Монгол Улсын ирэх жилийн төсөв, үндсэн чиглэлийг хэ-лэлцэж байгаа энэ үед Ерөн-хийлөгчийн үгийг олон нийт анхааран хүлээн авах нь зүй, Ерөнхийлөгч үгийихээ эхэнд шууд л бүрхэг, хэрэгжилт тооцоход хэцүү заалтуудаар чигжсэнд сэтгэл дундуур бай-гаагаа илэрхийллээ. Өмнө нь ч гишүүд өөрсдөө үндсэн чиглэл хэт бүрхэг болсон талаар шүүмжилж байсан. Харин Ерөнхийлөгч жилийн жилд хэвшмэл бөгөөд хуу-чиндуу хэлбэрээр бэлтгэг-дэж, хэлэлцэх явцад их ярьж, бага өөрчлөгдөн батлагдаж ирсэн сайн буе уламжлал энэ жил ч гэсэн давтагдах тө-лөвтэй хэмээсэн. Тэрбээр ачааны хүндийг үүрч байгаа хувийн хэвшлийнхэнтэй Зас-гийн газар хэрхэн ажиллах, Мянганы зам төслийн ба-руун чигт үргэлжлэх ажил гээд үндсэн чиглэлд тусгагдаагүй нүдэн балай, чихэн дүлий орхигдсон зэрэг олон чухал санаануудыг хэлеэн. Ерөнхийлөгч төсвийн хүрээнд зах зээлийн шинэчлэл нэн удаашралтай байгааг нүүр, тал засахгүйгээр шууд хэлэв. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүнд төсвийн зарлага 41,2 хувь, төсвийн орлого 37,7 хувь хувийг эзэлдэг, ДНБ-ийн 80-аад хувийг хувийн хэвшлийнхэн бүтээж байгаа жи-шээнээс харахад л эдийн засаг дахь төрийн оролцоо үлэмж их бөгөөд төсөвт шинэчлэл хийх цаг ирэхээр барахгүй бүр оройтоод байгааг сануулав. Ийн төрийн тэргүүндээ баалуулсан эрхэм гишүүд болоод, төсөв зохиогчид зүй ёсны шүүмжлэлийг хэрхэн хүлээж авах нь тодорхойгүй. Жилийн жилд л батлахгүй бол болохгүй нь гэсээр, түргэн түүхийг нь муулсаар баталдаг л болохоор энэ жишиг үргэлжилеээр байх вий эдгийг уг нь Ерөнхийлөгч сануулав. Ерөнхийлөгчийн хэлеэн үг орой-руу нь орж байна уу үгүй юу гэдэг нь цаашид үргэлжилеэн уйтгартай хуралдаан, эрхэм гишүүдийн хуралдаа морилон ирэхийг хүлээх хүлээлт зэргээс бараг харагдах шиг.
Төсвийн үндсэн чиглэлийг хэлэлцеэн байнгын хороодын дүгнэлт, гишүүдийн гаргасан зарчмын зөрөөтэй саналуудыг УИХ-ын хуралдаанд та-нилцуулсан. Байнгын хороод бүрээс гаргасан тус бүр 20-30 санал гаргаж ихэнх нь хуралдаанаар дэмжигджээ. Байнгын хороодын хуралдаан дээр гаргасан гишүүдийн зарчмын зөрөөтэй саналын талаар бид өмнө нь мэдээл-сэн билээ.
Үдээс өмнөх хуралдааны цайны завсарлагын дараа хурлыг даргалсан УИХ-ын дэд дарга Д.Лүндээжанцан (УИХ-ын дарга Н.Энхбаяр гадаадад айлчлал хийж буй) хэдэн гишүүдээ цуглуулж, хурлын ирц бүрдүүлэх гэж нэ-лээд зүдрэв. Тэр гишүүдийг нэр усаар нь дуудан хуралдаанд урьж Одоо нэг гишүүн ороод ирвэл гэж амандаа үглэж байгаа бололтой. Ашгүй ирц бүрдэхэд гишүүдийн са-напын томьёолол тус бүрээр санал хурааж эхлэв. Нэгэнт байнгын хороодын хуралдаан дээр яригдаад дэмжигдсэн тул гишүүд гарөргэн баталсаар… Харин англи хэлийг хоёр дахь албан ёсны хэл болгосонтой холбогдуулан багш нарыг бэлтгэхэд хөрөнгө оруулалт хийнэ гэсэн утгатай зүйлийг Засгийн газрын мөрийн хө-төлбөрөөс хасах гэсэн санал дээр асуудал үүеэв. Энэ талаар гишүүн Р.Гончигдорж саналаа хэлэх гэтэл, үг хоцроодоггүй гишүүн Д.Арвин Цөөнх гэж байхгүй байхад юмаа хараач гэж шөрвөлзөв. Хатагтай Д.Арвиныг чуулганы танхимд орж ирээгүй байхад буюу гишүүдийн ирц бүр-дэхийг хүлээж байх үед хурал даргалагч Д.Лүндээжанцан зарчмын зөрөөтэй саналаар санаачлагч болон дэмжсэн, эс дэмжсэн гишүүдийг тө-лөөлж тус бүр нэг хүн үг хэлж болно гэж дэгд заасныг ун-шиж сонегочихеон байсан билээ.
Р.Гончигдорж гишүүн Цөөнх үг хэлнэ гэдэг маань бусдынх нь үг хэлэх эрхийг хасч байгаа юм биш гэдгийг тогтоогоод авчих гэж зөвлөнө билээ. Яг асуудлыг яриад эхэлеэн чинь дээрх хасалтыг хийе гэж санаачилсан хүн байхгүй болж орхив. Байнгын хорооны дүгнэлтэд зааснаар бол гишүүн Ч.Содномцэрэн, Р.Буд нар санал гаргасан атал Ч.Содномцэрэн Үүнийг би ерөөсөө санаачлаагүй. Харин ч багш хүний хувьд англи хэлийг сургах, багш нарт хөрөнгө оруулахыг дэмжиж байна гэх нь тэр. Р.Буд гишүүн ч өөрөө санаачлаагүй, гэхдээ дэмжиж байгаа гэсэн тайлбар хэлэв. Харин УИХ-ын Тамгын газрынхан Байнгын хорооны хуралдааны дараа ингэж өөрчлөх юм шүү гэж хэлеэн. Гэхдээ англи хэлийг албан ёсны хоёр дахь хэл болгоно гэдэг Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт ороогүй учир зөвхөн энэ хэегийг най-руулгаар хасаад, багш нарын хөрөнгө оруулалт нь байх ёстой гэсэн тайлбар хийв. Гишүүд хуралдаанд нэлээд хойргодуу оролцож, автома-таар шахам гар өргэн баталж байгаа нь анзаарагдаж буй энэ уед Р.Гончигдорж гишүүн Д.Арвин гишүүнтэй хэл ам хийн байж асуугаагүй бол найруулгын алдааг гоомой хийснээс болж багш нарын хөрөнгө оруулалт хасагдаж ч магадгүй л юм байна.
(өдрийн сонин 2004.11.19 286)