Тэр нь манай улсад туе өвчний вирусыг тээгч тав дахь тохиолдол болж байгаа юм.
Анх ерээд оны эхээр га-даадад сургуульд сурч байсан залуу ДОХ-ын вирус тээн эх орондоо иреэн нь тухайн үедээ нийгмийг цочирдуулсан явдал болсон. Энэ байдалдаа гэмшиж, харамссан тэрхүү Т гэх. залуу хүмүүсээс өөрийгөө тусгаарлан багагүй хугацаанд Дорноговь аймагт амьдарсны эцэст нийслэлд ирэн Төмөр замын эмнэлэгт эмчлүүлж байгаад нас барсан. ДОХ-ын вирус нь хүний бие дэх дархлааны тогтолцоог гэмтээдэг учир Т ханиад хүрснээр Төмөр замын эмнэлэгт иреэн нь амиа алдах шалтгаан болсон гэдэг. Үүний дараа Камеруны иргэнээс ДОХ-ын халдвар авсан бүсгүйн тухай мэдээлэл дэлгэ-рэнгүй цацагдаж байсан. Өвчнийхөө хор хөнөөл, түүнтэй тэмцэхийг ухамсарласан тэрээр одоо харьцангуй нээлттэй амьдарсаар байгаа. Ир-гэд, залуусыг тэр өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагаанд байнга оролцсоор ирэв. Тэр эмэгтэй одоогоор хамгийн сүүлд www.olloo.mn сайтын интернэт ярилцлагад оролцож, хүмүүсийн асуултад чөлөөтэй хариулж, санал бодлоо солилцож байсныг уншигч та санаж байгаа болов уу. Харин гурав дахь тохиолдол нь жирийн наймаачин хи-жээл эмэгтэйд илэреэн. Тэр зөвхөн ДОХ-ын вирус тээгч биш ДОХ-оор өвчилснөөсөө болж нас барсан. Энэ эмэгтэйн үхлийн дараа л ДОХ-ын халдвартай хүн бол вирус тээгч, харин ДОХ-оор өвчилсөн хүний биеийн бүх дарх-лаа суларч, турж эцэн өвчилж энэ нь үхлийн шалтгаан болдог тухай анагаах ухааны тайлбар иргэдэд хүреэн. Учир нь тэрхүү наймаачин хижээл эмэгтэйн биеийн байдал маш муудан эмчлүүлж байх хуга-цаанд ДОХ-оор өвчилсөн болохыг нь тогтоосон. Энэ эмэгтэй Камеруны иргэнээс вирусын халдвар тээгчийн өмнө өвчилсөн байх магад-лалтай гэсэн яриа гарч байлаа. Хамгийн ноцтой нь энэ эмэгтэй хавьтлаа хэлэхгүй байсаар нас барсан юм. Үүний дараа манай улсын ДОХ-ын вирус тээгч иргэний дөрөв дэх тохиолдол илэреэн нь мэн л хижээл насны эмэгтэй байв. Тэрээр өндэр боловсролтой, албан тушаалтай хийгээд нууцлагдмал байдлыг хүссэн байдаг. Камеруны иргэнээс халдвар авсан эмэгтэй гурав дахь тохиолдлын эмэгтэйтэй харилцаа холбоотой байж уг өвчний талаар нийгэмд хийх сурталчилгаа, ямар нэг үйл ажиллагаанд хамтран ажиллах саналыг нь хүлээн авдаггүй байсан тухай мэдээлэгддэг. Гадаадын ор-нуудад хүний дархлал хомсдлын вирусын халдвар тээгч-дийн болон ДОХ-оор өвчлөге-дийн клуб байдаг бол манайд Камеруны иргэнээс халдвар авсан эмэгтэй л нээлттэи амьдарч ирэв.
Энэхүү тав дахь тохиолдлын ДОХ-ын халдвар тээгчийг эрэгтэй хүн гэсэн мэдээлэл байгаа бөгөөд хэрвээ тэр үнэн бол эрэгтэй хүн халдвар авсан хоёр дахь тохиолдол болж байна. Гадаадад сурч байгаад эх орондоо ирэхдээ ДОХ-ын вирус тээж иреэн анхны залуу гомо буюу ижил хүйстэн байсан гэгддэг. Сүүл-чийн тав дахь тохиолдлыг ч одоогоор мэн ижил хүйстэн хэмээн мэдээлээд байгаа билээ. ДОХ өвчин анх эрэгтэй хүнд, тэр дундаа ижил хүйстнүүдийн дундаас илэрсэн гэгддэг. Ийм байдлаас нь үүдэн эхэндээ ДОХ-ыг ижил хүйстнүүдийн өвчин мэтээр үзэж байсан удаатай.
Одоо ДОХ-ын вирус тээгчээр тогтоогдоод байгаа хүн хэрвээ эрэгтэй, мөн ижил хүйстэн бол вирус тээгч хүмүүс дахин байх магадлалтай байна. Энэ талаар Эрүүл мэндийн яам, Глобаль сангийн ДОХ, Сүрьеэтэй тэмцэх төслийн зохицуулагч А. Оюунбилэгээс тодрууллаа.
-ДОХ-ын халдвар тээгч илэрсэн гэсэн мэдээлэл тархлаа. Энэ үнэн үү?
-Хүний дархлал хомсдлын вирусын халдварын тав дахь тохиолдол илэрсэн нь үнэн.
-Халдвар тээгч байгааг саяхан илрүүлсэн гэсэн мэдээлэл байгаа. Ягхэдийд халдвар тээгчийг илрүүлсэн юм бэ?
-Аравдугаар сард.
