Тэрээр 2000 оны сонгуульд нэрээ дэвшүүлэхдээ маш даруухан гадаад бодлого явуулна хэмээн амласан. Хэрвээ түүнийг дахин сонгох юм бол Ирак руу халдсан нь зөвтөж дэлхий даяараа түүний үр дагаврыг амсах болно. Харин санал өгөх хэсэг дээр очихдоо америкчууд Ж.Бушийн явуулж буй бодлогоос татгалзснаар дэлхий нийтийн хүндэтгэл, дэмжлэгийг дахин хүртэх юм.
2001 оны есдүгээр сарын 11-ний халдлага нь шийдвэртэй алхам хийхийг шаардсан билээ. Гэхдээ энэ нь аливаа асуудлыг шударгаар, бүрэн цогцоор нь авч хэлэлцдэг ардчиллын нэгэн чухал явцыг зогсооход хүргэсэн. Есдүгээр сарын 11-ний хэрэг явдлаас хойшхи 18 сарын хугацаанд Ж.Буш өөрийнхөөс нь өөр бодлогыг дарж чадсан юм. Ингэснээр Америкийг буруу замаар явууллаа. Үнэнээ хэлэхэд Ж.Буш Осама бин Ладентай хоршин тоглосон юм. АНУ Афганистан руу довтолсноозөвтгөсөн. Яагаад гэвэл тэнд бин Ладен, Аль-Каида-гийн цэргийн сургал-тын бааз байрлаж байсан юм. Харин Ирак руу халдсан явдлыг зөвтгөх нэг ч шалтгаан байхгүй. Нэг ёсондоо энэ нь Ж.Бушийн бин Ладенд санаатайгаар барьсан бэлэг байлаа.
Есдүгээр сарын 11-нээс хойш дэлхий даяараа илт Америкийг хүндлэх болсон. Гэвч энэ нь удалгүй бүх нийтийг хамарсан дургүйцэл болж хувирсан юм. Одоо бол өөрийнхөө амийг золиослон байж америкчуудыг хороох гэсэн хүмүүс цөөнгүй байгаа.
Америкчуудын хийж бү-тээснийх нь төлөө биш эрх чөлөөг эрхэмлэдэг болохоор террористууд үзэн яддаг гэж Ж.Буш ярих дуртай. Гэхдээ ямар ч гэм зэмгүй хүмүүс дайны золиос болдог. Бидний тооцоолсноор Иракт АНУ-ын 1000-гаад цэрэг амь эрсэд-сэн. Харин бусад орнуудын үзэж байгаагаар амь үрэгд-сэн иракчуудын тоо үүнээс 20 дахин их гэнэ.
Абу Грейб шоронд хо-ригдлуудыгтамласан явдал нь хэдэн муу залуусын үйлдсэн хэрэг биш. Энэ нь БХЯ-ны сайд Д.Рамсфельдийн бий болгосон хоригдлуудтай харилцах харилцааны систе-мийн нэгэн хэсэг нь. Дэлхий даяараа Америкийг буруутгаж байхад манай залуус Иракт үр дагаврыг нь амсч сууна.
Есдүгээр сарын 11-ний халдлагын аидсан дээр дө-рөөлж Ж.Буш Америкийн аюулгүй байдлыг хангаж чад-на хэмээн хүмүүст итгүүлсэн. Аюул заналхийлэл ирэхэд хүмүүс нэг туган дор нэгддэг. Тэгвэл Ж.Буш аюул гэсэн сэтгэгдлийг төрүүлж түү-нийгээ ашигласан. Түүний явуулсан кампанит ажлыг харахад хүмүүс үнэнийг мэ-дэхийг хүсдэггүй, олон дахин давтан хэлсэн үгэнд итгэдэг гэсэн зарчмыг баримталдаг бололтой. Америкчууд үүнд хууртсан бол нэг л юм бо-лохгүй байна гэсэн үг.
Америкчуудын 40 хувь нь С.Хусейн есдүгээр сарын 11-ний хэрэг явдалтай холбоо-той гэсэн бодолтой байна. Бүгд найрамдах намын ги-шүүний тэргүүлсэн уг хэргийг мөрдөх комисс нь С.Хуссейн Аль Кайда хоёр ямар ч хол-боогүй гэдгийг баталсан. Тиймээс би Америк сэрээрэй. Биднийг төөрөгдүүлээд байна гэдгийг та ойлгохгүй байна гэж үү? хэмээн хашгирмаар байна.
