өөрийн гэсэн байр суурийг олж олны чих сонорыг мялаасан олон сайхан нэвтрүүлэгүүдээрээ сонсогчдыг байлдан дагуулж чадсан билээ. Тэд үргэлж л шинийг эрэлхийлж, үргэлж шинэ бүхний төлөө тэмүүлж байдаг нь тэдний үйл ажиллагаанаас харагдаж байдаг гэж болно. ФМ-ын түүхэнээ хожуухан гарч ирсэн боловч тэдний хувьд анхны гэсэн тодотголтой зүйлүүд багагүй бий. Түүний нэг нь нармай шархиртал давхих хүлэг хурдан морьдын уралдааныг анх удаа ФМ радиогоор газар дээрээс нь шууд тайлбарлан хүргэсэн нь бахдууштай үйл болсон юм. Энэ жил ч мөн тэд урдах туршлага дээрээ үндэслээд дахин хурдан морьдын уралдаанаа дамжуулахаар бэлтгэл ажилдаа хэдий нь оржээ. Энэ тухай тодруулахаар тус радиогийн захирал Д.Батбаяртай уулзаж ярилцсан юм.

-Юуны өмнө миний бие оллоо сайтаар дэлхийн өнцөг булан бүрт ажиллаж амьдарч байгаа монголчуудтайгаа уулзаж байгаадаа баяртай байна. Удахгүй болох ардын хувьсгалын 84 жилийн ойн баярын мэндийг бүхэнд хүргэе.
Манай элгэн нутаг фм радио үүсэн бий болсон цагаасаа хойш байнга шинийг эрэлхийлж, шинэ юмыг санаачилж байхыг эрмэлздэг. Энэ ч утгаараа бид өнгөрсөн ардын хувьсгалын 83 жилийн ойн баяр наадмын хурдан морины уралдааныг www.olloo.mn буюу www.elgennutag.mn гэсэн хоёр сайтаар шууд дамжуулан цацаж байсныг та бүхэн санаж байгаа байх. Энэ жилийн баяр наадмыг шууд цацах техникийн ажиллагаа үндсэндээ амжилттай хийгдээд дуусч байна. 7-р сарын 10, 11, 12 нд нийт хурдан морины уралдааныг шууд дамжуулан хүргэнэ.

-Танай радио байгуулагдаад удаагүй боловч олны танил болж өөрийн гэсэн орон зайгаа нэгэнт эзэлжээ. Энэ хугацаанд юу амжуулав даа.
-Манай радиогийн хувьд гэвэл байнга бусад радиогийнхоо өмнө манлайж, тэднийг уриалж ажиллах юмсан гэж боддог. Энэ ч утгаараа монголын сумоч хөвгүүдийг японд барилдаж эхлэхэд, манай телевиз, фм-үүд дамжуулдаггүй, зөвхөн Эн Эйч Кеи телевизээр үздэг байсан үед бид анхлаж элгэн нутаг фм-ээрээ сумог тайлбарлаж эхэлсэн. Энэ мэтчилэн өнгөрсөн хугацаанд анхны гэсэн тодотголтой хэд хэдэн ажлыг хийсэн байна. Удахгүй манай хоёр жилийн ой болно. Гурван жилийнхээ ойгоор олон нийтийн арга хэмжээ зохион байгуулна гэж бодож байгаа. Бид өнгөрсөн хоёр жилийн хугацаанд юу хийв ээ гэвэл Монгол улсын ерөнхийлөгч Монголын нууц товчоо түүхэн бичгийг дээдлэн хүндэтгэж, айл өрх бүр гэртээ залъя гэж сайхан уриалга гаргасан. Энэ зарилгыг ёсчилж түүхэн судар бичгийг бүрэн хэмжээгээр радиогийн болгож олны хүртээл болголоо. Тэгш тоотой цаг бүрийн 20 минутаас манай сонсогчид, дэлхийн өнцөг булан бүрт ажиллаж амьдарч байгаа монголчууд маань манай вэб сайтаар сонсож болох юм. Мөн наадмаар зууны шилдэг роман Ч.Лодойдамбын Тунгалаг тамир гээд алдартай сайхан романыг сонсогч олонд хүргэхээр манай уран бүтээлчид ажиллаж байна. Наадмын орчим цацаж эхэлнэ.

