Юм мэддэг зарим хүмүүсийн ярьж буйгаар энэ нь С.Баярын эзгүй хойгуур амжуулсан хуйвалдаан байсан гэнэ. Ингээд шинэ спикер сонгох хуралдаан дээр УИХ-ын гишүүн Э.Бат-Үүлийн хэлсэн, хэнд ч хүрээгүй дарагдаад өнгөрсөн гашуун боловч үнэн үгийг бүрэн эхээр нь толилуулж байна.
Намын дарга нар яагаад ерөнхий сайдын өрөөнд УИХ-ын даргын асуудлыг ярьсан юм бэ? Нэр дэвшүүлж байгаа нам бусад намуудтай зөвшилцөх ёстой. Тэр зөвшилцөл явагдсан юм уу? Жишээлбэл би АН-ын гишүүн төдийгүй гүйцэтгэх зөвлөлийн гишүүн. Манай намтай зөвшилцөж байгаа бол ганцхан Р.Гончигдорж даргатай ярих ёсгүй. Гүйцэтгэх зөвлөлийн гишүүд ярих ёстой. Би л лав мэдээгүй. УИХ-ын даргын асуудлыг бусад гэдэг асуудалтай хамт оруулж ирж байна. Энэ бусад гэдэг асуудалтай орж ирэх ёсгүй. Хуулиар бол УИХ-ын даргын асуудал орж ирэх тухай яригдаад хэлэлцэх эсэхийг нь УИХ-аас шийдээд, тэгээд хэлэлцэе гэсэн тохиолдолд намын бүлгүүд дээр хэлэлцэх ёстой. Тэгээд намуудаас орж ирсэн саналаа их хурал дээр хэлэлцэх ёстой. Миний ойлгож байгаагаар намын дарга нарын ярьж тохирсон, хатуухан хэлэх юм бол хуйвалдсан порцетурыг бид хуулийн дагуу хийгдсэн болгож харагдуулах гээд зүтгээд байна. Р.Гончигдорж дарга сайн мэдэж байгаа. 2000 оны сонгуульд МАХН ялсан. Тэгээд УИХ-ын гишүүн Ц.Нямдорж Хууль зүй дотоод хэргийн яамыг байгуулаад сайдаар нь томилогдож хамгийн эхлээд хийсэн алхам нь чөлөөт хэвлэл рүү дайрсан. Садар самуун хүчирхийллийг сурталчилж байгаа эсэхийг шалгах нэрийдлээр чөлөөт хэвлэл рүү маш том шалгалт оруулсан. Ц.Нямдоржийг Дотоод хэргийн сайд байх үед сэтгүүлчдийг барьж хорих эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх зэрэг ардчилалын торгон хил хязгаар руу дайрсан үйл ажиллагаа эрчимтэй явж байсан Ц.Нямдоржийг Хууль зүй дотоод хэргийн сайд байх үед шүүхийн бие даасан хараат бус байдал байхгүй болсон. Өнгөрсөн хугацаанд ардчилал руу халдсан халдлагыг толгойлж байсан хүнтэй зөвшилцөнө гэдэг юу гэсэн үг вэ? Би үүнийг мэдээгүй явж байна, энэ ямар учиртай юм бэ?
Уг нь өнөөдөр ХЗДХ-ийн сайд Ц.Нямдоржийг УИХ-ын дарга болгох нь бүү хэл ажлын хариуцлага тооцох ёстой байсан. Ц.Нямдорж сайд байх үедээ сэтгүүлчдийг барьж хорих, өөрийнх нь талаар үнэнийг ярьж хэлсэн хүнийг цээрлүүлэх үйл ажиллагааг биечлэн их идэвхтэй хийж байсан. Харин гэмт хэргийн байдалтай тэмцэж чадаагүй. Манай нийгэмд гэмт хэргийн гаралт улам ихэссэн. Эрүүгийн байдал улам хүнд болсон. Ц.Нямдорж сайдын өөрийнх нь доор ажилладаг тэр салбарын ажилтнууд өөрсдөө гэмт хэрэгт холбогдох явдал ихсэж байгаа. Тэгэхээр Ц.Нямдорж сайдад ажлын хариуцлага тооцох ёстой байтал яахаараа УИХ-ын дарга болгодог юм бэ? Би УИХ-ын гишүүдэд хандаж юу хэлэх гээд байна гэхээр эрхэм гишүүд өөрсдийнхөө дундаас өөрийнхөө байгууллагыг удирдах хүнийг сонгох эрхээ эдлээчээ. Тэр эрхээ бүү алдаач. Намын дээр байгаа эрх мэдэлтэй цөөхөн хүмүүс аливаа юмыг хуйвалдаж шийдээд, хуйвалдаж шийдсэнийг нь бид нар порцетурын хувьд зөвтгөөд байна. Ингэж болохгүй ш дээ. УИХ-ын даргын асуудал бол цэвэр 75 гишүүний асуудал. Энд байгаа их олон гишүүд энэ эрх мэдэлд очоогүй байхдаа Ц.Нямдорж гишүүний явуулж байгаа ардчилалын эсрэг үйл ажиллагааны тухай ам булаалдан гайхаж бахардан ярьдаг байсан. Надтай цуг суугаад ярьдаг байсан. Ардчилалын үнэт зүйл рүү халдаж байгаа хүн бүхэнтэй тэмцэх явдал бол манай намын эрхэм зорилго. Өөрийнх нь зарчим. Магадгүй Р.Гончигдорж эрх мэдлээ хэтрүүлээд Ц.Нямдоржтой хамт европ руу зугтаж болно. Гэхдээ ардчилсан намын гишүүд энэ намын сонгогчид дэмжигчдийг төлөөлж байгаагийн хувьд ингэж болохгүй ш дээ. Ерөнхийлөгчийн засаглал руу явах тухай яригдаж байгаа, үүнийгээ ёслолын шинжтэй эхлэж байгаа.
Мөн Ц.Нямдорж албан болон албан бусаар нилээд олон удаа ярьж байсан шүүх засаглалын тухай асуудал байна. Хэрэв Ц.Нямдорж УИХ-ын дарга болох юм бол шүүхийн бие даасан хараат бус байдал алдагдана. Чөлөөт хэвлэл рүү сайд байхдаа дайрсан, одоо шүүхийн хараат бус байдал руу УИХ-ын даргын эрх мэдлээс дайрна. Тэгэхээр би АН-ын гишүүддээ хандаж битгий ийм хуйвалдаан, шударга бус юманд оролцооч.
Өөр өөрсдийн зарчмаараа саналаа өгөөч гэж гуймаар байна. Намын дээдсүүдийн хуйвалдааныг баталгаажуулж суудагаа болимоор байна ш дээ. Энэ хүний ажлын хууль ёсны хариуцлагыг тооцох ёстой. Тэгэхэр УИХ-ын даргын үүрэгт ажлыг нэн хариуцлагатай гүйцэтгэхийг үүрэг болгоё гэж тогтоолын төсөлд оруулья.

2005.07.8,
Дээдсийн хүрээлэн