Та хувьслын онлыг нээсэн Дарвин, дэлхийн хамгийн нөлөө бїхий улс төрчдийн нэг гэгддэг Черчилль, суут зураач, кубизмыг їндэслэгч Пикассо, харьцангуйн онлыг нээсэн Эйнштэйн гээд олон хїмїїс багадаа залхуу гэж їргэлж зэмлїїлдэг байсан болохоор багш нь їздэггїй байсан ажээ. Тэр ч бїї хэл суут Эйнштейнийг сургуулийнх нь багш нар залхуу хойрог нь дэндсэн, удаан сэтгэдэг, хөлдїї гээд огт авч хэлцдэггїй байсан гэдэг.
Хэдийгээр залхуу занг бїх гай тїїтгэр, бїтэлгїй зан бїхний эх гэдэг ч огт залхуурч їзээгїй хїн гэж байдаггїй. Эрїїл залхуурах гэдэг їзэгдэлд хїмїїсийг баян ядуу, ухаантай, тэнэг, захирал, ачигч гэж ялгалгїйгээр нэрвэдэг. Энэхїї эрїїл залхуурахын гол шинж нь ичээндээ орсон баавгайн шиг гэнэт нойрмоглож, зїйрмэглэж эхэлдгээр илэрдэг байна. Ингэж ичээндээ орох їзэгдэл нь 12 цагаас 15 хоног хїртэл їргэлжилдэг бөгөөд төрсөн орд, жас өдөр, дашням, био хэмнэл зэргийг ёстой нэг їл тоодог болохыг тогтоожээ. Ичээндээ орсон хїмїїс яаж ийгээд ажилдаа явахгїй, гадагшаа гаралгїй унтах гэсэндээ зїсэн зїйлийн арга, мэх сэдэж эхэлдэг бөгөөд зарим худлаагаасаа өвдөж, бэртэж байдаг.
Бага ангийн цоо эрїїл нэгэн сурагчийн халуун нь хичээлдээ явахаас цаг орчмын өмнө 38 градус хїртэл нэмгдээд бууж өгөхгїй байсаар хичээлд нь явуулахгїй гэж амлаж байж л хэвийн болгож байсан инээдтэй тохиолдол гарч байжээ. Энэ тохиолдолд хїїхэд халуунаа нэмэх гэж юу ч хийгээгїй бөгөөд зїгээр байж байхад нь л нэмэгдээд байсан байна. Ичээндээ орсон баавгай-н гэгддэг энэ хам шинж нь стресс, хэт ачаалалд бие махбодийн зїгээс өгч байгаа хариу гэдэг нь эндээс илэрхий болж байгааг байх. Зарим эрдэмтэд залхуурах, хойрогдох їзэгдэл нь бие махбодид хэвийн ажиллах боломж олгож байдаг ажлын горимын өөрчлөлт гэж їздэг. Өдөр, шөнөгїй амрахаа мэдэхгїй ажилладаг хїмїїс нь байгаалиас заяасан био хэмнэлээ эвдэснээр чадхийх цагаа өөрсдийнхөө зїтгэлээр ойртуулж байгаа юм. Хїний бие махбодь хоногт 10-12 цагийн туршид гадаад орчиндоо болж байгаа бїгдийг хїлээн авахдаа хойрго болж амардаг бөгөөд энэ хэмнэлийг тооцож байхгїй бол ядаргаанд орох нь гарцаагїй байдаг аж.
Өөрийгөө хїсээд, эрмэлзээд байснаас огт өөр зїйл хийгээд байна гэдгийг гэнэт ухамсарласнаас болж өөрийн эрхгїй дотоод эсэргїїцэл їїссэний їр дагавар байдлаар залхуу хөдлөх нь мөн л олонтаа тохиолддог байна. Ингээд л тэр хїн залхуурах замаар өөрийнхөө хувьд ямар ч утга учиргїй гэж їзсэн їйлдлийг хийхгїй болж дотор хїн, дотоод ухамсартайгаа зөвшилцөлд хїрдэг байна. Иймэрхїї тохиолдолд эргэн тойронд нь байгаа хїмїїс, ялангуяа тэр утгагїй гээд байгаа ажлыг нь хийлгэх сонирхолтой хїмїїс мань эрийг элдвээр зэмлэж, чичилж эхэлдэг.
