ҮЗХ-ны хурлыг үд дунд хүртэл хуралдуулахгүй байсан шалтгаан нь Мэргэжлийн хяналтын асуудал эрхэлсэн сайд Д.Дорлигжаваас болсон гэнэ. Хуралд орохын өмнө Алтангадас дотроо гурав талцан маргалдсан байна. Экс соцдекүүд, мүднякууд болон МҮАН гэсэн гурван хэсэг болон санал зөржээ. Соцдекууд нүүрэндээ Д.Дорлигжавыг гэж байсан боловч цаагуураа хэдийнээ М.Энхсайханыг дэмжиж байсан нь илэрсэн гэнэ. Үүнд эгдүүцсэн Д.Дорлигжав Та нарыг би л санхүүжүүлж ирсэн. Хэний мөнгөөр та нар саяын хэдэн сар туйлсан юм бэхэмээн агсарч ТӨХ-ны дарга З.Энхболдыг бараг барьж авах дөхсөн гэнэ. Маргааш хуралдах намынхаа Үндэсний чуулганд төлөөлөгчөөр сонгогдон хөдөө орон нутгаас ирэх гишүүдийн зардлыг, мөн тэднийг сонгох ажлыг хариуцсан ҮЗХ-ны гишүүдийг мань хүн санхүүжүүлж байсан бололтой хэмээх шивэр авир яриа газар авч байна. Мөн түрүүнд хуралдсан ҮЗХ-ны үеэр М.Энхсайханыг намын даргаас нэрийг нь татуулж түүнийг дэвшүүлнэ гэсэн урьдчилсан тохироо байжээ. Р.Гончигдорж ч нэрээ татна хэмээсэн байна. Үйл явдал төлөвлөсөн сценарийн дагуу явагдаж М.Энхсайхан нэрээ татсан боловч Го дарга хэлсэндээ хүрсэнгүй. Харин ч бүр намын дарга болоод суучихаж. Түүнийхээ хариуд Чамайг Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшүүлье хэмээн амласан гэнэ. Гэвч энэ удаа Го дарга дахиад л амандаа хүрсэнгүй. Үүнд нь Ерөнхий сайд Ц.Элбэгдорж ч түлхэц үзүүлсэн байна. Учир нь МАХН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга С.Баяр 61-ийн бүлгийг тарааж Засгийн газраар оролдох санаагаа хэрэгжүүлэх гэж намын гишүүдээ шахаанд оруулж эхэлсэн аж. Үүнийг мэдэрсэн Ерөнхий сайд нуман тулгуурт орж арга буюу М.Энхсайхантай уулзаж түүнийг Ерөнхийлөгчийд нэр дэвшихийг аминчлан гуйжээ. Хэрвээ энэ сонгуулиаар МАХН-д ялагдах юм бол АН-ын урвагчид болон тэдний далбаан дор дэвэх болсон Ерөнхий сайд ч лааз өшиглөх магадлалтай. Ц.Элбэгдорж бол УИХ-ын босгыг алхаж орж ирсэн хүн биш билээ. Ийн Р.Гончигдорж болон түүний нөхдийн төлөвлөгөө нуран унасан байна. Үүлийн хэлсэн үг үнэн байдаг гэсэн итгэл надад бий гэж мэдэгдсэн Ерөнхий сайд ч тэр өдрөөсөө эхлэн МАХН-аас харьяалалгүй тоглож эхэлсэн байна. Тухайлбал Эрүүл нийгэм-Иргэний хөдөлгөөн төлөөлөгчдийг хүлээн авч уулзахаа МАХН-д огт мэдэгдэлгүй байж байгаад гэнэт шийдсэн аж.
Харин одоо АН-ын Үндэсний чуулганаар үйл явдал хэрхэн өрнөх бол гэсэн асуулт хариулт нэхэж байна. Тэд баяр ёслолын байдалтайгаар хурлаа явуулна. Гэвч АН-ыг аврагсад байдлыг хурцатгаж мэдэх. Тэдэнд чуулганыг хуралдуулах ажлын хэсгийнхэн 50 мандат өгсөн боловч урвагч 19-өө намаасаа хөөх хүртэл үйлдлээ зогсоохгүй гэцгээж байгаа. Чуулганы танхимд урвагчид руугаа өндөг шидэх зэргээр үймээн дэгдээх төлөвлөгөө боловсруулсан байх магадлалтай. Хэрвээ тэдэнд мандат өгөөгүй бол гадна талаас нь дайрах байсан гэнэ. Аврагсдыг нийтэд зөв таниулж өгсөн гавьяатай хүн бол МАХН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга С.Баяр. Тэрээр УИХ-ын гишүүн Э.Бат-Үүлтэй телевизийн ток шоунд орох үеэрээ дагаар орогсдыг хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаагаа ил тод мэдэгдсэн билээ. Жирийн иргэдэд тэр үг нөлөөлсөн байх магадлал өндөр. Тиймээс аврагсад амжилтад хүрч мэднэ. Энэ бол М.Энхсайханы сүүлчийн тоглолт байж мэднэ. Ер нь М.Энхсайханы баг бүрэн ялалтад хүрэхэд ганцхан өдөр үлдэв бололтой. АН-аас М.Энхсайхан нэр дэвшиж байгаа энэ цагт парламентад суудалтай бусад намууд яах бол? Энэ мэдээж сонирхолтой.
Эх орон намаас Б.Эрдэнэбат нэр дэвшихийг ихээхэн хорхойсч байгаа боловч М.Энхсайханд балчирдана гэдгээ мэдэхтэйгээ нэгэн. Иймээс түүнийг дэмжиж сонгуульд оролцоно. БНН бол ойлгомжтой Б.Жаргалсайхан хэзээ ч нэрээ татахгүй. Харин ИЗ-БНН энэ тохиолдолд заавал хүн дэвшүүлж санал хуваахыг зорих байх. Хэрвээ Ардчилсан намаас тэр дундаа Алтангадасаас Д.Дорлигжав дэвшсэн бол дэмжих байсан биз ээ. Тэд 4-5 хувийн л санал татах байх. Ер нь ч тэгдэг. Сонгуульд олон нам оролцох тусам хяналт сайтай болдог билээ. Харин МАХН-ын хувьд асуудал төвөгтэй хэвээрээ гэнэ. Нам дотроо бараг хагарах шинжтэй болчихоод байгаа боловч хатуу үзэл суртал нь барьсаар байгаа гэж гишүүд нь нотолсоор байна. Уржигдар тэд шөнө дунд хүртэл хуралдаад тодорхой шийдэлд хүрч чадалгүй таржээ. Ч.Улаан, С.Баяр, Н.Энхбаяр гэдэг гурван хүнд тэд гарц хайж байна. Хэрвээ Н.Энхбаярыг дэвшүүлбэл одоогийн Ерөнхийлөгч Н.Багабандийн фракцийн хүчтэй эсэргүүцэлтэй тулгарна. М.Энхсайхан гэхээсээ илүү уг саадыг давна гэдэг түүний хувьд бэрх даваа. Нөгөө нэг хувилбар болох Ч.Улаан уг нь санаа ихтэй байгаа боловч ардчиллынхан шиг илт амбицалж чадахгүй багаа гэсэн шүү. Харин С.Баяр өөрөө нэр дэвших сонирхолгүй байгаа бололтой.
За, ямартай ч Монгол Улсын гуравдах Ерөнхийлөгчийг сонгох дөрөвдөх удаагийн сонгуулийн нэр дэвшигчид тодроход ганцхан хоног үлдлээ.

Л.Мөнхбаясгалан.

/2005.03.30,Ардын эрх /