УИХ-ын дэд дарга Д.Лүндээжанцангийн тэргүүлдэг Авилгалтай тэмцэх үндэсний зөвлөлийн хуралдаан дээр ирмэж дохилцоод авсан. Хуралдааны үеэр хоёулаа хөтлөлцөх шахам гүйж гараад эргэж орж ирж харагдана лээ. Авилгалтай тэмцэх Үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажлыг зохицуулж, хяналт тавих үндэсний зөвлөл хэмээх урт нэртэй байгууллагын хуралдаанд хүчний болон хяналтын байгууллагын акул-ууд ирийтэл суужээ. Тэд бүгд уг зөвлөлийн гишүүн юм билээ. Хэдийгээр уг хурлын үеэр С.Оюун гишүүн ГЕГ-ын Х.Баатар даргыг баривчилсан хэргийг хэвлэлд мэдээлснийг дурссан ч бусад гишүүд амаа хамхисан нь дээр гэж үзсэн бололтой. Хуралдаанаар авилгалд хамгийн өртөмтгий гэж олонх судалгаанд торойдог Газрын харилцаа, геодези, зураг зүйн газар, Гаалийн ерөнхий газар, Үндэсний татварын ерөнхий газарт авилгалтай хэрхэн тэмцэж байгааг шүүн хэлэлцсэн. Авилгалтай тэмцэх асуудлаар олон улсын хуралд суугаад ирсэн Д.Одбаяр, С.Оюун гишүүд аяны богцоо задаллаа. Онцолж ганц нэгийг нь дурдахаас болохгүй нь.

Ашиг сонирхлын зөрчилтэй шийлвэр гаргалаг албан тушаалтнууд анхаарлын төвд орно
Хууль зүйн байнгын хороон дарга Д.Одбаяр Авилгал олон улсын шинжтэй, зохион байгуулалттай болсон-ыг онцлов. Авилгал өгсөн бус авсан этгээдэд илүү анхаарал хандуулах ёстой гэсэн бодлыг тэр Тайландаас тээж иржээ. Харин Хятадад болсон Авилгалын эерэг санаачилга хурлын үеэр С.Оюун гишүүн Авилгалтай тэмцэх бие даасан байгууллага Азийн 12 оронд бий болсон-ыг ажиглажээ. Авилгалаас гадна ашиг сонирхлын зөрчилд нийтээр анхаарал хандуулах болсныг тэр дуулгав. Хонконгийн Авилгалын эсрэг байгууллагын төлөөлөгч Албан тушаалтан ашиг сонирхлын зөрчилтэй шийдвэр гаргасан гэдгийг баталвал сануулахаас эхлээд албан тушаалаас нь өөрчлөх хүртэл арга хэмжээ авдаг гэж ярьжээ. Авилгал өгсөн авсан хэмээн хөөцөлдөхөөс ашиг сонирхлын зөрчилтэй шийдвэр гаргагчдыг гэрэл цохиулах нь хамаагүй хялбар байх нь лав. Зөвхөн төрийн албан хаагч гэхгүйгээр буруу аргаар мөнгө олж байгаа хувь хүн, иргэд рүү ч анхаарах хэрэгтэй гэсэн дэлхий нийтийн чиг хандлага тодорчээ. Филиппиний Ерөнхийлөгч Маркус улсаасаа хулгайлсан мөнгөө Швейцарийн банкинд шилжүүлсэн жишээг С.Оюун гишүүн иш татлаа. Уг банкин дахь дансыг хаах хүсэлтийг тус улсын Засгийн газар тавьж, 17 жилийн дараа 658 сая доллараа буцааж олж авсан түүхтэй.

Газартай холбоотой бүрэн мэлээлэл авахын тулд 2008 оныг хүлээх үү?
Авилгалд хамгийн их өртөмтгий байгууллагын тоонд цохиж яваа Газрын харилцаа геодези, зурагзүйн газрын дарга Ш.Батсүх өөрсдийгөө өмгөөлөх хэрэг гарав. Газрын харилцаа хэмээх далбаа нь авилгал авдаг хэмээн хардах сэжим болдог ч Шийдвэр гаргах түвшний хүмүүс авилгалд өртөмтгий. Хэдийгээр бид шийдвэр гаргах үндэслэл боловсруулж өгдөг ч Засаг дарга нар л шийдвэр гаргадаг гэж тэр бухсан юм. Жил бүр газар зохион байгуулалтын төлөвлөгөө гаргаад Нийслэлийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлаар хэлэлцэж баталдаг шүү дээ гэж Нийслэлийн газрын албаны Төмөрхуяг бас хэргийн эздийг тодрууллаа.
Монгол Улсын Ерөнхий сайдын 150 дугаар захирамжийн дагуу сургууль, цэцэрлэг, төрийн өмчийн газрыг баталгаажуулж дууссан гэж тэр илтгэв. Иргэдийн анхаарлын төвд байгаа орчны газрын бүртгэлиин ажил одоо л эхэлж байгаа аж.
Д.Одбаяр гишүүн Иргэн газар сонгоод түүнтэй холбоотой бүх мэдээллийг гаргаж өгөөч гэвэл ямар хугацаа шаардагдах вэ хэмээн нэхэл хатуутай шалгаалаа. Ш.Батсүх Үндэсний мэдээллийн сан бий болгохоор ажиллаж байгаа. Бүрэн хэмжээний мэдээлэл авах тогтолцоо 2008 онд бүрдэнэ гэв. Харин тус зөвлөлийн гишүүн Р.Бурмаа 2008 оныг хүлээлгүйгээр ядаж
НИТХ-аар баталж байгаа жил бүрийн газар зохион байгуулалтын төлөвлөгөөг нийтэд ил болгох хэрэгтэй гэж зөвлөсөн. Тус агентлаг энэ жилийг Ил тод, шуурхай үйлчилгээний жил болгон зарлажээ. Харин Р.Бурмаа Хаалттай байж байтал ил тод байдлын жил нь дуусах вий гэж ёжлохоо мартсангүй.

