Үндсэн чиглэл хэт ерөнхий болсон гэж шүүмжилж байсан эрхэм гишүүд илүү нарийвчилж чадах эсэх нь удахгүй тодорхой болно. Үндсэн чиглэлийг хэлэлцэж эхлэхээс өмнө энэ сарын дөр-вөнд ажлын хэсэг байгуулсан. Уг ажлын хэсэг үндсэн чиглэлийг мөн л хэт ерөнхий байна гэж үзсэн бөгөөд есөн зүйл бүхий дүгнэлт гаргажээ. Төсөв хэлэлцэхэд хам-гийн их ачаалалтай болдог Эдийн засгийн байгын хороо болон Нийгмийн бодлогын байнгын хороо өчигдөр ху-ралдав. Үндсэн чиглэлийн талаархи байнгын хороодын санал дүгнэлтийг Эдийн засгийн байнгын хороо нэгтгэн УИХ-ын нэгдсэн хуралдаанд оруулах юм байна. Эрхэм гишүүд үндсэн чиглэлд тусгах саналаа бичгээр ирүүлсэн бөгөөд эдгээрийг тус бүрд нь хэлэлцэн Сангийн яамныхан болон мэргэжлийн хүмүүс тайлбар хийв.

Цалин тэтгэвэр нэмэгдэх нь ээ
Сонгогчдодоо ихийг амлан байж гарч ирсэн эрхэм гишүүд цалин тэтгэвэр нэмэхийг шаардаж байгаа. Олон улсын валютын сангаас цалин тэтгэврийг нэмэхгүй байх зөвлөгөө өгдөг гэж байнга ам хаадаг ч энэ удаагийн үндсэн чиглэлд зохих хэмжээний хөрөнгө тусгахыг Эдийн засгийн байнгын хороо дэмжлээ. Одоогоор цалин, тэтгэврийн нэмэгдэлд зориулж, 15,2 тэрбум тусгахаар яригдаж байна. Үдээс өмнө болсон эвслийн бүлгийн хуралдааны үеэр цалинг ядаж 3-5 хувь нэмэхэд 15 орчим тэрбум төгрөг шаардлагатай талаар яригдаж байсан аж.

Зарж чадахгүй бол чаддаг хүнд нь өгчих
Үндсэн чиглэлд зэсийн үнийг 2355 төгрөгөөр тооцон оруулсныг 2500 болгох хэрэгтэй гэсэн саналыг гишүүд гаргалаа. Ингэснээрээ 5,7 тэрбум төгрөгийг төсөвт нэмж тусгах боломжтой болж байгаа. Энэхүү мөнгийг мөнөөх цалин тэтгэврийг нэмэх, усан цахилгаан станц барих гээд л төсөвт тусгуулах гэж хошуу цорвойж байгаа зүй-лүүд рүүгээ шилжүүлэхийг гишүүд чармайж байгаа бо-лолтой. Харин Сангийн яам юу гэж үнэ нэмэгдэнэ гэж ханасан үнээр төсөвт хөрөнгө тусгаж өөртөө лай хураахыг бодохов. Дэлхийн зах зээлийн үнэ шүү дээ. Ер нь манай гишүүд энэ тан-химд сууж байгаад л дэлхийн зах зээлийн үнийг зохиох гээд байдгаа болимоор юм гэж Сангийн сайд Н.Алтан-хуягурвалзаж байсан. Харин гишүүд зэсийн үнэ ойрын хугацаанд 2500 битгий хэл нэмэгдэнэ. Харин ч 2700 төгрөгөөр тогтоох хэрэгтэй гэж зүтгэж байв. Энэ оны эхээр зэс 1500 төгрег байснаа өдгөө улам л нэмэгдэж байгаа. Өмнөд хөрш БНХАУ-д 2008 онд олимп болох гээд зэс, төмрийн төрлийн зүйлсийн үнэ нэмэгдэж эрэлт хэрэгцээ ихтэй байгаа. Монголоос Хятадын зэсийн 20-30 хувийг нийлүүлдэг. Энэ л үед ашиг-лаж өндөрхөн үнэ хүргэхгүй юу. Үнэ хүргэж зарж чаддаггүй юм бол чаддаг нэгэнд нь өгчих гэж бизнесмөн гишүүн Б.Жаргалсайхан зандрах, зөвлөхийг хослуулан хэлж байв. Сангийн сайд гэдэг хүн заавал Боломжгүй болохгүй гэж хэлж байдаг заншлаар Н.Алтанхуяг Дампууруулчих юм байна л даа гэж бувтнана билээ. Харин Б.Жаргалсайхан гишүүн Н.Алтанхуяг гуай үнэ өслөө гэхэд тэр зөрүүг нь та нар дараа өгөхгүй шүү дээ. Бас л нэг юм руу оруулчихна. Харин үнэ өесөнгүй ээ, өсөхөөр тусгасан байсан юм аа гэвэл бид ойлголгүй л яахав дээ гэж байв. Ингээд зэсийн үнийг 2500 хүртэл өенэ гэж үндсэн чиглэлд тусгахаар боллоо.

Өнөөх их өрийн зээлдээ бас хүү төлөх юм гэнэ
ОХУ-д их өр төлөхдөө Монголбанк, Айвонхау майнз-аас зээлсэн зээлийг энэ оноос төлж эхэлж байгаа болохоор Итгэлийн мөнгийг 10 мянгаар нь олгож чадахгүй байна гэж эвелийн гишүүд тайлбарласан. Харин хуучин эрх баригчид зээлийн төлс-нөөр эдийн засагт ямар ч хүндрэл учрахгүй, бүр хүү ч үгүй гэдэг байсан бол одоо арай ондоо зүйл сонсогдож эхлэв. Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаанд оролцеон Монголбанкны ерөнхийлөгч О.Чулуунбат Олон улсын валютын сан Зах зээлийн зарчмыг хүндэтгэж үзэж байгаа хэмээсэн. Тэгээд ч хэн ч зээл авахдаа хүү төлдөг, Засгийн газрыг онцгойлон үзэх арга-гүй. Тиймээс хүүний талаар эргэж ярилцахаар болсон гэсэн хариулт хэлэв. Эргэж ярилцахаар болсон гэдэг нь хэдий хэмжээний хүүтэй байх нь тодорхойгүй гэсэн ойлголт төрүүлэхээр сонсогдож байв. Тэгээд нөгөө их мөнгөний хүү нь хэд байх юм бол доо?
(өдрийн сонин 2004.11.16 283)