Сүүлийн өдрүүдэд УИX-ын гишүүдийн толгойг энэ асуулт гашилгаж байна. МАХН үнэмлэхүй олонхи болж төр барьж байсан сүүлчийн жил буюу 2003 оны эцсийн өдөр ОХУ-д төлөх байсан 11,4 тэрбум ам.долларын их өр тэглэгдсэний баярыг эрх баригчид гэнэт тэмдэглэсэн билээ. Түүний хоёрхон хувьтай тэнцэх 250 сая ам.долларыг эрх баригчид халааснаасаа шууд гар-гаж өгөөд л их өр өвчтэй шүд сугалсны адил илааршсаныг МАХН-ын удирдлага сурталчилж орон даяар баярын цуглаан зохион бай-гуулж үнэнч фенүүдээрээ чин сэтгэлийн уйлаан зохион байгуулж шоудсан.
Баярлахдаа ч, эмгэнэн гашуудахдаа ч орь дуу тавихыг тэвчдэг монголчуудын заншыг эвдэн телевизиин дэлгэц дүүрэн баярлаж уйлсан хүмүүсийг гаргаж жүжиглэсэн. Бензин шатахууны үнэ дэлхий даяар эре өсч Монголд цахилгаан, дулааныөртөг нэмэгдэхээр болж байгаа нь эдийн засаг, үнэ ханшид нөлөөлж буй нь үнэн ч их өр төлсний балаг давхар дарам-талсан нь нуух аргагүй үнэний хувьтай. ОХУ-д төлөх их өр өнөөдөр дотоодын их өр болон хувирч одоо хэлэлцэж байгаа төсвийн тодотголд 112 сая ам.доллараар төсөвлөгдөөд байна.
Гэтэл ОХУ-д төлсөн 250 сая ам.долларын 50 сая нь хаачсан нь эргэлзээтэй болж эхэллээ. У ИХ дахь Эх орон-Ардчилал эвелийн бүлгийн гишүүд энэ талаар Сангийн яамны Төрийн нарийн бич-гийн дарга Ч.Хүрэлбаатараас тодруулжээ. Туүний ха-риулснаар ОХУ-ын Ерөнхии-лөгч В.Путин, Засгийн газрын тэргүүн асан М.Касьянов нараас өрийг тэглэсэн гэсэн бичиг ирүүлеэн боловч хойд хөрш маань ОУВС-д 200 сая ам.доллар л Монголоос ав-сан хэмээн мэдэгджээ. 50 сая ам.долларыг хариуцах-гүйгээ олон улсын санхүүгийн дээрх байгууллагад өчсөн байна. Албаны хүмүү-сийн амнаас гарсан энэ үг сүүлийн өдрүүдэд эвелийн гишүүдийг бухимдууллаа. Санхүү, эдийн засгийн сайд асан Ч.Улааныг Монгол Улсын Шадар сайдаар томи-лох асуудлыг хэлэлцеэн УИХ-ын чуулганы хуралдаан дээр эвелийн гишүүд Монгол Орос гэсэн эртнээс биө биеэ дэндүү сайн мэдэх хоёр улсын хоорондын асуудлыг яагаад Чөхийн Фит гэдэг байгууллагаар зуучлуулан шийдсэнийг асууж байсан юм. Ноён Ч.Улаан Чөхийн Фит компани ямар ч үнэ хөлегүй зуучилж өгсөн хэмээн хариулсан нь гишүүдийг эргэлзээнд хүргэсэн. Алга болсон 50 сая ам.долларын асуудал чухам тэрхүү өгөөмөр сэтгэлт Фит компани-тай холбоотой хэмээн улс-тврчид сэжиглэх боллоо. Тэгээд ч Фит нь нэрд гарсан санхүүгийн байгуулла-гын жагсаалтад ордоггүй гэнэ. Хэний лоббигоор олонд танил буе уг компани их өрийн асуудалд хэле төлбөр нэхэлгүй зуучлах болсныг эвелийн бүлгийн гишүүд тандаж эхэллээ.
Тухайн үед ОХУ-ын Засгийн газрын тэргүүн М.Касьяновт алтаар хөшөө босгосон ч багадна хэмээн манай хэт туйлшрагчид хөөрцөглөсөн. Нэн удалгүй ноён М.Касьянов үл мэдэгдэх шалтгаа-наар суудлаасаа огцорсон билээ. Тэрбээр огцорсныхоо дараа богино хугацаанд хэд хэдэн санхүүгийн төрийн бус байгууллагыг хөл дээр нь босгоод амжсан нь хууль хяналтын байгууллагын хараанд өртсөн сурагтай. Усанд хаясан чулуу шиг болсон 50 сая ам. доллар тэнд угаагдсан байж ч мэднэ. Зарим эх сурвалж М.Касьяновыг гэрийн хорионд байгаа гздэг нь эндээс үзвэл үнэн байж болох талтай.
(өдрийн сонин 2004.10.22 261)