Давчуу жижиг өрөөнд эгнэн суусан дүүрэн охид, тэднээсээ ялгагдахгүй сургагч багш нар угтсан юм. Тэнд цуглаграгсад бүгд өсвөр насандаа буюу насанд хүрээгүй байхдаа хүүхэд төрүүлсэн охидууд гэнэ. Охидуудын зарим нь хүүхэдтэйгээ иржээ. Одоогоор тус төвийн үйл ажиллагаанд 1620 насны 50 гаруй охин хамрагдаад байгаа бөгөөд тэдний 80 орчим хувь нь нөхөргүй, үлдсэн нь нөхөртэй ч баталгаагүй гэнэ. Бас дийлэнх хэсэг нь эмзэг бүлгийнх бөгөөд тэдний дунд 1990ээд оны траншейний гэгдэх хүүхдүүд буй аж.

Тэдгээр эхчүүдтэй анх уулзахад сэтгэл санаагаар унасан, өөртөө итгэх итгэлгүй, найз нөхдөөсөө ичиж харьцахаа больсон өөрөөр хэлбэл нийгмээс тусгаарлагдчихсан маягтай байсан гэнэ. Харин одоо Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн Яам, Азийн хөгжлийн банкны санхүүжилтээр хэрэгжиж буй Гүнж тевийн төсөлд хамрагдснаар олон найз нөхөдтэй болж өөрт тохиолдсон зүйл, зовлон жаргалаа илэн далангүй ярилцах чадварт суралцаж, чиглэл бүрийн мэдээ мэдээллийг авч байгаа аж. Түүнчлэн боловсрол мэргэжил эзэмшиж ажил хөдөлмөр хийх боломжтой ч болж.
Тухайлбал, Германы Хөгжлийн агентлагийн санхүүжилтээр 60 орчим залуу эхийг амьдрах ухаан болон мэргэжлийн чиг баримжаа олгох сургалтанд хамруулан тогооч нарийн боовчин, үсчин гоо сайханч худалдагч кассчин гэх мэт мэргэжил эзэмшүүлэхийн зэрэгцээ ажилд зуучилж өгчээ. Одоогийн байдлаар үсчин 10, тогооч, нарийн боов 10, Худалдагч, касс нярав13, гоо сайхан 3, гар урлал 24 хүүхдийг бэлтгээд байгийн арав гаруй нь ажил хийж буй юм байна.
Залуу эхчүүд дундаас хамгийн чадварлаг үсчин болохоо харуулсан нэгэн бол Мягмарсүрэн. Тэр 20 настай. Хүүхэд харах хүнгүйн улмаас сурч чадахгүй гэртээ суудаг байсан бол Гүнжийн сургалтад хамрагдаж үсчин
болсон нь түүний хувьд их аз завшаан болжээ Тэрээр эхэндээ төслийнхнийг гэрт нь зориод очиход Миний амьдрал та нарт ямар хамаатай юм гэж дургүйцэж байсан удаатай. Одоо тэрхүү бодлоо бүр мөсөн хаясан гэнэ. Сургалтын төв дээр ирснээр тэдний хамаг зовлон умартана. Хүүхдүүдийнхээ тухай ярилцаж ойр зуурын өвчнийг хэрхэн анагаах туршлагаа хуваалцаж, заримдаа хүүхдийн гэнэн цайлган зангаа орхиж чадалгүй, ээж гэдгээ ч мартаж өдөржин тоглох нь буй. Бид анх сургалтанд ирэхдээ бүгдээрээ нүүрээ буддаггүй, үсээ ардаа боочихдог байсан. Харин одоо нүүрээ будаж үсээ засуулан задгай тавьдаг болсон гэж Мягмарсүрэн ярьж байсан. Эхчүүдийн хамгийн бага нь 16 настай Урнаа. Тэрээр насанд хүрээгүй тэр тусмаа эцэггүй хүүхэд төрүүлсэндээ ойр дотны хүмүүсээс багагүй зэм хүртсэн гэнэ. Тэрээр Хүн бүр л намайг өөрөө хүүхэд байж хүүхэд гаргалаа гэж зэмлэдэг байсан болохоор хүүхдээ салхинд гаргахаас ч ичдэг байлаа. Манай аав хагас жилийн хугацаатай томилолтоор явсан учраас намайг хүүхэдтэй болсныг мэдээгүй байгаа. Удахгүй ирнэ. Гэхдээ ааваасаа нэг их эмээхгүй байна. Яагаад гэвэл би өөртэйгөө ижил зовлонтой охидуудтай цуг сургалтанд хамрагдснаар эмэгтэй хүн эрт хүүхэд гаргасан ч энэ нь ирээдүйн амьдралд муугаар нөлөөлөхгүй гэдгийг ухаарсан. Есдүгээр сарын 1нээс хичээлдээ явна гэж бодож байгаа. Сургуулиасаа нэг жилийн чөлөө авчихсан.

