Юутай ч үнэн худал нь мэдэгдэхгүй баахан тохиолдолуудыг хэвлэлүүд ээлж дараалан ярих боллоо. Ингээд энэ асуудалын тухай мэргэжлийн холбогдох хүмүүсээс тодруулахаар ЭМЯ-ны ДОХ-ын төслийн зохицуулагч А.Оюунбилэгтэй уулзсан юм.

-Сүүлийн үед ДОХ-ын хэд хэдэн тохиолдол дараалаад гарсан тухай үнэн худал нь мэдэгдэхгүй зүйлүүд яригдаад байгаа. Энэ нь танайд албан ёсоор мэдэгдсэн болов уу?
-Одоогоор албан ёсоор есөн тохиолдол бүртгэгдээд байна. Хоорондоо хэд хоногийн зайтай тохиолдлууд илрээд байгаа. ХӨСТ-ийн ДОХ Бэлгийн замаар халдвартай тэмцэх алба гэж байдаг. Үүний харъяан дахь ХӨСYТ-ийн нэгдсэн лабораторийн шинжилгээгээр дээрх тохиолдолууд илгээд байгаа.
-Гэнэт энэ олон тохиолдолууд гараад ирэхээр холбогдох байгууллагууд хэрхэн анхаарч байна вэ?
-Энэ гэнэт гарсан даа гол нь бус юм. Ер нь гарна гэдгийг мэргэжлийн байгууллагууд мэдэж байсан. Хамгийн гол нь бид тэр тархалтыг хязгаарлахын төлөө ажиллаж байсан. Түүнээс хэдэн тохиолдол дараалаад гарсны дараа гэнэт анхаараад, сандраад гүйгээд байгаа юм биш. Бид хийх ёстой юмаа хийгээд л явж байгаа.
– Албан бус мэдээгээр монголд 100-аад хүмүүс халдвартай байна гэсэн мэдээ байдаг. Одоо тэр хүмүүс маань өвчлөлийнхөө шатруу ороод явж байна гэсэн үг үү?
– Хүний ДХХВ авсан хүн маань жирийн эрүүл хүн шиг 7-10 жилийн хугацаанд ямар ч шинж тэмдэг, зовиур илрэхгүй. Эв эрүүл хүн шиг явах бололцоотой байдаг. Харин тэр хугацаандаа халдвар тэгч, бас халдвар тараагч байдаг. Харин энэ далд үе шат нь өнгөрсөний дараа өвчлөл нь эхэлдэг. ДОХ гэдэг чинь өвчнийг нь хэлээд байгаа юм. ХДХВ гэдэг нь вирусын халдвар аваад халдвар тээгчээрээ тэр хүн 7-10 жил яваад дараа нь ДОХ-руугаа шилжиж ордог юм. Өвчин нь илэрч гарч ирж байна гэсэн үг? Нэг хүн халдвар авсан байхад түүний цаана 100 хүн халдвар авсан байх магдлалтай статистикийн тоо баримт байдаг. НYБ-ын ДОХ-ын нэгдсэн хөтөлбөр гэж байдаг. Түүгээр барагцаалсан тоо байдаг юм. Тэр бол бодит тоолоод тавьсан тоо бол биш.
-Эдгээр ДОХ-ын халдвар илэрсэн хүмүүсдээ одоо ямар анхаарал хандуулж байна вэ? Ямар нэг эмчилээ сувилгаа хийгдэж байгаа юм байна уу?
-Эдгээр хүмүүс бол халдвар тээгчид. Харин өвчилсөн үед нь эмчилгээ хийгддэг. Мэдээж тэр хүмүүсийг анхааралдаа авна л даа. Байнгийн шинжилгээ авна. Тэд тогтмол эмчтэйгээ уулзаад, зөвөлгөө аваад л явж байна.
-Манайхан ДОХ тусчихлаа гэдэг нь буруу ойлголт гэсэн үг үү?