Иракийн дайн эхнээсээ авахуулаад маш муу бодож төлөвлөгдсөн. Энэ бол зайлшгүй шаардлагын буе сонгуулийн дайн. Түүгээр зогеохгүй Америк худал зүйлийг үндэслэн дайн эхлүүлеэн. Хүнийг үй олноор нь устгах зэвеэг ч олдоогүй, Аль-Каида бүлэгтэй холбоотой гэдэг нь нотлогдоогүй болохоор Ж.Буш Иракийг чөлөөлөх гэж дайн эхлүүлеэн хэмээн мэдэгдсэн. Ардчилал гэдгийг хүчээр тулгаж болдоггүй.
С.Хусейн бол дарангуйлагч байсан. Иракийн ард түмэн болон дэлхийн улс орнууд түүнээс салсан хэмээн баярлаж болно. Гэхдээ АНУ хэв журмыг сахиулна гэсэн амлалт өгсөн. Гэтэл Багдад болон бусад хотуудыг тонож байхад ямар ч арга хэмжээ аваагүй. Хэрвээ Иракийн оршин суугчдад санаа зовж байсан бол бид илүү их цэргийг хамруулан дэг журмыг сахиулах боломж байсан. Бид Нефтийн төдийгүй бусад яам, музей, эмнэлгийн аюулгүй байдлыг хангах ёстой байсан юм.
Хамгийн аймаар нь Америкийн цэргүүд нутгийн ардын эсэргүүцэлтэй тулгар-сан явдал. Тэд айл гэрт дайран орж тэднийг доромжилж, хоригдлуудтай зүй бу-саар харилцеан.
Ж.Бушийн засаг захиргаа огцом шийдвэр гаргах явдал цөөнгүй. Эхлээд Иракийн армийг үгүй хийчихээд дараа нь түүнийг сэргээхыг оролдсон. АНУ эхэндээ БААС намынхныг устгах гэсэн мөртлөө дараа нь туе намд хандан тусламж хүссэн. Эсэргүүцэл хяналтнаас гарахад Америк Иракийн Засгийн газрыг байгуулсан. Засгийн газрыг тэргүүлэхээр сонгогд-сон хүнийг нь ТТГ-аас чанга улстөрч хэмээн тодорхойлсон, ардчиллаас хол хүн.
Ж.Буш Иракаас ирж буй мэдээллийг хяналтдаа авахаар явуулж буй кампанит ажлууд нь бодохоос айдас төрүулж байна. Иракийн баруун нутаг бараг тэр аяараа босогчдын мэдэлд очсон бөгөөд энэ нь ирэх нэгдүгээр сард чөлөөт, ардчилсан сонгууль явуулахаас нэг алхам ухарч байгаа хэрэг. Энэ нь иргэний дайн гарахад ойрхон байна гэсэн үг.
Ж.Бушийн Иракийн эсрэг дайн нь Америкт маш их хор хөнөөл учруулж цэргийн хү-чийг сулруулж, цэргүүдийн дайчин сэтгэлииг үгүй болго-сон. Энэ дайны өмнө Америк өөрийнхөө сүр хүчийг ха-руулж чаддаг байсан юм. Одоо дахин ингэж чадахгүй. Афганистан хяналтаас бараг гарчихлаа. БНАСАУ, Иран, Пакистан зэрэг орнууд цөмийн хөтөлбөрөө дахин боловсруулж байна.
Ж.Бушийн явуулж буй бусад бодлогуудыг ч шүум-жилж болно. Гэхдээ Ирак шт чухаласуудал байхгүй. Энэ дайнд 200тэрбум ам. доллар зарцуулсан бөгөөд зардал нь улам нэмэгдэх болно. Яагаад гэвэл туе улсаас гарах нь тэнд очихоос илүү хэцүү болчихоод байна. Ийм байдлаас гарахын тулд яах нь зүйтэй бэйсан юм бэ хэмээн Ж.Буш ихэд дооглонгуй янзтай Ж.Керригээс асуусан билээ. Ж.Керри бүхнийг өөрөөр хийх байсан гээд энэ байдлаас гаргах талаар илүү сайн хувилбар дэвшүүлнэ гэж хариулсан. Гэхдээ түүнд ч амаргүй байх болно. Яагаад гэвэл Америк шаварт суучихсан.
Дипломатууд болон цэргийн мэргэжилтнүүд Ирэкийн эсрэг дайн хийхгүй байхыг Ж.Бушид анхааруулж байсан. Харин тэр үүнийг хүлээж аваагүй. Дээд командлалын шүүмжлэлүүд Америкийн цэргүүдийг аюулд орчуулж байна гэсэн. Америкчууд нэг хором ч болтугай зогеоод хэн тэднийг ийм эмх замбараа-гүй байдалд оруулсан талаар бодох ёстой.
Энэ нь Ж.Буш Америкийн дээд командлагч байх эрхтэй юу гэсэн бодлыг төрүүлнэ.
(өдрийн сонин 2004.10.19 258)