Zhang Yimou-гийн Баатар, Нисдэг хутганы байшин нэртэй уран сайхны кинонууд, ВоА, Рауе Wong, Wanl Lee Hom, Jay Chou, Ning Ya зэрэг поп одууд. Samsung, LG, Haier-ийн хамгийн сүүлийн үеийн электрон ба-раанууд, Thai Hom Mali цагаан будаа. Toyota, Honda-гийн гибрид автомашинууд. Эдгээрийн хоорондох нийтлэг зүйл нь юу вэ? Тэд бүгд Азийн хамгийн шилдэг оюуны өмчийг бүтээг-чид болон бүтээлүүд юм.
Азийн уран бүтээлч, шинийг эрэлхийлэгч салбарууд болох кино, дуу хөгжим, өндэр чана-рын өргэн хэрэглээний бүтээгдэхүунүүд болон үйлчилгээ-нүүд нь дэлхий дахиныг хамран тархаж байна. Тэдгээр нь шинэ ажлын байр, илүү эрүүл, бүтээлч амьдралыг бий болгож Азийн соёлын арвин их өвийг нийтэд танилцуулж байгаа юм. Тэд мөн зохиогчийн эрх, патент, худалдааны тэмдэг зэрэг оюуны өмчийг бий болгодог. Зохиогчийн эрх нь зохиолчид, уран бүтээлчид, кино бүтээгчид, дуучид болон программын дизайн хийгчдийн уран бүтээ-лийн ажлуудыг хамгаалдаг бол патент нь үйлдвэрийн дизайн, үйлдвэрлэлийн процесс, мо-лекулийн нэгдзл зэрэг олон төрлийн нээлтүүдийг хамгаалдаг. Худалдааны тэмдэг нь тухайн нэгэн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэгчийг тодорхойлдог бөгөөд чанарын баталгаа болдгоос гадна бүтээгдэхүүн бү-тэлгүйтсэн тохиолдолд хаанаас туслалцаа эрэх талаар хэрэглэгчдэд мэдээлдэг билээ. Хятад улс худалдааны тэмдэгтэй төстэй хэлбэрийг олон мянган жилийн өмнө хэрэглэж байжээ. Цагаан хэрэмд орсон тоосгон дээр үйлдвэрлэгчийн тэмдгийг тавьдаг байсан нь хаадуудын хувьд чанарын баталгаа болдог байснаас гадна хариуцлага тооцох хэрэгсэл болдог байсан байна.
Ихэнх орнуудад оюуны өмчийн эрхийг худалдах, ли-цензжүүлэх болон өвлүүлж болдог. Харамсалтай нь түүнийг бараг бүх газарт мөн хулгайлж болдог байна. Өнөөдөр, зохиогчийн эрхийг зөрчин хэвлэн олшруулах, хуурамчаар үйлдэх нь Азийн уран бүтээлчид, шинийг сэдэгч и д, бизнес үүд болон хэрэглэгчдээс хулгай хийж байгаа явдал бөгөөд тэднийг аюул занал, эрсдэлд учруулж байна. Оюуны өмчийн хамгаа-лал нь зөвхөн баячуудын эрх ашигт нийцсэн тансаглал биш бөгөөд харин энэ нь техноло-гийн дэвшлийг гаргах суурь болдог ба биднийг аюултай бүтээгдэхүүнүүдээс хамгаалж хөгжпийн аль ч түвшинд явж байгаа орнуудын хувьд дэлхий дахиныг хамарсан соёлын болон эдийн заегийн баялгийг бий болгодог.
Жил бүр, дэлхийн нийт худалдааны долоо орчим ху-вийг зохиогчийн эрхийг зөрчин хуурамчаар буюу дуурайлган хийсэн бүтээгдэхүүнүүд эзэлж байна. Эдгээр хуурамч бүтээг-дэхүүний зарим нь хүмүүсийг гэмтээх буюу амь насыг нь хохироож болох юм. Автомаши-ны хуурамч тормоз, нисэх онгоцны бүрдэл хэсгүүд, нялх хүүхдийн тэжээл, эм зэргийг ёс суртахуунгүй үйлдвэрлэгчид болон дилерүүд худалдаалж хүмүүсийн мэдлэг, ухамсрын дулимаг байдал, хуулиар зөвшөөрөгдсөн бүтээгдэхүүн худалдан авахын ач холбогдлыг ойлгохгүй байгаа зэрэг нөхцөл байдлаас ашиг орлого олж байна. Эдгээр гэмт хэрэгтнүүдийн тодорхой хэсэг нь зөвхөн гудамжны наймаачид бус харин зохион байгуулалт-тай гэмт хэргийн бүлгүүд байгаа юм.
