-Эрүүл монгол хүн үндэсний хөтөлбөрийг та дэмжиж байна уу? -Засгийн газраас Эрүүл монгол хүн үндэсний хөтөл­бөрийг гаргасныг би дэм­жиж байна. 1978 онд анх Дэл­хийн эрүүл мэндийн бай­гууллага /ДЭМБ/-аас Алма-Атагийн тунхаглалыг гарга­сан. 2000 он гэхэд бүх ний­тээрээ эрүүл байх ёстой гэ­сэн үзэл баримтлалтай тун­хаглал бөгөөд эрүүлийг хам­гаалах салбарт цоо шинээр орж ирсэн. Тухайн үед дис­пансерын хяналт гэж бай­сан. өвчнөөс аль болох урьд­чилан сэргийлдэг, эрт үед нь илрүүлж хяналтад авдгаараа онцлог. Энэ сис­темийг социализмын үед хэрэглэж ирсэн.

-Таныг энэ сэдвээр эрд­мийн зэрэг хамгаалсан гэж дуулсан?

-Тийм л дээ. Тэр үед ма­найх хэсгийн тогтол­цоотой байсан. Хүмүүсийг аль боло­хоор эмчийн үзлэгт хамруу­лах гэж хүн амыг дотор нь бүлэг болгодог. Тухайл­бал, эрүүл хүн урьдчилан сэргий­лэх ажилд хамрагд­даг. Эсвэл өвдөх эрсдэлтэй хүний өвч­лөлийг бууруулах ёстой. Нэг хэсэг өвчтэй хүн байвал тэд­нийг дотор нь гурав хуваана. Ингэхдээ өвчтэй боловч эрх­тэн системийн үйл ажилла­гаа алдагдаагүй, хагас бо­лон бүрэн алдагдсан гэж ан­гилдаг. Тэгээд түүнд тохир­сон үйлчилгээ үзүүлдэг. үүнийг эрүүл мэндийн бүлэг гэж нэрлэдэг. Засгийн газрын хэрэгжүүлэх гэж байгаа хө­төлбөрийн гол ажил нь өвч­нийг ил­рүүлэх юм байна. Тэр концеп­цоор явбал эмч үз­сэн бүх хүнээ гурав хуваах ёстой. Ингэж хуваа­хын тулд ганц­хан эмч бүх өвчтөнг үзээд ангилах ямар ч боломжгүй.

-Тэгвэл яах ёстой вэ?

-Шигшүүр арга хэрэглэх ёстой. Шиг­шүүр шинжил­гээ, асуумж явуулж бол­дог. Дээрх ар­гуу­дыг хэрэглээд биед нь ямар ч өөрчлөлт ороогүй хүмүүсийг нарийн мэргэжлийн эмчид үзүүлдэггүй.

-Яагаад?

-Зардал хэмнэ­хийн тулд бүх хүнд өртөг өндөртэй шин­жилгээ хий­дэггүй. Нарийн мэргэж­лийн эмчид үзүүлэх нь өөрөө их үнэтэй тусламж байдаг. Тухайлбал, эхлээд 1000 хүн өрхийн болон хэс­гийн эм­чийн үзлэгт орно. Тэн­дээс шигшээд 200-500 хүн хоёр дахь шатны үзлэгт ор­дог. Гурав дахь шатандаа ирэ­­хээр өвчтөний тоо 100 болж буурдаг. Ингэхээр зардал их хэмнэдэг. Бүх хүн амыг үе шатаар нь үзлэгт хамруулах боломжтой.

-Мэргэжлийн, энэ сал­барын эрдэмтэн хүний хувьд шинэ хөтөлбөрт шүүмжлэлтэй байр суури­наас хандвал?

