хаалттай, өргөтгөсөн гээд олон янзаар хуралдах болов. Уржигдар Удирдах зөвлөл нь өөрийн намаас УИХ-д сонгогдсон гишүүдээр хүчээ зузаатган өргөтгөсөн хурал хийсэн аж. Уг хурлаар удахгүй хэлэлцэгдэх шинэчилсэн Сонгуулийн хуулийн талаар санал бодлоо солилцсон гэх боловч түүнээс гадна олон зүйлийг ярилцсан сурагтай. Энэхүү өргөтгөсөн хурлын эхэнд УИХ-ын намрын ээлжит чуулганы нээлтэд ямар байр суурьтай оролцох талаар ярилцаж. Мөн удахгүй тангаргаа өргөж УИХ-ын гишүүний бүрэн эрх нь хэрэгжих намын даргаа ямар албан тушаалд тавих тухайгаа хэлэлцсэн гэнэ. Энэ хоёр асуудлыг ярилцах үед аядуу тайван байсан гишүүд Сонгуулийн хуулийг хэлэлцэх үед ямар байр суурь баримтлах талаар ярилцахад нэлээд маргалдаж Удирдах зөвлөлийнхний өөдөөс бараг босохоо шахсан аж. Урьд өмнө нь буюу Ерөнхийлөгч Н.Энхбаярыг намаа удирдаж байх үед болдог байсан Удирдах зөвлөлийн хурал аятай түүний фракцийн Д.Идэвхтэн, Д.Лүндээжанцан, Ц.Нямдорж нар Бид ийм байр суурь баримтлах ёстой та бүхэн шууд гараа өргөн дэмжих ёстой гэж зарлигдаж. Тэд манай намын нэр хүнд олон түмний дунд сүүлийн үед унаад байгаа. Иймээс ирэх сонгуулийг мажоратор бус пропорциональ системээр явуулах нь бидэнд ашигтай. Иймээс та бүхэн энэ байр суурийг ягштал барь. Ер нь шууд гараа өргөөд бай гэж сурсан зангаараа үзэж. Үүнд нь эрхэм гишүүд илтэд дургүйцэж манай намын нэр хүнд унасан юм ер байхгүй. Харин намыг удирдаж буй та бүхний нэр хүнд магадгүй доошилсон байх. 1990 оныхоос бусад сонгууль мажоратор системээр явагдаж байсан. Бид та бухний саналыг заавал дагах албагүй зэргээр Удирдах зөвлөлийн хэдээ улайлган тэдний бодлогыг бүтэн эргүүлж, эсэргүүцлээ илэрхийлсэн байна.
Хурлын бас нэг маргаан дэгдээсэн асуудал нь сүүлийн үед сонин хэөлэлээр намын өнөөгийн тулгамдсан нөхцөл байдлын талаар янз бүрээр бичигдсэн явдал байв. Намын хууччуул болох Д.Идэвхтэн, Д.Лүндээжанцан, Ц.Нямдорж нар та бүхэн намын дотоод асуудлыг хэвлэлийнхэнд хамаагүй дэлгэж байна. Тэр бүхэн чинь хэвлэлийнхний бай, хоол болж буй тул та бүхэн амаа хамхиад л явж бай. Элдэв зүйл ярихаа боль хэмээн сургах зандрахын аль алинаар нь ч ойлгож болохоор үглэжээ. Тэдний үглэлт ги-шүүдийн эгдүүг хүргэсэн байна. Гишүүд тиим юм бол та бүхэн тавигдаад байгаа асуудлыг шийдээч. Бид ямар амаа үдүүлэх юм уу. Юу ярих, юу ярихгүйгээ та бүхнээр заалгахгүй гэх зэргээр дор бүрнээ шаагицгаасан аж. Удирдах зөвлөлийнхнийг эвгүй байдал ороод байх үед Д.Арвин гишүүн тэдний аминд орсон гэнэ. Тэрээр Ц.Шаравдорж сайдыг сонинд хэрэгтэй хэрэггүй зүйл ярилаа энэ тэр гэж цамнасан аж. Үүнд эгдүүцсэн сайд зохих хариуг барьсан гэх бөгөөд би шударга үнэний төлөө явах болно. Тэгээд ч хэлье гэснээ хаана ч хэнд ч хэлнэ гэж. Үүгээр ч зогсохгүй сайдын суудлаа ч өгөхөд хорогдоод айгаад байх зүйлгүй хэмээсэн сурагтай.
Сүүлийн үед үйл ажиллагаа нь идэвхжээд байгаа жигүүрийнхэн болон тэднийг дэмжигчид МАХН-д олширчээ. Энэ нь олон зүйл дээр илэрч байгаа бөгөөд Удирдах зөвлөлийн хурал дээр хүртэл яригдах болсон байна. Намын гишүүдээс гадна Удирдах зөвлөлийн зарим гишүүн хүртэл жигүүрийнхнийг дэмжих болсон гэнэ. Жигүүрийн үүсгэн байгуулагч Ө.Энхтүвшин Удирдах зөвлөлийн хурал дээр Намд жигүүр байгуулагдах босгыг олонхийн буюу 50+1 гэж хатуу тавьж өгөхөө боль. Ер нь энэ яригдаад байгаа асуудлуудыг цэгцэлж, нэг тийш нь шийдэхгүй бол бид ярьдгаараа ярих болно гэдгээ ч мэдэгдсэн байна. Түүний энэ байр суурийг МАХН-д олон хүн дэмжиж байгаа бөгөөд Удирдах зөвлөлийн хэдэн хууччуул нь цөөнх болоод байгаа гэнэ. Мөн тус намын дотор залуусын фракц байгуулагдсан У.Хүрэлсүх сайд толгойлж байгаа гэх яриа цагаан ордноор тэнүүчлэх болжээ. Эх сурвалжууд энэ фракцийг үнэн хэрэгтээ байгаа эсэхийг батлахгүй байгаа ч мөн үгүйсгэхгүй байна.
Энэ мэтчилэн сүүлийн үед үүсээд байгаа асуудлаас болоод тус намын дотоод зөрчил, хямрал нь илт мэдрэгдэх болов. Олон жил бугшсан зүйл нь намын цагаан байрнаас хэдийнэ халин оджээ.

М.БААТАР
(өдрийн сонин 2005-09-30 236)