Талхыг халуун зуухнаас гарангуут хүйтэн усаар шүрших юм. Энэ нь талхны өнгийг гөлгөр болгодог гэнэ. Талх чихэр ХК-ийн Чехээс авч суурилуулсан шинэхэн шугам ажиллаж буй нь энэ. Хөрөнгө исгэхээс эхлээд эцсийн бүтээгдэхүүн хүртэлх бүх үйл ажиллагаанд хүний оролцоо бараг алга. Өөрөөр хэлбэл, шинэ тоног төхөөрөмж компьютерийн удирдлагатай гэсэн үг. Тухайлбал, хөрөнгө исгэхэд хэдэн кг гурил, хэдэн литр ус хийж, хэчнээн минут зуурахаа төхөөрөмжийн хажууд суурилуулсан компьютерт сануулахад л болоо. Үйлдвэрлэлийн уе шатыг ажиглаад байхад тогоотой зуурмагийг татаж авахад л хүний гар оролцож байна лээ. Талхыг усаар шүрших ажиллагааг хүртэл компьютерын программаар хийнэ.
Хувь, хувьегалын үйлдвэрийн талхыг ялгахад бэрхтэй болсон өнөө цагт талх болгон сайхан амт, үнэр, өнгөтэй байж чаддаг бил үү? Хуучин цагт ЗХУ-ын тоног төхөөрөмж, хөрөнгө оруулалтаар байгуулагдсан Талх чихэр, Атар өргөө, Өгөөж гэх мэтийн томоохон үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн амттай байдаг. Эдгээр үйлдвэр талхны чанараараа дэлхийд гайхагддаг Оросын технологийг нэвтрүүлеэн болохоор амттай байхаас ч аргагүй. Харин хэсэг хугацаанд үйлдвэрлэл, үйлчилгээнь уналтын байдалд байсан Талх чихэр компани Голланд, Чехийн хамтарсан төхөөрөмж суурилуулж шинэ технолог, шинэ менежментээр ажиллаж эхэллээ. Монголын талх, нарийн боов, чихэр, жигнэмэг, гоймонгийн дийлэнх хэрэгцээг хангаж иреэн энэхүү аварга үйлдвэр зах зээлийн шуурган дунд өвдөг сөхрөөд бослоо. Эдүгээ сэргэн мандалтын үедээ эргэлт буцалтгүй оржээ. Чухам яаж сэргэж байна вэ гэдгийг нь сонирхъё.
Талх чихэр компанийг 2001 онд хувьчилж авсан Х.Баттуул Хэрэгцээгээ судалж борлуулалт хийдэг зах зээлд хамгийн гол нь эрүүл, чанартай хүнс үйлдвэрлэх ёстой. Ингэхийн тулд социализмын үеийн тоног төхөөрөмжийг шинэ цагийнхаар сольж хөрөнгө оруулалт хийе хэмээн шийдсэн бололтой. Талх чихэр-т чухам юу өөрчлөгдсөн бэ? 1984 онд байгуулагдсан уг үйлдвэр өнгөрсөн онд 20 жилийн ойгоо тэмдэглэх үеэрээ хоногт 90 тн талх үйлдвэрлэх хүчин чадалтай Оросын таван шугамыг Чехийн хоногт 24 тн талх хийдэг тоног төхөөрөмжөөр шинэчилжээ. Туе компанийн Үйлдвэрлэл, борлуулалт, маркетингийн асуудал хариуцсан дэд захирал Л.Янжмаа 2002 онд ОХУ-д болсон талхны үзэегэлэнгийн үеэр Чехийн Дворжак фирмийн талхны шугамыг сонгосон байна. Тэрбээр Чехийн энэ шугам сүүлийн үед Европт нэвтэрч байгаа. Оросын талхны томоохон үйлдвэрүүд ч тавьж эхэлсэн.