Эдгээр бүтээгдэхүүнүүдийн зарим нь бүхэл бүтэн салбарыг аюулд учруулж болох юм. Хонконгийн алдарт кино студиуд цохилт амсаж байгаагийн учир нь хуурамчаар үйлдэгсэд тэдний кинонуудыг хулгайлж, хуурамч DҮD зарсан хэвээр байгаад оршиж байгаа юм. Студүүдийн шинэ кино болон жүжигчдэд хөрөнгө оруу-лах орлого нь багассан байна. Хөгжмийн салбар мөн гарз хохирол амссаар байна. Бич-лэгийн компаниуд BoA, Jacky Chueng, Stefanie Sun зэрэг Азийн шилдэг уран бүтээлчдийн бүтээлд томоохон хөрөнгө оруулалт хийсэн. Гэвч, интернэтээс хууль бусаар татаж авах, хуурамч СD борлуулах зэргээр дуу, хөгжим болон эдгээр авъяаслаг уран бүтээлчдийн амьжиргааг хулгайлж улмаар шинэ уран бүтээлчдийг гарч ирэхэд саад болж байгаа юм.
Энэ хямралыг шийдвэрлэх ёстой гэдгийг дэлхийн зарим лидерүүд хүлээн зөвшөөрч байгаа юм. Хонгконгийн заегийн газар бизнес болон соёл урлагийн орчинг муутгаж байгаа зохиогчийн эрхийг зөрчигч, хуурамч бүтээгдэхүүн үйлд-вэрлэгч сүлжээнүүдийг задлах дорвитой бөгөөд шийдвэртэй арга хэмжээ авсан юм. АНУ ба Хятадын худалдааны хамтар-сан комиссын энэ жилийн хуралдаан дээр Хятадын Дэд Ерөнхий Сайд, Wi Yu оюуны өмчийн хамгаалалт, мөрдөлт болон олон нийтийн дундах ойлголтыг сайжруулах, нэмэг-дүүлэхэд үйл ажиллагаагаа чиглүүлэн ажиллахаа амласан билээ. Америкийн Нэгдсэн Улс саяхан Зохион байгуулалттайгаар хуурамч бүтээгдэхүүн үйпдвэрлэх асуудалтай тэмцэх стратеги (Strategy. Targeting Organized Piracy-STOP ) нэртэй санаачлагыг нэвтрүүлеэн бөгөөд энэ хөтөлбөр нь хуурамч бүтээгдэхүүн худалдаалдаг гэмт хэргийн сүлжээтэй тэмцэх, зохиогчийн эрхийг зөрчин хуурамчаар дуурайлган хийсэн бүтээгдэхүүнүүдийн урегалыг АНУ болон дэлхийн зах зээлд оруулахгүй зогеоох, жижиг бизнесүүдийг өөрсдийн бүтээл, нээлтүүдийн оюуны өмчийг мөрдүүлэх, хамгаалахад туслах зорилготой юм. АНУ энэ чиглэлээр бусад Заегийн газ-руудтай хоёр талт хамтын ажиллагаа болон Ази Номхон дапайн эдийн заегийн хамтын ажиллагааны (АРЕС) Форум зэрэг олон талт хамтын ажил-лагааны хэлбэрийг ашиглан хамтран ажиллахад бэлэн байгаа билээ.
Шинэ санаа, шинэлэг бүтээл, нээлтүүдийг хамгаалахад хүн бүр тусалж чадах юм. Засгийн газрууд оюуны өмчийн хулгайг зогсоох зорилгоор эрүүгийн хэргийн шийтгэл, торгуулийн хэмжээг өндөрсгөж болох бөгөөд хуурамч, дуураймал бүтээгдэхүүнд болон тэдгээ-рийг үйлдвэрлэдэг материал, машин тоног төхөөрөмжүүдийг худалдаалдаг явдлыг эрүүгийн гэмт хэрэгт тооцдог болж болох юм. Бизнесүүд хуурамч, дуураймал бүтээгдэхүүн үйлдвэр-лэхийн эсрэг авах арга хэм-жээнүүдийг боловсруулж, хуурамч бүтээгдэхүүнүүдийг зах зээлийн нийлүүлэлтээс гадна байлгах тал дээр үйл ажил-лагаагаа чиглүүлэн ажиллаж болох юм. Хэрэглэгчид эрүүл мөндэд хоргүй эм буюу бусад өргэн хэрэглээний бараа зэрэг хуулиар зөвшөөрөгдсөн бүтээгдэхүүнүүдийг худалдан авч байгаагаа баталгаажуулах оролдлого хийж мөн болох юм. Хэрэглэгчид киноны билет буюу хууль ёсны DҮD эсвэл СD худалдан авах замаар өнөө цагийн өөрсдийн шүтэн биширдэг Jackie Chan, Michelle Yeoh, Jet Li, Faye Wong, Jay Chou зэрэг одуудаа дэмжиж чадах юм. Ингэхгүй бол, компаниуд Азийн гайхамшигт ур чадвар, авъяасыг харуулсан кино, дуу хөгжмийн уран бүтээлүүд хий-хээ зогсоох болно.
АНУ өөрийн Азийн түншүү-дийн нэгэн адил шургуу ажил, соёл урлагийн баялаг, болон эрүүл, илүү гэрэл гэгээтэй ирээдүйн төлөө ажиллах хүчин чармайлтын үнэ цэнийг хуваалцдаг билээ. Оюуны өмчийг хууль бусаар ашиглагчид, хуурамч буюу дуураймал бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгчид болон худалдаалагчид эдгээр хүсэл эрмэлзлэлийг биелүүлэхэд саад болохгүй байх асуудпыг баталгаажуулахын тулд бид хамтран ажиллах шаардлагатай байна.
(өдрийн сонин 2004.11.16 283)