-Танай фм радиогийн бусдаас ялгарах онцлог юу гэж бодож байна вэ?
-Манай Элгэн нутаг радио Улаанбаатар хотод үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа 20 гаруй фм дунд тоосоо өргөж ажиллаж байгаагийн хувьд онцлог, хэв маяг нэвтрүүлгийн бодлого зэргээрээ бусдаас ялгарахыг хичээн ажилладаг. Тэр чанараараа зарим хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудын судалгаагаар дээгүүр явж байгаа нь бидний ажлын үзүүлэлт болов уу. Бусад радиогоос ялгарах онцлог маань би өөрөө уран бүтээлч учраас уран бүтээлийг түлхүү барьдаг. Хүний инээд хүрмээр, эрэгцүүлмээр, юм бодмоор ч юм уу, багахан инээдмийн болоод уран уншлагын шторкууд явдаг. Үүгээрээ бид Улаанбаатар хотод ажиллаж байгаа фм үүдээс ялгаатай байх. Дашрамд хэлэхэд манай радио зөвхөн Улаанбаатар, хотод үйл ажиллагаа явуулаад зогсохгүй 18 салбартай, хөдөө орон нутагт Сүхбаатар Дорноговь, Булган аймгийн бүх сумдад байна. Тиймээс ч манай радиогийн уриа Элгэн нутаг фм эх дэлхийд эгшиглэнэ.

-Манай ФМ радиогийн өнөөгийн түвшин ямар байна гэж боддог вэ? Манай радионууд нэг л их бие биенээ дууриасан, нэг хэвийн ижилхэн болоод байх шиг байдаг. Yүнийг та юу гэж үздэг вэ?
-Нэгэнт энэ салбарт ажиллаж байгаагийн хувьд бусад улсын радиогийн түвшин ямар байна, яаж ажиллаж байна гээд гадагшаа дотогшоо явсан үедээ байнга л харж, анзаарч явдаг. Бусад орны жишгийг харж байхад фм-үүд нь төрөлжсөн байдаг юм байна. Огт дуу хуур явдаггүй радио байна. 24 цагийн турш зөвхөн мэдээ явдаг фм ч байна. Эсвэл дан сонгодог хөгжим, сонгодог зохиол явуулдаг фм байдаг. Нэг бол дан автотой холбоотой мэдээлэл, дан цэнгээнт нэвтрүүлэг явж байдаг. Гэх мэтчилэн бусад орны хувьд төрөлжсөн байдаг юм билээ. Манайхны хувьд өнөөдөр бие биеэ элгэлэн дууриах маягаар ажиллаж байна л даа. Би нэг юм хийчих юм бол миний араас ороод л ирдэг. Би сумо тайлбарлангууд гүйж орж ирээд сумо тайлбарладаг. Би хурдан морь тайлбарлангуут манайх тайлбарлана гэдэг. Инээдмийн шторк явах юм бол бүгд дууриагаад болсон болоогүй инээдмийн шторк явуулаад байх. 100.1 гэдэг радио сумогоо тайлбарладаг бол сумогоо л тайлбарла л даа яах гэж хошин юм хийгээд байгаа юм. Гэхдээ бид өмчлөх эрх байхгүй. Манай Чингис хаан киног зөвхөн монголчууд л хийх ёсгүй. Чаддаг мэддэг юм бол ирээд хийг л дээ. Тиймээс манай фм-үүд төрөлжөөд, бие биеэ хэт дуурайсан биш оновчтой цэгцтэй өрсөлдөөсөй гэж хүсэж байна. Гэхдээ энэ өрсөлдөөн дотроос бид хөлөө олоод авах байх л даа. Бид өөрсдийгөө хөлөө олсон гэж ярьмааргүй байна. Манайхны хувьд туршиж үзэж байна. Боломжоороо ажиллаж байна. Аль ч юман дээр ороод ажилласан болох юм шиг байна гэсэн сэтгэгдэл төрсөн.

-Танай радио энэ жил хурдан морины уралдааныг шууд дамжуулах техникийн бэлтгэл хэр хангагдаж байна вэ?
-Манайх өнгөрсөн жил тайлбарласан болохоор энэ жилийн хувьд харьцангуй туршлагатай болсон. Шинэчилээд хийгээд байх зүйлгүй. Техникийнхээ бүрэн бүтэн байдлыг бэлтгэж байна. Наадам болтол техникийн юмаа амжилттай бэлтгэж дуусаад, урьд урьдны жишгээр наадмаа сайхан тайлрбарлаад явуулчих бодолтой байна.
-Морьдоо тайлбарлах бүрэлдэхүүн зохион байгуулалт ямар байх вэ?
-Морьдын уралдааны замд, барианы газар станцууд байрлана. Морьдын уралдааны явцыг тайлбарлах явуулын станц мөн ажиллана. Нийслэлд төв эфир ажиллана. Төв эфир маань үндсэндээ улс орон даяар болон Улаанбаатар хотдоо нэвтрүүлнэ. Дашрамд хэлэхэд манай радиогийн антен монголын үндэсний телевизийн 180 м өндөр цамхагын 165 дахь метр дээрээс 52 дахь радиуст цэвэр стерио цацалт хийж байгаа. 1000 ваттын хүчин чадалтай станц ажиллаж байна.

