Захианд бичсэнээр бол ах нь доорх зүйлсийг заавал авчрахгүй бол Монголд маш аюулгай гэнэ. Юуны өмнө тэрээр гар чийдэн, нулимс асгаруулдаг хий, сансрын холбоо, зузаан ултай гутал, зузаан бээлий, хордлого тайлах сайн чанарын эм, хорт утааны баг зэргийг заавал авчирхыг сануулсан байна. Ингээд Тошио захиандаа чүхам юу бичсэнийг хамтдаа уншицгаая.
Коничива! Ах таныг өнгөрсөн цаг үеэ эргэн нэг харахсан гэж хүсдэгийг чинь мэдэх учраас би танд тиим боломж олгохоор шийдлээ. Энэ бол ах танд миний өгөх хамгийн өвөрмөц бэлэг болно гэдэгт итгэлтэй байна. Таны төрсөн 1950, хүүхэдахуйн 1960, цэргийн алба хааж, нас биед хүрсэн 1970, бие даан амьдарч эхэлсэн 1980-аад онуудын дүр зургийг зөвхөн Улаанбаатараас л харах боломжтой. Энд ирснээр та цаг хугацааг ухрааж чадна. Бидний багадаа хэл нүцгэн гүйлддэг байсан шалбаагт гудамжнуудыг харахыг хүсч байгааг чинь мэдэж байна. Магадгүй та удтал эрж хайсан эртний дурсамжаа эндээс сэргээн санах биз ээ. Яагаад заавал эдгээр зүйлсийг авчир гээд байгаа хэрэг вэ гэж та гайхах байх л даа. Учир нь Улаанбаатарын гудамжууд маш харанхуй учраас цэнэг сайн барьдаг холын тусгал бүхий гар чийдэн таны замыг гэрэлтүүлэх болно. Яг одоо миний амьдарч байгаа байрны орц хэзээ ч гэрэлтэй байдаггүй. Нэг удаа би бүр харанхуйд бүдэрч унаад хөлөө хугалж орхисон гээч. Харин тэр үед дуудсан түргэн тусламж нэг хоногийн дараа ирсэн учраас танд бас тиим зүйл тохиолдох вий гэхдээ сансрын холбоо авчир гэсэн юм. Учир нь тэр үед эндхийн гар утсууд залгасан дугаар луу огт холбогдож өгөхгүй байсан. Тиймээс сансрын холбоогоороо Японоос түргэн тусламж дуудвал арай түргэн ирэх байх гэж санасан билээ.
Цагдаа нарын хэрэглэдэг нулимс асгаруулдаг хийгээр яах нь вэ гэж үү? Орой үдэш ганц аминд орох зүйл чинь тэр шүү дээ. Үүнийг тайлбарлахын өмнө нэг зүйл сануулъя. Та хэзээ ч гудамжинд японоор ярьж болохгүй. Гадаадын иргэд их мөнгөтэй явдаг гэсэн бодол монголчуудад түгээмэл байдаг учраас эндхийн бага гарын якуза нар таныг мэдэгдэлгүй дагаж байгаад нөгөө харанхуй орцонд чинь гэнэт дайрч мэднэ. Эсвэл якуза нарын хамгийн доод шатны төлөөлөл болох цэрэгжсэн нохойнууд таныг хоргоож мэдэх учраас оройн цагаар бараг харагддаггүй цагдаа нарыг ирэхээс өмнө нулимс асгаруу-лагчаараа л өөрийгөө аварч чадна гэсэн үг. Зузаан ултай гутлыг юунд хэрэглэдэг юм бэ гэвэл Улаанбаатарын засмал замууд маш хуучных. Элэгдэж, хагарсан замуудын дундаас /манайд бол даргыг нь шууд халдаг даа/ ёрдойж, сэрдийсэн төмөр, чулуу, модны хожуулууд гарч ирсэн байдаг учраас гэгээн цагаан өдрөөр ч гутлын улыг цоо хатгачихдаг гэмтэй. Өөрөөр хэлбэл таны авчирсан зузаан ултай гутал таксинаас ч хурднаар хүрэх газарт чинь саадгүй аваачих болно. Такси гэснээс ба нэг зүйл сануулахад таксины тоолуурт огт итгэж болохгүй шүү. Яаралтай хэрэг гараад хүрэх газартаа очсон хойноо жолооч нарын нэхсэн мөнгөнөөс 300-500 төгрөг заавал дутуу өгч байгаарай. Яагаад гэвэл нэгдүгээрт, та гадаадын хүн учраас илуү мөнгө нэхнэ. Хоёрдугаарт тоолуурынх нь хэмжүүр таны явсан замыг буе тухайн жолоочийн шуналын хэмжээг заадаг. Зузаан бээлийний тухайд бол тан шиг сэжигч хүнийг эндхийн олон янзын бохирдлоос хамгаалах болно. Хавар, намрын улиралд Монголд нэлээдгүй дэлгэрдэг бохир гарын өвчин байдаг. Энэ өвчин нүдэнд харагдахгүй ч шар өнгөтэй гэлцэх юм билээ. Шар өнгөнд та дургүй биз дээ? Тиймээс зузаан бээлийтэй таны гар хэзээ ч шарлахгүй бөгөөд хаалга, шатны бариул, машинь хаалганы ховхорсон будаг, суларсан хадаас, төмрөнд гараа гэмтээхээс чинь бүрэн сэргийлнэ гэж бодож байна. Мэн монголчууд маш их найрсаг хүмүүс гэдгийг энд дурдах хэрэгтэй байх. Тэд таныг хүндэт зочноо гэж үзвэл юуны өмнө тэвчээрийг чинь эхлээд сорих болно. Ийм сорилгонд хамгийн өндэр градусстай архи, хамгийн их тостой хоол бас гэдэс дотрыг чинь мушгин өвтгөдөг цагаан өнгөтэй исгэлэн ундаа багтана. Хэрвээ та эдгээрийг хэрэглэхээс татгалзвал найз нөхөдгүй болох учраас тэдгээр сорилыг биеэрээ туулж гарахаас өөр аргагүй. Тэр бүхний дараа ядарсан ходоод, хордсон тархийг нөгөх эм чинь анагаана гэж мэд. Хамгийн сүүлд нь дахин захихад хорт утааны багаа мартуузай. Хэдийгээр Монголын агаар сайхан боловч үүнийг Улаанбаатараас гарч байж мэдэрнэ. Өглөө, оройны агаар маш олон янзын хор агуулж байдаг учраас хорг утааны багтай явахгүй бол амьегалж ч чадахгүй. Бас хотоос гарах үед чинь Орбит гэдэг тоегоноос баруун тийшээгээ тэвчпж боломгүй өмхий үнэр ханхалдаг юм. Улаанбаатарын /магадгүй бас миний/ бүх хүмүүсийн идсэн хоол ямар аюултай зүйл болохыг гэрчилеэн ганц газар тэнд байдгаас тэр. Гэхдээ санаа зоволтгүй ээ. Тэрнийг үнэртлээ гээд тэнд оршин суугчдаас хэн ч үхээгүй юм. Одоо л та миний захисан бүхнийг заавал авчирна гэдэгт итгэлээ. Гэхдээ та Монголд ирснээр 1950-1980-аад оны Токиогийн дүр зургийг олонтаа харах тул харамсахгүй биз. Та зөвхөн аль үед нь очмоор байгаагаа л хэлэхэд болно.
Ёсолсон дүү Ясума Тошио

Х.СЭРГЭЛЭН
(өнөөдөр 2005-04-01 077)