-Хөтөлбөрт 15-аас дээш насны хүнийг хамруулна гэж байгаа нь дутагдалтай. Том­чуудын өвчнийг илрүүлж, эмчлэх нь л дээ. өөр хөтөл­бөрт тусгасан зүйлтэй дав­хардсан юм бий. Ма­найд хоёр төрлийн үндэсний хөтөлбөр байдаг. үүнээс өмнөх, огцорсон Засгийн га­зар баталсан Халдварт бус өвчинтэй тэмцэх үндэсний хөтөлбөр л дөө. ДЭМБ-аас ст­ратеги гаргаад гишүүн ор­нууд дээр өгүүлсэн шиг хө­төл­бөртэй бол гэсэн. үүнд зүрх судас, чихрийн шижин, хорт хавдраас сэргийлэх, тэм­цэх талаар тусгасан. Нөгөө нь Халдварт өвчинтэй тэм­цэх хөтөлбөр юм. Энэ хоёр хөтөлбөртэй Эрүүл монгол хүн үндэсний хөтөлбөрийг уялдуулж өгөх хэрэгтэй. Хүүх­­дүүдийг энэ хөтөлбөрт хам­руулахгүй нь бодлогын алдаа. Аргагүй биз. Манай салбарт гүн гүнзгий орж, ажил­­­лаж ирсэн хүн энэ Зас­гийн газарт байхгүй учраас тэр.

-Яагаад ингэж хэлэх болов?

-Насанд хүрэгчдийн суурь өвчний 70 орчим хувь нь хүүхэд насанд бий болсон байдаг гэж ДЭМБ үздэг. Эрүүл зан үйлийг багаас нь төлөвшүүлдэг. Зөв хоолло­дог, сэтгэл санаагаа зөв удирд­­даг. Бэлгийн зөв хү­мүүжил, боловсролыг хүү­хэд байхдаа олж авдаг. Тэгэхээр тэр чухал насыг алгасч байгаа нь үр дүн ба­гатай.
Энэ мэт эргэж хар­маар юм байна. Шинэ ажил алдаа, оноотой л байдаг. Орон нутагт нүүдлийн амбулатори бий. Жил бүр эмч нарын баг гаргаад мал төллөх, хадлан тариалан­гийн үеэр сум, багаа той­роод үзлэг хийдэг. үүнтэй давхар­дуулахгүй хөтөлбө­рөө үргэлжлүүлэх хэрэгтэй.

-Эрүүл монгол хүн-ийг бий болгохын тулд тухайн хүн эрүүл мэндийн талаар мэдээлэлтэй байх ёстой. Би хамгийн түрүүнд ямар өв­чин тусах магадлалтай вэ. үүнээс хэрхэн сэргийлэх. Ямар нэг өвчин эмгэгийн шинж илэрвэл эрүүл мэн­дийн тусламж авчихдаг байх. Эмнэлэгт хэвтэхэд ча­нартай тусламж үзүүлдэг, архагшиж, дахихаас сэр­гийлдэг. өвчин нь хүндэрс­нийхээ дараа бүх бурууг эмнэлэг, эмч, эрүүл мэндийн салбар, цаашлаад төр за­саг руугаа түлхээд, хамаа­руулаад байдаггүй сэтгэл­гээг бий болгоё л доо. Хол­богдох газрууд эмнэлгийн тусламжийг хэрэгтэй цагт нь үзүүлдэг. Ингэвэл энэ хө­төлбөр илүү үр дүнтэй, Эрүүл монгол хүн-тэй болно.

-Яг ийм үзлэгийг олон жилийн өмнө хийдэг бай­сан гэсэн?

-Би эрдмийн зэрэг хам­гаалахаар Хөвсгөл аймгийн төв, Цагаан-Уул сумаар явж ийм үзлэг хийж байсан. Ийм тохиолдолд цаг хугацаа их хэрэгтэй. Нэг суманд бараг долоо хонож байж ажлаа дуусгана. үзлэгийн дараа ана­гаах эм нь тэнд байх ёстой. Эмч нар нь өвчтөн­дөө хяналт тавьдаг байх хэрэгтэй. 1986 онд сайдын 233 дугаар тушаал гарсан. Тухайлбал, зүрх судасны өвчтэй хүнийг тэдэн удаа үзнэ, ийм эм өгнө, ийм то­хиолдолд аймаг руу явуулж үзүүлнэ гэсэн нарийн заа­вар байдаг. Би бага насны хүүхдийн эрүүл мэндийг хариуцаж байв. Уг зааварт сульдаатай хүүхдэд вита­мин өгнө, банатай усанд оруулж чийрэгжүүлнэ. На­ранд ийм хугацаагаар гар­гана гээд нарийвчлаад заа­сан байдаг. Одоо энэ мэт ажил үгүйлэгдэж байна.

/Зууны мэдээ сонин/