Манай сонины саяхны дугаарт Австрийн найруулагч дуурийнхантай ажиллах боломжгүйгээ илэрхийлэв нэртэй сурөалжлага нийтлэгдсэн билээ. Үүний дараахан ДБЭТын удирдлагын зүгээс буруу мэдээлэл өгсөн гэсэн няцаалт хийснийг уншигчид, телевиз үзэгчид санаж байгаа байх. Бид дуурийн төатрт үүссэн уг асуудлын талаарх сурвалжлагаа үргэлжлүүлж үнэн бодитой болохыг дахин тэмдэглэж байна.
Өнгөрөгч ням гаригг Дон Жуан дуурийн тоглолт амжилттай болсонд үзэгчид төдийгүй уран бүтээлчид сэтгэл хангалуун байгаагаа илэрхийлсэн юм. Тоглолт амжилттай болоход уг нийтлэлийн ач холбогдол багагүй байсан гэж найруулагч Паул Флийдер болон жүжигт оролцсон уран бүтээлчид ч хэлснийг энд онцолъё. Найруулагч Флийдер Ердөө л маргааш нь тайзны гэрэлтүүлгийг шийдчихсэн. Анх жүжиг тавих үед байсан лампуудыг бүгдийг нь биш ч талыг нь гаргаад ирсэн. Тиим богино хугацаанд, хаанаас яаж олсныг нь мэдэхгүй, надад гайхмаар л санагдаж байлаа. Тоглолт зарлагдсан өдрөө болсон тухайд гэвэл, үүнээс гадна би уран бүтээлчдээ л бодож тоглолтоо хийсэн. Бас бодсон л доо, театрын тэр инээдэмтэй дарга ямар байх нь уран бүтээлчдэд хамаагүй гэж. Энэ бол цэвэр уран бүтээл учраас гол нь тэднийгээ л бодсон. Та нарыг сурвалжлага хийсэн тэр өдөр би бэлтгэлийн үсэргэрэлтүүлгээөгөөрэй гэхэд байхгүй гэсэн. Маргааш нь гаргаад ирсэн. Ийм л юм болсон. Ямар учиртайг нь би тодорхой мэдэхийг хүсээгүй. Тэр даргыг дахиад хэзээ ч хармааргүй байна. Ер нь нэлээн асуудалтай тулгарч байж энэ тоглолтыг хийлээ гэв. Яг тухайн өдөр театрт юу болсныг бэлтгэл хийж байсан уран бүтээлчид мөн ярьж байна. Тэд Тайзан дээр асуудал гарсанд найруулагч Флийдер театрын дарга Сэргэлэнгээс байдлыг ирж үзэхийг хүссэн. Гэтэл Сэргэлэн дарга ирээд Энэ чинь миний асуудал биш, чиний асуудал. Бүх юмаа аваад эндээс зайл гэсэн. Бид бүр санаа зовон хүнд байдалд орж, маш их ичсэн гэцгээв. Ер нь их өндэр шаардлага тавьж гарцаагүй л их хөдөлмөрлөсөн. Манайхан жүжигт яг ингэж уран бүтээлчидтэйгээ тулж ажилладаггүй нь дуучинд халтай байдаг. Флийдер гуай дуучин хүн жүжигт хэрхэн бэлтгэгдэх ёстойв яг тэр ном журмаар нь бэлтгэж маш сайн форм суулгаж өглөө. Хөгжмийн драмматург гэдгийг жинхэнэ утгаар нь нээж өгсөн. Яг мэргэжилтнийхээ хувьд энэ хүн үнэхээр гайхамшигтай юм билээ. Ийм хэмжээний мэргэжилтний хэлж ярьж зааж сургаж байгаа юм бүгдийг нь бид өлсгөлөн бар шиг л шүүрч авах ёстой байхгүй юу. Биднийг юм сурахгүй байна гэдэг үнэн шүү дээ. Хэрвээ түүний хэлсэн бүгдийг өөртөө тусгаж авч чадсан бол бид хамаагүй илүү боловсрох байсан гэж жүжгийн гол дүрийн дуучин мөн ярьсан. Дон Жуан-ы энэ удаагийн тоглолт урьд өмнө манайхны тавьж, тоглож байсан жүжгүүдээс илүү онцгой сэтгэгдэл төрүүлсэн юм. Энэ нь Моцартын жүжгийн онцлог уу эсвэл найруулагчийн тавилтад байна уу гэдгийг сонирхоход Уг нь жүжиг бүхэн ийм л байх ёстой. Манайхан ер нь жүжгийг түүхий шүүрхий л гаргадаг. Ая үгээ цээжлээд л хэдхэн тогтсон хөдөлгөөн хийгээд л гаргачихдаг болохоор үзэгчдэд мэдэгдэхүйц ялгаа харагдах нь мэдээж, шүү дээ. Үнэндээ бол манайд яг музыкальный тавилт (Хөгжмийн драмматургийн нарийн ньюанс хангалттай гаргахыг хэлж байна) байхгүй гэв. Тэрээр Австрийн тал хангалттай хөрөнгө оруулсан. Найруулагч нь тэрсэлдэж байгаа юм биш, шаардлага тавьж байгаа юм гэдгийг манайхан ер