Ийм төхөөрөмжтэй болсноор өтгөн хөрөнгө хэрэглэдэг Оросын шилдэг технологоос татгалзаж байгаа хэрэг биш, тоног төхөөрөмжөө л орчин үеийнхээр сольж байгаа. Шугам нь ариутгалын иж бүрэн төхөөрөмжтэйгээс гадна олон төрлийн талх хийх боломжтой гэв.
Шинэ техникийн үйл ажиллагаа хараахан жигдрээгүй учраас одоохондоо зөвхөн Атар талхаа үйлдвэрлэж байна. Талхны тасралтгүй үйл ажиллагаатай шугамыг шинэчлэхэд тэрбум гаруй төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийжээ. Түүнчлэн цэвэр орчин бүрдүүлэх үүднээс цехийнхээ хана, шал, цонх зэргийг засварлан цэмцийлгэжээ. Мэн нарийн боов, жигнэмгийн шугамаа ч сольж шинэ нэр төрлийн бүтээгдэхүүн хийж байна.
Нийслэлийн нийт талхны хэрэгцээний 30 хувийг эднийх үйлдвэрлэдэг. Хоногт 22 тонн талх хийдэг гэсэн үг. Цахилгаан, дулааны үнэ нэмэгдсэнтэй холбоотойгоор туе компани өнгөрсөн сарын сүүлээс талхны үйлдвэрийн үнээ Ютөгрөгөөр нэмж 300 төгрөг болгожээ. Цахилгааны үнэ нэмэгдээгүй байхад манайх сард 15 сая төгрөгийн төлбөр төлдөг байсан бол одоо урьдчилсан байдлаар 20-22 сая төгрөг өгөхөөр болж байгаа. Бензиний үнэ байнга өсч байна. Манайх зөвхөн талх тараадаг 30 машинтай. Төв аймаг хүртэл явдаг. Гурилын үнэ ч өнгөрсөн жилүүдэд их өесөн. Гэтэл талх 240 төгрөгийн ханштай байж байгаад
оны аравдугаар сард 30 төгрөгөөр нэмэгдэж 270 болсон. оны наймдугаар сард 20 төгрөгөөр өсч, одоо 300 төгрөг боллоо. Талхны үнийг бусад бүтээгдэхүүний ханшийг дагаж өсгөх боломжгүй. Бид аль болох эрүүл, чанартай хүнс хэрэглэгчдэдээ хүргэхийг хичээж буй. Энэ үед төр, засгаас тоног төхөөрөмжийн импорт болон гаалийн татварыг нь хөнгөлж, чөлөөлөх маягаар дэмжиж болмоор гэв.
Тэрбээр Хүмүүс гурил, хөрөнгө хоёр байхад талх хийчих юм шиг санадаг. Гэтэл талх маш нарийн технологтай. Нэг талх үйлдвэрлэхэд 6-7 цаг зарцуулдаг. Жигнэх хугацаа 33 минут байдаг ч хөрөнгөө 3-4 цаг исгэнэ. Дараа нь хэвлэх, амраах гэх мэтээр цаг их зарцуулна. Нүүрсхүчлийн хий гадагшилж спиртийн исэлт ч явагддаг. Энэ технологийг бариагүйгээс чанар муутай талх гарах нь элбэг. Ямартай ч манай үйлдвэрийн шинэ техник талхны үйлдвэрлэлд анхдагч нь боллоо хэмээн сонирхуулсан. Талх чихэр компани энэ онд лабораторийн шинэчлэл хийх төлөвлөгөөтэй байгаа гэнэ. Эднийх -нийт 600-700 цэгт бүтээгдэхүүнээ нийлүүлдэг. Өөрийн нэрийн барааны арав орчим дэлгүүртэй. 400 гаруй ажилтантай. Нийт 40 гаруй нэр төрлийн бүтээгдэхүүн хийжээ. Өнгөрсөн онд гэхэд л 6-7 төрлийн шинэ хүнс үйлдвэрлэжээ.

(өнөөдөр 2005-03-04 052)