Энэ удаагийн чуулганы хуралдаан 15 цагаас эхлэнэ гэж зарлагдсан ч гишүүдийн ирц бүр-дэхгүй байсаар 15.30 цагаас эхэлсэн. Энэ жилийн төсвийн хууль нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг Сангийн сайд Н.Алтанхуягтанилцуулав.
Тэрээр энэ оны төсөвт тодотгол хийх болсон шалтгааныг 2004 оны төсвийн төлөвлөгөөний төсөл боловсруулж байх үеийн эдийн засгийн нөхцөл байдал өөрчлөгдсөн, төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх явцад Засгийн газрын шинэ шийдвэрүүд гарсан, дэлхийн зах зээлд алт, зэс, нефтийн бүтээгдэхүүний үнийн өөрчлөлтүүд нь төсөвт нө-лөөлөл үзүүлэхээр байгаа болон эдийн засгийн гадаад нөхцөл байдлуудтай холбон тайлбарлаж байлаа. Мэн улсын төсвийн нийталдагдлыг батлагдсан төвшингөөс бууруулах зорилтыг тодорхойлсон
жүүлснээр нийт алдагдал 1.6 тэрбум төгрөгөөр буурах юм гэж байлаа. 2004 оны батлагдсан төсөв дээр тодот-голоор 60.8 тэрбум төгрөг нэмэгдэхээр төсөлд тусгасан байна. Үүнээс улсын төсөвт 58.8, орон нутгийн төсөвт 1.6 тэрбум төгрөгийг нэмүүлэхээр төсвийн тодотголд оруулжээ. Түүнчлэн Сангийн сайд гишүүдээс энэ оны төсвийн тодотголд шинээр байгуулагдсан гурван яамны зардлыг тусгаж өгөхийг хүссэн юм.
Сангийн сайдыг төсвийн тодотголоо танилцуулсны дараа гишүүд асуулт асуув. Төсвийн тодотголыг эдийн засгийн үзүүлэлт муутай болсныг гишүүн Ч.Раднаа дурдаад нэлээд хэдэн асуулт асуусан юм. Тэрээр Онцгой албан татварын хэмжээ яагаад буур-сан, цалин, хэле болон нэмэг-дэл урамшуулал нэмэгдсэн, Дэд бүтцийн сайдын төсвийг хэн эарцуулах, байнгын хороо-ны ажлын албыг хэрхэн байгуулж, төсөвт хэдэн төгрөг суулгаж байгаа гээд олон асуулт асуулаа. Түүний асуул-тад чуулганы хуралдаан орол-цож байсан төсвийн тодот-голыг хийсэн Сангийн сайд тэргүүтэй ажлын хэегийнхэн чиглэл чиглэлээрээ хариулав. Үндэсний татварын ерөнхий газрын дарга Л.Зоригт онцгой албан татварын хэмжээ буур-сан талаар Энэ жил орон нутаг дахь 40 гаруй архины үйлдвэр
хаагдсан. Гол татвар төлөгч АПУ, Спирт бал бурам, САПУ зэрэг томоохон ком-паниуд татварын төлөвлөгөөгөө биелүүлэх байх. Харин бусад үйлдвэрүүдийн хувьд эргэлзээтэй байгаа. Мэн хотод байх 10 гаруй спиртын үйлдвэр нь тоолууржаагүй тул тат-вараас зайлехийх явдал байсаар байгаа нь буурах шалтгаан болсон. Харин эх орны үйлдвэрийн пивоноос онцгой албан татвар авдаггүй. Импортоор орж ирж буй пивоноос литр тутамд 20 цент авдаг гэлээ. Эрүүл мэндийн тухай хуульд өөрчлөлт орсноор олон жил тасралтгүй ажилласан эмч эмнэлгийн ажилтнууд тэтгэвэрт гарахдаа тодорхой хэмжээний тэтгэлгийг авахаар болсон. Ирэх оноос хэрэгжиж эхлэх тул 2005 оны төсөвт тусгана. Дэд бүтцийн сайдын төсвийн хувьд есдүгээр сараас хойшхи төсвийг туе тусын яам нь зарцуулахаар төсөвт тусгасан байгаа гэж Сангийн сайд тайлбарлав. Байнгын хороо-дын ажлын хэсэг нь одоогоор долоон хүний орон тоотой байгааг дөрөв болгож зохицуулсан, харин шинээр бай-гуулагдах дөрвөн байнгын хорооны ажлын хэегийн орон тоо нэмэгдэх тул төсвийн тодотголд 7.3 сая төгрөг тусгаж өгсөн гэж байлаа.
Гишүүн Ж.Наранцацрал-тын Урьдчилан тооцож бо-лохоор зарим зардлууд нэмэгдсэн, төсвийн байгууллагууд өр хэд байгаа, шатахууны үнийн өсөлтийг хэрхэн тусгасан вэ? гэсэн асуултад Төсвийн байгууллагууд нэгэнт төсвөө зарцуулчихсан бол тодотго-лоор нэмж өгөхгүй бол өр үүсэх болно. Төсөвт байгууллагын өр есдүгээр сарын гүйцэтгэлээр 5.3 тэрбум болсон байгаа. Нефтийн үнийг төсөвт 46.5 ам.доллараар хийсэн бол өнөөдрийн байдлаар 53.5 ам.доллар болоод байна. Бид бүх төсвийн байгууллагын шатахууны зардлыг 13.8 хувиар нэмж тусгасан гэв. Ийнхүү гишүүд нэлээд асуулт асуусан бөгөөд хамгийн сүүлд асуулт асуусан Р.Амаржаргал гишүүн Нефтийн үнийн өсөлтийг их ярилаа. Гэтэл энэ үнийн есөлт тэтгэвэр авагчид, тахир дутуу хүмүүст хэрхэн нөлөөлж байгааг тусгаагүй байна шүү дээ гэв. Түүний асуултад Сангийн яамныхан бүх хүнд нөлөөлж байгаа нь үнэн. Гэхдээ бид төсөвт байгууллагынхаа тодотголд тусгаж өгсөн гэж байлаа.
Асуулт хариултын дараа гишүүд санал дүгнэлтээ хэлеэн. Тэд цалин тэтгэврииг тодотголд тусгаж өгөх ёстой. Төсвийн орлого зарлага гүйцэтгэлийг тодорхой оруулж ирмээр байна. Мэн ОХУ-д төлсөн 250 сая ам.долларын өр нь өнөөдөр дотоодын өр болж тодотголд 112 сая гаруй доллараар тусгагдсан гээд олон асуудлыг хөндөн шүүмжилеэн юм.
(өдрийн сонин 2004.10.21 260)