ойлгохгүй байсан. Нэг жишээ хэлэхэд л, энэ найруулагч анх ирээд л тоглолтын хувцсыг голж шууд л гаргаж хая гэсэн. Энэ чинь чанарын ялгаа юм л даа. Хувцаснууд нь тоглолтын ая даахгүй урагдчихаж байгаа юм чинь шаардлага тавих нь аргагүй шүү дээ. Уржигдарын тоглолт дээр албани дуучны өмд урагдчихсаныг харсан биз дээ. Энэ мэтчилэн манайхан юм болгон дээр шаардлага хангадаггүй. Тоглолтын хувьд сайхан болсон. Энэ бол уран бүтээлчдэд том хөрөнгө оруулалт. Хэрвээ найруулагчийн зүй ёсны шаардлагыг хүлээж аваагүй бол тэр хүн жүжгээ энд өөрийнхөө тавилтаар тоглуулахгүй гэж болох л байсан. Өөрсдийнхөөрөө тавь гэж болох шүү дээ. Угаасаа тэгэх ч эрхтэй . Энэ жүжгийг найруулагч монголчуудыг нэлээн судалж болоесруулж байж хийсэн гэж би бодож байгаа. Тэр Донна Аннагийн эцгийн шарилыг аваад явж байгаа хэсэг дээр тэр дөрвөн хүнийг согтуу байгаагаар харуулсан шүү дээ. Магадгүй монголчуудын онцлогийг харуулсан байх гэв. Нэлээд бэрхшээл давж байж хийсэн тоглолтынхоо талаар найруулагч Флийдер ийн ярилаа.
Үзэгчид их сэтгэл хангалуун байсан. Тэд бараг 30 минут алга ташсаар байсан. Дуучид маань ч сайн дууллаа. Би сэтгэл хангалуун байна. Болд маш сайн тоглосныг хэлмээр байна. Дон Жуан угаасаа хэцүү дүр, Болд дүрээ их сайн гаргалаа. Ийм сайн дуучин европт ч дуулж болно. Ер нь театрын дуучин ийм л байх ёстой. Театрын хувьд бол би нэг л юм хэлнэ. Уран бүтээлчид нь 55 хан еврогийн цалин авч байна. Би баян оронд ч, туйлын ядуу оронд ч ажиллаж байсан. Гэтэл тэд сард доод тал нь 100 евро авдаг. Ийм нөхцөлд ажиллаж байгаа танай уран бүтээлчид гайхамшигтай хүмүүс юм. Тэдний өмнө малгайгаа аваад мэхиймээр, үнэхээр гайхамшигтай тэвчээртэй хүмүүс. Мөн танай театр ерөөсөө төлөвлөгөөгүй ажиллах юм. Тэд нэг л сараар ажпаа төлөвлөдөгбайх. Юу ч хийхгүй байна. Нэг жишээ хэлэхэд, Травиата-г нэг удаа тавиад л нэг янзаараа тоглоод байх юм. Ингэж ажиллаж байж хүмүүс театрт ирэхгүй байна гэж гомдоллох хэрэггүй шүү дээ. Дон Жуан-д сайхан тоглосон жүжигчид Травиатад хүн үзэхийн аргагүй тоглож байсан. Сайхан тоглолт хийгээд бүтцээ өөрчилсөн байхад театрыг хөгжүүлж болно. Ингэсэн байхад жүжигчдийн цалинг нэг жилийн дараа гэхэд л нэмэгдүүлж болно гэсэн юм. Хэрвээ театртын зүгээс асуудал гаргаагүй бол тэдэнтэи хэрхэн хамтарч ажиллах байсан талаар нь сонирхоход Надад төлөвлөгөө байсан. Хэрвээ театрын удирдлагатай сайн харилцаатай байсан бол уран бүтээлчдийн ахуй нөхцлийг, уран бүтээлийг нь сайжруулж, ямар ч гэсэн танай театрт үзэгчид ирдэг болгох байсан. Үүнийг би хийж чадах л байсан. Энд би нэг жишээ хэлмээр байна. Өнгөрсөн жил нэг тоглолтод нь ирсэн чинь миний хоёр орчуулагчтай нийлээд 12хон хүн л тоглолт үзэж байсан. Энэ бол театрын хувьд өвчин шүү дээ. Уран бүтээлчдийн цалингийн тухайд ярих юм бол энэ чинь хүний эрхийн асуудал. Ийм хүнд нөхцөлд ажиллаж байхад 55-хан евро өгч байна гэдэг тэдэнтэи зүй бусаар харьцаж байгаа гэсэн үт. Заавал бичээрэи, үүнийг би наируулагчиинхаа хувьд биш хүниихээ хувьд ярьж байгаэ юм шуү. Танай театрын бүтэц маш сонин. Нэг хүний хийх ажлыг таван хүн хийдэг мөртлөө хоёрхон төгөлдөр хуурчтай. Уг нь бол ядаж тав байх хэрэгтэй. Ийм байдлаар энэ театраас ямар ч уран бүтээл гарахгүй байна. Энэ боп солиотой хэрэг. гэлээ.

Н.ПАГМА
(өдрийн сонин 2005-03-29 077)