-Манайхан ХДХВ гэдгээр нь ойлгохгүй ДОХ гээд хэлээд сурчихсан. Энэ нь ДОХ өвчнийг үүсгэдэг вирусын халдвар авчихлаа л гэсэг үг юм. Түүнийгээ бид ДОХ-той гээд байдаг.
-Нэг хүний цаана 100 хүн байна гэдэг бол манайх шиг хүн ам цөөнтэй орны хувьд бол маш аймшигтай тоо сонсогдож байна. Тэгэхээр энэ асуудал манай орны үндэсний аюулгүй байдалд том аюул учраад байгаа юм биш үү?
-Монгол улс харьцангуй халдварын тархалт багатай орны тоонд тооцогдож явдаг юм. Тэгэхээр нэг хүний цаана 100 хүн байгаа юм чинь түүний цаана 100 хүн байгаа гээд л үржүүлээд явах биш юм. Статистикийн тооцооны арга бол өөр байдаг. Тухайн орны хүн амын тоо дотроос нөхөн үржихүйн хүн амын тоо, халдвартай нь илэрсэн хүний тоонд харьцуулаад гаргадаг статистикийн арга байдаг. Мэдээж манайд халдвартай хүний тоо ихсээд ирэхээр тархалтын тоо бас ихсээд ирэх нь тодорхой.
-Манайд хийгдэж байгаа шинжилгээ олон улсын түвшинд хийгдэж чаддаг уу? Хэр баталгаатай байдаг юм бол?
-Манайх шинжилгээг дэлхий стандартад ямар хэмжээнд хийдэг вэ түүний дагуу л хийж байгаа. Бид олон улсын байгууллагуудын стандартад тэнцсэн оншлууруудыг авчирч шинжилгээ хийж байдаг. Тэгэхээр нэг оншлуураар хийхэд манайд стандарт муу, өөр оронд хийвэл сайн гэсэн юм байхгүй.
-Манайхан ДОХ-ын тохиолдолууд эрчимтэй илрээд ирэхээр нийгмийн дунд илрээгүй халдвар тээгчид хэр олон байгаа бол гэсэн айдас бий болоод байгаа. Тэгэхээр манай хүмүүс үүнээс хэрхэн урьдчилан сэргийлэх вэ?
-Манай залуучуудын дунд хэн халдвар авсан байна түүнтэй нь л ойртохгүй бол өөрөө халдвар авахгүй гэсэн буруу ойлголт байдаг. Тэгээд ихэнх сурвалжлагчийн асуудаг асуулт нь тэр хүн чинь хэн юм, эрэгтэй юу эмэгтэй юу, хэдэн настай юм, гадаадад байсан юмуу гээд л тухайн хүний тухай л асуугаад байдаг. Би ийм асуултанд хариулт өгөхөөс татгалздаг. Нэгдүгээрт тэр чинь хувь хүний нууцтай холбоотой асуудал. Нөгөөтэйгүүр тэр хаанаас ирсэн, эрэгтэй эмэгтэй, залуу хөгшин хэн ч бай, ямар ч хүн тэр халдварыг авах боломжтой л байна шүү дээ. Тэгэхээр тэр халдвар чинь яс үндэс, шашин шүтлэг, эр эм, боловсрол мэргэжил юуг ч ялгаварлахгүй ямар ч хүнд халдаж болох халдвар.
Харин халдвар тарах хэд хэдэн замууд болон түүнээс урьдчилан сэргийлэх аргуудыг сайн мэдэж байх хэрэгтэй. Хувь хүн өөрийгөө хамгаалаад явж чадах юм бол хүн ямар ч эрсдэлгүй, айдас түгшүүргүй явж болно. Түүнд л бид анхаарлаа хандуулж, залуучуудад зааж сурган, мэдээ мэдээлэл сурталчилгаагаар хангаж байдаг. Хамгийн гол нь хувь хүн өөрөө өөртөө анхааралтай байх хэрэгтэй гэдгийг манай залуучууд сайн ойлгох хэрэгтэй.
