид эзлэх болжээ. Ийнхүү эмэгтэйчүүдийн боловсрол эзэмших эрмэлзэл өндөр байгаа нь сайшаалтай хэдий ч боловсролоор ядуурч буй эрэгтэйчүүдийн асуудалд давхар анхаарах хэрэгтэй болж байна.
Монголын ажил олгогч эздийн нэгдсэн холбооны мэдээгээр туе байгууллагад бүртгэлтэй 4900 гаруй аж ахуйн нэгжийн 2000 гаруй буюу 40.8 хувийг эмэгтэйчүүд тэргүүлж байгаа аж. Энэ бол хувийн хэвшлийн салбарын удирдлагын түвшинд эмэгтэйчүүдийн оролцоо улам бүр дээшилж байгааг харуулж байгаа юм.

Эрчүүдийг импортоор авах уу
Эрчүүд, эмэгтэйчүүдийн эрх тэгш байдал ямар байгааг дээрх жишээнүүд харуулж байна. Төр улс, айл өрхийн хос баганын нэг нь ганхсанаас нийгмийн бүх л салбар гацаанд орж өгүүллийн дурдсан эзэнгуй байдал манай улсад ноёлжээ. Хэрэв эрчүүдийн маань нийгэмд, төр засагт, айл өрхөд байх оролцоо энэ янзаараа байвал эрчүүд аажимдаа үгуй болж, эхийн эрхт ёс ноёлохыг ч үгүйсгэх аргагүй.
Тэд гадаадад хар ажил хийхээр нутгаасаа гарч, зарим нь ном сурч байна. Нутагтаа үлдэгедийн цөөнгүй нь аавынд данстай болж, нэлээд нь эхнэрээрээ тэжээлгэн гэрээ сахих болов. Монгол эрчүүдийн хүрээгүй очоогүй газар гэж угүй болж. Үүнийхээ хэрээр тэд эх ориоо эзэнгүй орхижээ. Үлдсэн нэг нь дэмий сэлгүүцэж явна. Тиймээс ч залуухан охид нөхөргуй, оаяхан мэндэлеэн хүү эцэггүй байна. Болдогсон бол Монголын эрчүүдийг дархан цаазтай амьтны тоонд С оруулах л үлдлээ. Энэ янзаараа байвал төрөлт зогеож, бүегүйчүүд нөхрийг импортоор авах зам л тодорч байх шиг.
Манай улсад иреэн нэгэн гадаадын нэгэн иргэн Монгол орон дөнгөж нойрноосоо сэреэн хүүхэд адил юм гэж үндэсний телевизээр хэлж байсныг санаж байна. Нээрэн эрчүүд маань нойрноосоо сэрээгүй хаа нэгтэй байгаа юм биш биз.
(өнөөдөр 2004.09.06 209) Г.Дэлгэрцэцэг