-Морио та нар өөрсдөө тайлбарлах уу ?
-Үгүй яалаа гэж. Бид зөвхөн радиогоо хариуцан дахин дамжуулах үүрэг гүйцэтгэнэ үү гэхээс өөрсдөө яаж чадах вэ. Морь тайлбарлана гэдэг бидний хийдэг ажлаас тэс өөр зүйл. Морь танина шинжинэ гэдэг том шинжлэх ухаан. Манай тайлбарыг улс даяар андахгүй морь судлаач Галаа хурандаа гэж хүн тайлбарлана. Морийг өнгө зүс, давхилаар нь тэр аймгийн, тэрний, тийм морь байна гэж таньдаг. Тэр угшлын тийм адуу байна гээд толгойгоор нь таньдаг. Өнгө зүс хөлийг нь хараад шинждэг. Бүх амьдралаа моринд зориулсан хүн бий дээ. Өнгөрсөн жилийн хувьд спортын нэвтрүүлгийн чандмань студийн Цагаандалай гуай тайлбарлаж байсан. Мөн сэтгүүлч яруу найрагч Гүрбазар тайлбарлаж байсан. Энэ жилийн хувьд Галаа хурандаа дагнаж тайлбарлана.

-Танай радио их шинэлэг сонин нэвтрүүлэгүүд их хийж байгаа харагддаг. Түүнийхээ санааг яаж олдог вэ? Танай өрөөнд орж ирээд л таныг чононд их дуртай юм боловуу гэж бодлоо. Чонын тухай нэвтрүүлэгийг чинь ч хүмүүс их сонсдог бололтой.
-Би Дорнод аймгийн харъяат. Хөдөө төрж өссөн. Миний аав насаараа сум нэгдлын дарга хийж явсан хөдөө хөхөрч, гадаа гандсан сайхан буурал бий. Хүүхэд байхын аавынхаа машины кабениас салахгүй, хөдөө гадаа байнга дагаж явдаг эрх хүүхэд байж дээ. Дээр үед чинь чоно өссөн хотноос нь хонийг нь зуугаад явдаг цаг үе байлаа шүү дээ. Ард нийтээрээ зах зээлийн хүнд нөхцөлд ороод, бүсээ чангахан бүслээд идэх хоол ч үгүй болоход, чоно өсөөд хэцүү байсан. Тэр үед чоно хөөх бензин, машин нь байхгүй. Аав байнга буутай явна. Аавыгдагаж явсаар байгаад амьтан таарвал хөөчихнө. Ан хийчинэ. Нутгын ард түмэнтэй морь мал, ан ав, чоно нохойн тухай сонирхолтой яриа хөөрөө дэлгэнэ. Ингээд намайг жаахан тэр тал руу сонирхолтой болгосон. Сүүлийн үед чоно гэж энэ хийморлог амьтны тухай, чонын ав түүнтэй холбоо зүйлээр ном зохиол нэлээд судаллаа. Гэвч манайд чонын тухай материал маш ховор юм байна. Үзсэн ганц хоёр номнуудаасаа сонсогч олонд хүргэе гэдэг үүднээс Буурал анчны тэмдэглэл, Монгол анчны тэмдэглэл гэсэн номуудаас явж байгаа. Чоныг алж устгах тухай биш ан амьтан байгаль орчноо хайрлаасай, ан гөрөө хийж байгаа хүмүүс түүнээс сургамж аваасай гэдэг үүднээс энэхүү нэвтрүүлгийг хийж байна даа. Энэ нэвтрүүлэг маань ч сонсогчдоос их өндөр үнэлгээ аваад хүмүүс бүрэн эхээр нь бичиж авъяа гэдэг санал тавьдаг юм.

-Одоо танайх шинээр юу хийж байна даа.
-Энэ жил намайг хурдан морины салбар коммисын гишүүн болгосон. Тиймээс энэ талын ажилд илүүтэй анхаар тавьж байгаа. Хурдан морины дүрмэнд өөрчлөлт орсон. Тиймээс бид олон түмэнд хүргэх зорилгоор шторкоор шинэчилсэн дүрмийг цацах гэж байгаа. Жишээ нь морь унаж уралдаж ирсэн хүүхэд хуульчилж заагаагүй бол багахан шагнал аваад өнгөрдөг байсан. Энэ жил уяачидад өгч байгаа шагналтын 20 хувь нь бяцхан хүүхдэд очно. Үүнийг хуульчлаад өгчихлөө. Гэх мэт авууштай юмнууд их байгаа. Энэ хуулийг бүгдийг нь нарийвчлаад нэг нэгээр нь шторк болгоод цацна. Хөдөөнөөс орж ирж байгаа уяачид сонсоно. Наадамчин олон мэднэ.
Жил ирэх тутам алдаа оноо гарч л байдаг байхгүй юу. Тэр бүрийг хуульчлаад гаргаад байгаа нь манай энэ шинэ дүрэмын онцлог.

Элгэн нутаг FM 100.1 радио Ардын Хувьсгалын 84 жилийн ойн баяр наадмын Хурдан морины уралдааныг Хүй 7 Худгаас шууд дамжуулан нэвтрүүлэх үед ажиллах баг болон техник ашиглалтын товч схем

Ж.Алтантуяа
/Оллоо.МН/