Манайд халдвар тээгчид байгаа. Тэр халдвар тээгч нь өөрөө шинжилгээ өгөөгүй бол халвартай гэдгээ мэдэхгүй явж л байгаа. Тэгэхээр вирусын халдвараар өөрийгөө хамгаалах хэд хэдэн арга байгаа. Нэгдүгээрт тохиолдлын бэлгийн харьцаанд орохгүй байх. Бэлгэвч дандаа хэрэглэж занших. Мөн архи тамхи, мансууруулах бодис хэрэглэхгүй байх хэрэгтэй. Түүнийг хэрэглэж байгаа хүн биеэ хянах чадваргүй болдогоос эрсдэлтэй зан үйлрүү ордог. Мөн шинжлэгдээгүй цус цусан бүтээгдэхүүн хийлгэхгүй байх хэрэгтэй. Бохир зүү тариур, шаардлагагүй мэс ажилбар, шивээс гэх мэт зүйлээс зайлсхийж байх хэрэгтэй. Жирэмсэн үед халдвартай эхээс урагт халдах, төрсний дараа эхийн сүүгээр хүүхдэд халдах зэрэг аюулаас болгоомжлох хэрэгтэй. Хүн бүхэн өөрийнхөө эрүүл мэндйиг хянаж байх үүднээс сайн дураар ХДХВ-ийг илрүүлэх , зөвөлгөө шинжилгээнд хандаж байгаарай гэж зөвлөх байна даа. Тэгэхээр манай залуучуууд түүнийг ерөөсөө ухамсарлаж ойлгодоггүй тэр халдвартай хүн нь хэн юм бол гэж хөөцөлдөж, түүнээс л хол байвал халдвар авахгүй юм шиг ойлгож байдаг нь харамсалтай.
– Халдвар илэрсэн хүмүүс цааш нь халдвараа тараахгүй гэх магадлал хэр байдаг юм бол?
-Тухайн хүмүүсээс шалтгаалах асуудал байдаг. Мөн бид тэр хүмүүст ухуулга сурталчиллгаа маш сайн хийдэг. Урьд нь манайд илэрсэн хүмүүс санаатайгаар хүмүүст тараах гээд байсан тохиолдол гараагүй. Эмчтэй уулзаад зөвөлгөө аваад, ухуулаад ирэхээр халдвар тараах санаа өвөртөлдөггүй. Ганцхан бидний нийгмээс үзүүлж байгаа шахалт дарамт, ялгаварлан гадуурхах асуудал тухайн хүнд нэлээн дарамт учруулдаг. Манай хэвлэл мэдээллийнхэн энэ халдвараас хэрхэн сэргийлэх талаар ухуулан сурталчилахын оронд тэр хүнийг л мөрдөж мөшгөөд нөгөө хүнийг дарамтанд оруулаад эхэлдэг.
Энэ нь нийгэмд эргээд сөрөг нөлөө үзүүлж эхэлдэг. Жирийн байсан хүмүүс хүртэл би халдвар авбал ингэж хандах юм байна гэдэг утгаар хүлээн авч, сайн дураараа шинжилгээ өгөхөөсөө ч зайлсхийдэг. Гай болооод надаас вирус нь илэрчих юм бол намайг бас ингэх юм байна гэсэн сөрөг ойлголттой болдог.
Ямар замаар халдвар авсан бэ гэхийнхээ оронд яаж хамгаалах ёстой вэ гэдгээ л мэдээд авчихвал болно шүү дээ. Хэн нэгэн бэлгийн замын халдвар авсан байна гэхээр зөвхөн бэлгийн замаар халдвар авч болохгүй юм байна гэсэн ойлголт авдаг. Гэтэл цаана нь цусаар дамжих, бохир зүү тариураар дамжих, мэс ажилбараар дамжих эрсдэл байж л байдаг. Тэгээд нөгөө эрсдэлээ үгүйсгээд байдаг.
Тиймээс манай хүмүүс өөрөө өөртөө анхаарал болгоомжтой хандахгүй бол ДОХ-ын аюул дэргэд чинь л байгаа гэдгийг хатуу ойлгох хэрэгтэй.
-Баярлалаа.

Ж.Алтантуяа

/Olloo.mn/