гравитацийн аргаар анхан шатны боловсруулалт хийж, дараа нь цианидийн уусмалаар уусган электролизййн аргаар цэвэршүүлэн баяжуулж, алт олборлох үндсэн техно-логитой. 2004 онд 1.75 сая шоо метр хүдэр олборлон боловс-руулж, 4.1 тн алт олборлох төлөвлөгөөтэй ажилласан байна. 2004 оны есдүгээр сард УМХГ-ын бүтээгдэхүүн нийлүүлэх төлөвлөгөөний дагуу тус компа-нид шалгалт хийсэн улсын байцаагчийн албан шаардлагын хэрэгжилтййг шалгахад 80 орчим хувь нь биелсэн байна.

Өөр байгууллагын лицензээр алт олборлож байна
Нарантолгойн алшы орд Төв аймгийн Жаргалант сумын нутагт Улаанбаатар хотоос 150 км зайд оршдог.
Анх 1974-1980 онд Герман-. Монголын хамтарсан экспедиц Нарантолгойн алтны үндсэн ордод хайгуул хииж нрөцийг нь тогтоожээ.
Нарантолгойн алтны үндсэн ордын лицензийг 2004 оны арванхоёрдугаар сарын 22 хүртэл Жеодриллйнг ХХК эзэмшиж байгаад Восток эрдэс ХХК-д шилжүүлсэн байна. Восток эрдэс ХХК нь 2005 оны хоёрдугаар сарын 4-нд БНХАУ-ын. хөрөнгө оруулалттай Тэн хун ХХК-д шилжүүлсэн байна. Гэтэл одоо Жеодриллинг ХХК-тай гэрээ байгуулан ажиллаж байсан Юн Жун ХХК, Тэшиг интернэйшнл ХХК зэрэг компани олборлолт хийж байна.
Сэлэнгэ аймгийн Мандал сумын Хэрх багийн Зуун модны амын Эрээний ордын лицензи эзэмшигч нь Сонголд ХХК бөгөөд өнөөдрийн байдлаар Маст^р кредит ХХК, Тайга инвест ХХК, Түн билэг ХХК зэрэг компаниудыг гэрээгээр ажиллуулж байна.
Харганын алтны орд Төв аймгийн Борнуур сумын нутагт Улаанбаатар хотоос 120 км-т байрладаг. Лиценз эзэмшигч нь Уян ган ХХК бөгөөд Түн билэг ХХК нь таван жилийн хугацаатай түрээслэсэн байна.

Зөрчил гаргасан компаниуд номын дуу сонсов
Бороо гоулд ХХК-ийн алтны үидсэн орд нь ашиглах үйлдвэрт алтыг олборлохдоо химийн онцгой хортой бодис болох циант натри, химийн онцгой идэмхий бодис хүхрийн хүчил, давсны хүчил, гидроксид натри зэрэг 10 гаруй нэр төрлийн химийн бодис ашиглаж үйлдвэрлэл явуулдаг томоохон үйлдвэр юм. Иймээс үйлдвэрлэл явуулах технологййн зааврыг дамжлага тус бүрээр гаргаж, үйлдвэрийн захиргаагаар баталгаажуулан үйл ажиллагаан-даа мөрдөх нь онцгой ач холбогдолтой. Хэдийгээр үйлдвэр эцсийн дамжлагаас ирж байгаа химийн бодисоор бохирдсон хаягдал бохир үсыг саармагжуулах, хоргүйжүүлэх тусгай үйлдвэртэй боловч үйлдвэрлэлийн явцад тавих дотоодын хяналт хангалтгүй байна. Өөрөөр хэлбэл, технологийн үйл ажиллагаанд анхан шатны хяналт тавих лабораторигүй байна.
Үйлдвэрийн хаягдал бохир усны шинжилгээг Улаанбаатар хот болон гадаад улсад хийлгэж байгаа нь шинжилгээний дүнг авахад удаашралтай, цаг хугацаа их алдаж байна. Шинжилгээний дүн муу гарсан тохиолдолд авах арга хэмжээ оройтож байгаль орчинд учруулах хохирол ихсэх магадлалтай.

Энэ салбарт цаашид хяналтыг чангатгана
Бороо гоулд компанийн алтны уурхайд ил уурхайн аюулгүй ажиллагааны тэмдэгжүүлэлт хийгээгүй, лицензийн талбайд байгаа алтны шороон ордуудыг ашиглах төсөл боловсруулж хэрэгжүүлээгүй, хаягдлын сангаас дээж авах, аюулгүй ажиллагааг хангах гишгүүр шатгүй, хэмжих хэрэгслүүдийг баталгаажуулаагүй, хөдөлмөр хамгаалал аюулгүй ажиллагааны дүрмийн зааварчилгааг хангалтгүй мөрдөж байжээ.
-Ашигт малтмалыг олборлох нь тухайн лиценз эзэмшигчийн эрхийн асуудал боловч гэрээгээр ашиглаж байгаа аж ахуйн нэгжүүдэд аюул-гүй ажИллагаа, орчны бохирдолт, ажиллагсдын хөдөлмөр хамгааллын нөхцөл туйлын хангалтгүй байна.
-Бага нөөцтэй алтны үндсэн ордууд бегун тээрэмд химийн хортой бодис болон мөнгөн усыг нэмж алт олборлох явцад байгальд хаяхгүй байгаа гэж байгаа боловч лаборторийн шинжилгээгээр баталгаажсан баримтгүй байна.
-Үндсэн ордуудыг ашиглах явцад усны эх үүсвэрийг хамгаалах, ажил хангалтгүй хаягдлын сангийн хийц, хамгаалалт шийдэгдээгүй, усны эх ү.үсвэрийн орчим мөнгөн усны бохирдолттой болох нөхцөл бүрдэж байна.
-Олон жижиг аж ахуйн нэгжүүд үндсэн ордын лиценз эзэмшигчтэй гэрэз байгуулан орохдоо ямарч бүртгэл, зөвшөөрөп авахгүй байгаа нь байгаль орчиыг бохирдуулах нөхөн сэргээлтийг орхигдуулахад хүргэж байна.
Ашигт малтмалыг олборлох нь тухайн лиценз эзэмшигчийн эрхийн асуудал боловч бусад аж ахуйн нэгжид түрээслэн, ашиглуулж байгаа байдлыг бүртгэх, тэгэхдээ техник, технологи, аюулгүй ажил-лагаа, орчны бохирдолт, ажиллагчдын хөдөлмөр хамгааллын нөх-цөлийг хангах тодорхой шалгуурыг давсан аж ахуйн нэгжийг ажиллуулах нөхцөл тавих ёстой.
Алтны үндсэн ордод ашиглалт, олборлолт явуулж буй аж ахуйн нэгжүүдэд 2005 онд багтаан дахин шалгалт хийх аж.
Бас Төв аймгийн Жаргалант, Борнуур суманд иргэдийн гар дээр ажиллаж буй тээрмүүдийн үйл ажиллагааг таслан зогсоох арга хэмжээг 2005 оны зургадугаар сарын 1-ний дотор авахаар шийдвэрлэжээ.
Химийн онцгой хортой брдис болох мөнгөн ус ашиглаж буй үндсэн ордын үйл ажиллагааг бүрмөсөн зогсоох нь зүйтэй гэж шалгалтынхан үзэж байгаа аж.
Ц.ГАЛТ

2005.04.16, Зууны мэдээ