Манай ангийнхан намайг хүүхэд төрүүлсэн гэж мэдээгүй байгаа гэлээ.
Нийгмийн хамгаалал,хөдөлмөрийн яам, Азийнхөгжлийн банкнаас 2004 оныдолдугаар сард зарласанНийгэм хамт олонд түшиглэсэн нийгмийн халамжийнүйлчилгээний загвар бийболгох туршилтын төслийн уралдаан зарласан байна.
Үүнд Гүнж төвийн илгээсэнӨсвөр насандаа буюунасанд хүрээгүй байхдаахүүхэд төрүүлсэн эхчүүдэд
үе тэнгийн сургагч багшаардамжуулан зөвлөгеө өгөхзамаар тэднийг чадваржуулах ниймийн халамжийн шинэлэг үйлчилгээг нэвтрүүлэх гэсэн туршилтын төсөл шалгарчээ. Уг төслийгөнгөрөгч оныарванхоёрдугаар сарын 1нээс энэ оны арванхоёрдугаар сарын1н хүртэл нэг жилийн хугацаатайгаар хэрэгжүүлэх юм байна. Энэхүү төслөөр Нийслэлийн Сонгинохайрхан дүүрэгт оршин суудаг өсвөр насны 450 орчим охид, даамжирсан асуудалтаи 40 залуу эх хамрагдах юм байна. (Даамжирсан асуудалтаи гэдэг нь 1419 насандаа хүүхэд төрүүлсэн, сургуулиас завсардсан, нэн ядуу, ам бүл олонтой, өрх толгойлсон, хагас буюу бүтэн өнчин, боловсрол эзэмшиж чадаагуйн улмаас ажил хөдөлмөр эрхлэх боломжгүй байгаа залуу эхчүудийг хэлж байгаа аж)
Төсөл хэрэгжихийн өмнө СХДийн нутаг дэвсгэрт амьдарч буй насанд хүрээгүй байхдаа хүухэд төрүүлсэн залуу эхчүүдийн судалгааг явуулжээ. 2003,2004 оны статистик судалгаагаар СХДт нийт 289 охид 1519 насандаа хүүхэд төрүүлсэн гэсэн судалгаа байдаг аж.
Дээрх судалгааны статистик тоо баримтанд тулгуурлан туе дүүргийн бүх хорооны нийгмийн ажилтан, өрхийн эмнэлэг, Нөхөн үржихүйн эмэгтэйчүүдийн эмч нартай хамтран дахин судалгаа явуулаханд насанд хүрээгүй байхдаа хүүхэд төрүүлсэн 314 залуу эхийн бүртгэлийн судалгааг гаргасан аж. Улмаар төсөл хэрэгжиж эхэлеэн хугацаанаас эхлэн нийт 208 залуу эхчүүдтэй сургагч багш нар болон төсөл хэрэгжүүлэх багийнхан биечлэн уулзаж судалгаанд хамруулжээ.

Д.ЦОГЗОЛМАА (Өдрийн сонин 164)