-Энэ жил Аж ахуйн нэгжүүд (ААН) ичнээн га газар тариалан эрхлэх мэдээ ирээд байгаа вэ?
-Улсын хэмжээнд тариалалтын үрийн захиалга аваад эхэлсэн. Энэ жил 540 гаруй ААН тариалан эрхлэхээ мэдэгджээ. Нийтдээ 170 мянган га газар тарих юм. Одоогоор 200 гаруй ААН үрийн буудайн дутагдалтай байна. Энэ жилийн тариалалтад нийт 26 мянган тонн (тн) үр шаардлагатай. Дээрх дутагдалтай байгаа компаниудад 13 мянган тн үр хэрэгтэй байгаа юм. Үүний таван мянган тн-ыг нь Онцгой байдлын ерөнхий газраас (ОБЕГ) гаргахаар болсон. Тэднийх энэ асуудлаа Засгийн газарт оруулж байгаа. Манай Буудайн сан-гаас зургаан мянга гаруй тн буудай гарна. Үлдсэнийг нь тариалалтын томоохон компаниудаас хангачих боломжтой юм.

-Өөрийнхөө үрийн буудайг хангачихаад бусдад үр худалдах ямар ААН байгаа вэ?
-Сэлэнгэ аймгийн Цагааннуураас эхлээд хэд хэдэн сумын компаниуд худалдах хэмжээний нөөц буудайтай байгаа. Хөтөл, Ерөөд ч үрийн буудай худалдах боломжтой ААН бий. Гол нь Буудайн сан, ОБЕГ-ын үрийн буудай олгох үнээс арай өндөр өртөгтэй байна байх.

-Танай буудай худалдаанд гарахад бэлэн байгаа юу?
-Ер нь бэлэн. Буудайгаа шинжилгээнд өгч эхний хариу гарсан байгаа. Тэнцээгүй бага-хан хэсгийг нь дахин цэвэрлэгээнд явуулсан. Энэ жилийн тариалалтаас эхлээд үрийн буудайг зээлээр олгохгүй болсныг эртнээс, өнгөрсөн намраас мэдээлсэн. ААН-үүдийг намрын борлуулалтааоаа хаврын тариалалтын үрээ нөөцлөх, үр худапдан авах өртгөс нөөцлөхийг ухуулах зорилгоор тэгж мэдээлсэн л дээ. Энэ дагуу нэг тн буудайг 200 мянган төгрөгөөр олгоно. Ер нь газар тариалангийн компаниудад олон жил зээлээр үр олгож, хураагдсан зээлийг хүчингүй болгож ч үзсэн л дээ. Үрийн буудайг бэлэн мөнгөөр олгож эхэлсэн нь бараг газар тариалангийн салбарт ажиллах боломжгүй, чадваргүй болсон хэсгийг дэмжиж байгаа нэртэй чирж байхаа болих бодлогын хүрээнд тэгж шийдэгдсэн. Хэдий болтол үхэх, сэхэх нь мэдэгдэхгүй ААН-үүдийг чирсээр байх вэ. Ер нь өнөөдөр тариалан эрхэлдэг компаниуд хоёр хэсэг ялгарчихсан байгаа шүү дээ. Нэг хэсэг нь бисэ даагаад, хуримтлалтай болчихсон. Нөгөө хэсэг нь зээл өгвөл ухасхийж залгичихаад л, ямар ч өөрийн хүчин чадалгүй байдлаар ажиллаж байгаа.

-Тусламжийн буудайнаас үрэнд гаргах уу?
-Тусламжийн буудай угаасаа үрэнд гарах шаардлага хангадаггүй. Тусламжийн буудайнаас цагаан сарын өмнө нэлээд хэсгийг нь гурилын үйлдвэрүүдэд зарсан. Одоо гурилын үнэ хямдхан байгаа нь үүнтэй холбоотой. Уг нь жилийн жилд цагаан сарын өмнөөс л гурилын үнэ өсдөг хандлага бий. Одоо тусламжийн буудайнаас дахиад ч авахыг хүссэн гурилын үйлдвэрүүд хүсэлтээ ирүүлсээр байна. Тодорхой хуваарилалтаар олгохоор ч ярьж байгаа.

-Одоо хөдөө орон нутагт тариалалтын бэлтгэл ажил ямар хэмжээнд байна?
-Өнгөрсөн намар уриншаа хийчихсэн. Одоо хөрсний чийгийг хадгалах, тогтоох бордооны ажил эхлээд байгаэ. Бас компаниудад техник засварын ажил нэлээд эрчимтэй, сайн хийгдэж байгаа юм билээ.

-Энэ жилийн хаврын тариа-лалтад хүндрэлтэи юу байна вэ?
-Шатахууны үнэ нэмэгдэж, техник хэрэгсэл, сэлбэгийн үнэ өнгөрсөн жилийн мэн үеийн-хээс хоёр дахин өссөн байгаа нь тариаланчдад санхүүгийн хүндрэл учруупахаар болж байна. Гэвч арилжааны банкнаас тариаланчдад зээл олгуулах талаар манайх ярилцаж үзсэн. Хэрвээ ХХААЯ-наас мөнгө байршуулбал зээл олгож болох тухайгаа ч мэдэгдсэн байгаа. Гэхдээ энэ асуудал хараахан бүрэн шийдэгдээгүй байна.

-Ер нь тариалалтад цаг агаар ямар жил байх нь вэ?
-Тав, зургадугаар сарыг нэлээд хур, тунадастай, чийглэг байна гэсэн. Харин долдугаар сар олон жилийн дунджаас +2 хэмээр дулаан байх прогноз гарсныг танилцуулж байсан. Тэгэхээр долдугаар сард л нэлээд халуун байх бололтой. Ер нь энэ жил газар тариаланд таатай жил болно гэж үзэж байгаа. Гол нь тариаланчид багахан газарт арчилгаа тордолгоогоо сайн хийгээд ажиллачихмаар л санагдах юм. Жилийн жилд их том газар тариа тарьчихаад өгөөж нь муутай үлддэгээ л болимоор байна.

Б.ХАЖИДМАА
(өдрийн сонин 2005-04-15 092)