Ажлын байранд дээр їїсдэг залхуурал нь голдуу удирдлагын зїгээс өгч байгаа заавар, тушаалыг ажилтнууд илэрхий утгагїй, ямар хэрэггїй гэж їзсэн тохиолдолд їїсдэг. Мөн ажилтнууд тухайн ажлыг гїйцэтгэх ямар нэг сонирхолгїй їед ч залхуурал ажиглагддаг. Ийм тохиолдолд яаж ч мундагдаад нэмэргїй бөгөөд даргыг эсвэл удирдах ажилтныг солихоос өөр замгїй байдаг. Гэхдээ ажилтан цалин өндөр авна, мэдлэгээ арвижуулна гэх зэргээр тухайн ажилд нааштай зїйл ч байна гэх мэтээр өөрийгөө урамшуулах байдлаар залхуурлыг давж гарч болдог.
Їїнээс гадна залхуурал нь улирлын шинжтэй байж болдог. Хамгийн тїгээмэл таардаг залхуурал нь хаврын нозоорол юм. Хавар өдөр уртассан эсвэл амин дэм дутагдассан зэргээс їїдэлтэй байж болно. Мөн хїмїїс ажлын хамгийн өндөр бїтээмжтэй байдаг цагаараа болжмор эсвэл шар шувуу гэж хуваагддагаас їїдэлтэй байж ч болдог. Тэгэхээр өглөө, өдрийн цагт ажлын бїтээмж нь хамгийн өндөр байдаг хїмїїс їдээс хойш, оройн цагаар залхуу нь хїрч эхлэх нь ойлгомжтой бол шар шувуунууд өглөө, өдрийн цагаар залхуурч, нойрмоглож байгаа їдээс хойш, оройн цагаар идэвхтэй болж ирэх ойлгомжтой. Эндээс гарахын тулд өөрийнхөө био хэмнэлд тохируулахаас өөр аргагїй юм.
Гэхдээ дээр дурдагдсан бїх шинж нь эрїїл залхууралт буюу байж болох зїйл юм. Тэгэхээр эрїїл бус залхууралтын шинж ч гэж байдаг болох нь танд ойлгомжтой байх. Тухайлбал, таны бие махбоди мелатонин нэртэй даавар хангалттай хэмжээгээр боловсруулж чадахгїй байгаа бол өөрийн эрхгїй залхуу хїрэх їзэгдэл ажиглагддаг ажээ. Ямар нэг бодит шалтгаангїйгээр нойрмоглох, анхаарал сулрах зэрэг шинж ажиглагддаг бол мелатонин даавар дутагдаснаас їїдэлтэй байх магадлал маш өндөр болохыг эрдэмтэд тогтоожээ. Дашрамд дурдахад архаг ядаргааны хам шинжтэй 50 хїнд судалгаа хийхэд эмэгтэйчїїд нь эрчїїдээсээ дөрөв дахин залхуу болох нь тогтоогджээ. Ийм байдлаас гарахын тулд хїн тусгайлан боловсруулангдсан хоолны дэглэм сахих хэрэгтэй гэж эмч нар зөвлөж байна. Ийм хоолны дэглэмийн ачаар таны биед боловсрогдох мелатонин дааврын хэмжээ нэмэгддэг юм байна.
Гэхдээ ихэнх залхуучууд ямар нэг даавар дутагдаснаас бус харин сайхан санагдаж байгаагаас болж залхуурч байдаг. Їїнтэй холбоотойгоор зарим эрдэмтэд санаатайгаар залхуурах нь урт наслахын нэг їндэс гэсэн санааг дэвшїїлжээ. Гэхдээ та олон зуун саяар тоологдох хөрөнгө өвлөж л аваагїй бол ядуу чигээрээ урт наслах уу эсвэл борви бохис хийлгїй хөдөлмөрлөснөөр цөөн ч гэлээ хангалуун амьдрах боломжтой болох уу гэдгийн аль нэгийг нь заавал сонгох хэрэгтэй болох байх.