М.Алтанхуяг аотооаын хяналтыг сайжруулах жор хэллээ
Улсын Ерөнхий прокурор М.Алтанхуяг дотоодын хяналтыг сайжруулах жороо Татварын Ерөнхий газрын даргатай хуваалцав. ҮТЕГ-ын Ёс зүйн зөвлөл дотроосоо бүрдсэн нь үндэсний зөвлөлийн гишүүдэд эргэлзээтэи санагдаж л дээ. Шүүх, прокурор ийм зөвлөлдөө гаднаас хүн оруулдаг юм. Өмгөөлөгч, шүүх, цагдаа, хотын иргэдийн хурлаас хүн авч, өөрсдийгөө эрүүлжүүлеэн нь дээр. Үгүй бол танай гаргасан шийдвэрт олон нийт итгэхгүй. Иргэдийн оролцоог хангасан хөндлөнгийн хяналт эрүүл систем гэж М.Алтанхуяг зөвлөж байлаа. ТЕГ-ын дарга Б.Билэгт бас мэргэжлээ сольж яг л Ерөнхий сайд шиг Гааль, татварын газрын хүчингүй болсон дүрэм, зааврын тоог шаардав. Иргэдэд түвэг чирэгдэл учруулдаг дүрэм, заавраа цөөлөх Дөрвөн ажлын хэсэг ажиллаж байгаа гэж ҮТЕГ-ын дарга Л.Зоригтайлагнав. 1992 оноос хойш тус газар нийтээр дагаж мөрдөх 239 дүрэм, журам үйлдвэрлэжээ. Өнгөрсөн жилүүдэд 148-ыг нь заазалсан бөгөөд одоо 16-г нь хүчингүй болгоод Ерөнхий сайдад атгуулчихаад байгаа аж. Энэ бүхний эцэст тэд 75 орчим дүрэм заавартайгаа үлдэхээр төлөвлөжээ. ГЕГ-ын дэд дарга Д.Баттөмөр ярихдаа 220 журмынхаа 64-ийг нь хүчингүй болгосон гэлээ. Ерөнхий сайд Ц.Элбэгдорж бизнес эрхлэгчдийн нүдэн дээр ураад шидчихсэн мөнөөх 64-өөс гадна одоо хүчин төгөлдөр байгаа 158 журмаа 70 болгохоор зэхжээ.

Орлогын мэдээллийг харж болохоос хазаж болохгүй
ГЕГ, ҮТЕГ-т хийсэн хөндлөнгийн хяналтын дүнг хэлэлцэх үеэр Шалгахаар очиход ГЕГ хаалттай байгууллага гэдэг нь мэдэгдэж байсан. Биднийг очиход ийм байгаа юм чинь жирийн иргэн бүр ч мэдээлэл авч чадахгүй хэмээн Төрийн албаны зөвлөлийн ажилтан шүүмжлэв. С.Оюун гишүүн Гааль, татварын газар Авилгалтай тэмцэх хөтөлбөр хэрэгжүүлмээр байгаа юм гэж санал болгоход ГЕГ-ын дэд дарга Д.Баттөмөр Бид электрон гаалийн зарчмаар ажиллаж эхэлсэн. 2008 онд бүрэн электрон гааль болно гэж аль хэдийнэ энэ чиглэлээр ажиллаж эхэлсэн гэдгээ цухуйлгав. Хөндлөнгийн хяналт хийсэн ажилтнууд Тааль, татварынхан ажилтнуудаасаа хөрөнгө, орлогын мэдүүлэг авдаг ч тайлбарлаж чадахгүй байгаа орлогыг нь хэн ч сонирхдоггүй-г ажиглажээ. Тэдэнтэй ярилцсан нийслэлийн гаалийн байцаагч Хөрөнгө, орлогын мэдээллээ өгч үзээгүй гэж хуучилжээ. М.Алтанхуяг Хөрөнгө, орлогын мэдээллийг хадгалахаас биш шалгах үүрэг байхгүй гэж хамгаалав. Орлогын мэдээллийг харахаас биш хазаж чадахгүй юм бол тэр цаас ямар хэрэгтэй юм бол… Авилгалын хэмээх тодотголтой үндэсний зөвлөл ийнхүү өртөмтгий бүлгийнхнээ дуудаж асууж шалгаалаа. Хугацаатай үүрэг, даалгавар өгч, үр дүнг нь тооцохоос нааш Энэ хэдэн газраасаа салахгүй гэжД.Лүндээжанцан дарга амласан…

Б.ЯНЖМАА
(өдрийн сонин 2005-11-01 262)