-Өмнө нь манай улсад илэрсэн халдвар тээгчдийн гурав нь эмэгтэй байсан. Харин анхных нь эрэгтэй ижил хүйстэн залуу байсан талаар мэдээлэл бий. Энэ тав дахь тохиолдлын халдвар тээгчийг эрэгтэй хүн гэж мэдээлээд байна?
-Тэр тухай ямар ч мэдээлэл өгөх боломжгүй. Түүний тухай бүх мэдээллийг нууц-лах ёстой.
-Эрэгтэй эмэгтэйн аль нь болохыг ч хэлж болохгүй юу?
-Болохгүй. Өмнөх то-хиолдлуудад халдвар тээгчийн хуйсийг нийтээрээ мэ-дэж байсан л даа. Ер нь энэ тухай мэдээллийг цацахгүй
оаих шаардлагыг хуулиар ба-талгаажуулсан байгаа шүү дээ. Яагэав, Хуний дархлал хомсдлын вирусын халдвар, дархлалын олдмол хомсд-лоос (ХДХВ/ДОХ) сэргийлэх тухай Монгол Улсын хууль гэж бий. Хувь хүний нууцын тухай хууль ч үүнд хамаа-рагдана. ХДХВ/ДОХ-той тэм-цэх, сэргийлэх ажлыг эрчим-жүүлэх зарим арга хэмжээний тухай гэсэн Эрүүл мэндийн сайдын 2004 оны наймдугаар сарын 31 -ний өдрийн 197 тоот тушаап ч байдаг.
-Ямар үзлэгээр илэрсэн юм бэ. Намраас хойш оюут-нуудын дунд унэгүй эрүүл мэндийн хоёр ч үзлэг явуулсан. Тэр үзлэгийн цаад шалтгаан нь ДОХ-ын халдвар авсан байх магад-лалтай хоёр эмэгтэй оюут-ныг илрүүлэх явдал байсан тухай шуугиж байсан. Тэр оюутныг олоогуй учир ХӨСҮТ дээр дахин үзлэг эхэлж байгаа тухай мэдээ-лэл бас одоогоос 14 хоногийн өмне гарсан юм. Энэ үзлэгийн үеэр тав дахь тохиолдол илэрсэн юм биш биз дээ?
-Уучлаарай. Энэ тохиолдол ямар үзлэгээр илэрснийг ч хэлэх боломжгүй. Энэ бол мэн л тухайн хүний нууцад хамаарагдаад эхэлнэ шүү дээ. Оюутнуудад үзлэг хий-сэн нь ямар нэг цаад чиглэл бодлогогүй байсан гэж Нийслэлийн эрүүл мэндийн газрын дарга мэдээлэл хийж байсан. Тэр мэдээлэл теле-визээр гараад бараг дуусч байхад нь би таарч харснаа санаж байна. Халдварт дээр ч дараа нь тиим үзлэг болоогүй.
-Одоо энэ хүнтэй байн-га харилцаатай байгаа юу?
-Тэгэлгүй яахав. Түүнд журмын дагуу эрүүл мэндийн болон сэтгэл санааны зохих тусламж дэмжлэгийг үзүү-лээд байж байна. Хуулиндаа ч халдвартай хун ямар эрх үүрэгтэй болохыг заасан байгаа. Түүний эрхийг хам-гаалж л ажиллах болно. Хуульд заагдсаны дагуу ажиллана.
-Халдварыг тээгчийн хавьтлыг тогтоох тал дээр ажиллаж байгаа юу?
-МанайД ДОХ-ын халдвар илэрсэн тохиолдол цөөн бо-ловч НҮБ-ын ДОХ-ын нэгдсэн хөтөлбөрийн гаргасан барагцаалсан тоогоор Монгол Ул-сад 300 орчим хүн халдвар авсан байх магадлалтай гэсэн тооцоо бий. Тэгэхээр энэ таван тохиолдлоос өөр халдвар бүхий хүн үгүй гэж хэлж болохгүй л дээ.
-Ер нь 300 орчим халдвар тээгч байх магадлалтай юм бол тэдгээрийг илрүүлэх тал дээр танай газраас яаж ажилладаг юм бэ. Тэр халдвар тээгчид вирус та-раах магадлалтай гэдэг, тэ-гэхлээр эрсдлийг багасгах үүднээс хянах ёстой байх. Халдвар тээгчийг илрүүлэх зорилгоор ямар нэг шин-жилгээ хийх ч юм уу, байн-гын ажиллагаа явуулдаг уу?
-Хүмүүс сайн дураараа ирж шинжилгээ өгөх ёстой шүү дээ. Журмын дагуу бол жирэмсэн эмэгтэйчүүд, цусны донорууд л албан ёсоор ДОХ-ын шинжилгээнд хамрагддаг. Бид хэнийг ч хүчилж шинжилгээнд хамруулах эрхгүй.
-Тав дахь халдвар тэзгч-тэй байнга харилцаатай байгаа гэлээ. Түүнийг халдвар тараахгүй гэж итгэх хэмжээнд танай байгуул-лага ажиллаж чадаж байгаа гэж ойлгож болох уу?
-Халдвартай хүний үүрэг, эрхийн талаар холбогдох хуульд заасан байгаа. Халдвар тээгч иргэн хүнийхээ хувьд халдвар тараахгүй байх үүрэг хүлээх ёстой. Хувь хүний эрх шүү дээ. Харин ухуулж, ойпгуулах тал дээр л бид ажиллана. Угаасаа ямар ч халдварт өвчинд хавьтлыг нь илрүулж, эмчлэх ёстой. Ийм журмаар л ажиллаж байгаа.
(өдрийн сонин 2004.11.12 279)