Ялангуяа Улаанбаатар хотын хувьд таван хүн тутмын нэг нь харшлаар өвчилдөг гэсэн судалгааг эрдэмтэд гаргасан байна. Энэ удаа ургамлын харшил өвчний талаар Харшил-астма эмнэлгийн ерөнхий эмч С.Мөнхбаяртай ярилцлаа.

-Харшлын өвчин үүсэх гол шалтгаан нь юунд байдаг юм бол?

-Харшлын олон төрлийн өвчин байдаг ч ургамлын болон тоосны харшил хамгийн их түгсэн байдаг. Манай улсын хүн амын дийлэнх нь энэ төрлийн харшлаар өвчлөөд байна. Ургамлын, тоосны харшил нь төрөл бүрийн ургамлуудаас ялгардаг тооноос үүдэлтэй аж. Тэгээд ч манай оронд ургадаг, ургамлууд салхиар тоос татдаг. Тоос нь зуны улиралд агаарт маш ихээр тархдаг зэрэг нь харшлын өвчлөл үүсгэх гол шалтгаан болдгийг холбогдох мэргэжилтнүүд тогтоосон. Түүнчлэн ургамлын харшлыг дэгдээх бас нэгэн шалтгаан манайхны хувьд агаарын бохирдолт ихэссэнтэй холбоотой.

Тэр дундаа дизель хөдөлгүүртэй автомашины тортог, утааны хэмжээ ихсэх явдал нь дээрх өвчлөлийг бий болгох нөхцлийг бүрдүүлж байна. Үүний хэрээр харшлаар өвчлөгсдийн тоо нэмэгдсээр байна. Ургамлын харшил бол ургамлын тоосонцруудаас үүсдэг өвчин. Тухайлбал, хүний эрүүл мэндэд харшил үүсгэх зарим төрлийн ургамал цэцэглэлтийнхээ үед боловсорсон тоосыг агаарт гөвдөг. Энэ тоосонцор нь амьсгалын эрхтнээр дамжин халдварлаж, хүний биеийн эрүүл мэндэд тодорхой хугацаанд өвчин шаналал үүсгэж, цаашлаад дархлааны системийн үйл ажиллагааг хямруулдаг.

-Харшлын өвчнийг яаж эмчилдэг юм бэ?

-Ургамлын харшлыг угтаж эмчлэх, нам дарах эрчимтэй эмчилгээ гэсэн хоёр үе шатаар эмчилдэг. Өвчин эхлэхээс өмнө угтаж эмчилгээ хийснээр харшлын өвчний хөдлөлт хенгерөх буюу зарим тохиол

долд бүрмөсөн хөдлөхгүй байж болно. Хэрэв өвчин нэгэнт хөдөлсөн байвал эрчимтэй хордлого тайлах эмчилгээг хийж өвчнийг нам дарах хэрэгтэй.

-Энэ өвчин хүндэрвэл ямар хор урхагтай вэ?

-Хамар болон нүдний салст, арьсны өнгөөр энэ өвчний шинж тэмдэг илэрдэг. Тухайлбал, хамраас нус гоожиж, нулимс гаран, нүүрний арьсан дээр тууралт өгдөг. Өвчнөө сэдрээж, хүндрүүлбэл уушгины багтраа болон астматай болдог. Тиймээс хүндрүүлэхгүй байх арга хэмЖэг авах нь чухлл. Харшлын эсрэгэм уучихаад, харшил үүсгэдэг ургамалтай орчинд аж төрдөг бол өвчнөө хүндрүүлнэ. Харшил үүсгэх орчинд байх л юм бол хэчнээн эм хэрэглээд ч нэмэргүй.

-Ингэхэд ургамлын тоосны харшлаас яаж урьдчилан сэргийлэх вэ?

-Төвлөрсөн хот суурин газруудад ургамлын тоосны харшлаас үүдэлтэй өвчин эмгэг ихсэх хандлагатай байна. Ургамлын тоосны харшил үүсгэгчтэй хүн хоол хүнс, хэрэглэж байгаа бусад төрлийн бүтээгдэхүүнээс ч гэсэн харшилдаг. Тиймээс мэргэжлийн эмчид хандаж, орчин тойрноо зүлэгжүүлэх шаардлагатай. Харшил өгөх ургамдын торнд лууль, шарилж, халгай зэрэг өвс ургамлаас гадна улиас ордог. Тэгэхлээр тоасонцор үүсгэдэггүй ургамал тарих хэрэгтэй. Ургамлын харшил дотор хамгийн тархмал, түгээмэл өвчлүүлдэг нь шарилжны тоос. Улаанбаатар хот орчимд 30 гаруй төрлийн шарилж ургадаг. Ургамлын тоосны харшлаар өвчилсөн бол ямар ургамлаас харшилтай гэдгээ оношлуулах шаардлагатай. Дараа нь тухайн ургамлын тоосжилтын цаг хугацаа хэдий үед явагддагийг мэдэж авсны үндсэн дээр тохирох арга хэмжээг авах хэрэгтэй.

-Ямар үед ургамлын тоос ихээр ялгардаг юм бэ?

-Ургамлын тоос өглөө нар мандах үеэр агаарт их хэмжээгээр тархдаг. Харин үд дунд ялгарах тоосжилт нь зогсдог тул харшлаар өвчлөгсөд онцын шаардпагагүй тохиолдолд өглөө, үдээс өмнө, үд дунд гэрээс гарах хэрэггүй. Тасалгааны салхивчаа ч нээхгүй байх хэрэгтэй. Түүнчлэн харшил үүсгэгчийг шүүдэг цахилгаан шүүлтүүр, агаар чийгшүүлэгчийг гэртээ эсвэл албан тасалгаандаа байрлуулахыг зөвлөмөөр байна. Мөн гаднаас ирснийхээ дараа үсээ угааж, хувцсаа сольж өмсөх нь наалдсан ургамлын тоосыг гэрт тархаахгүй байх гол арга болдог. Харшлаар өвчлөгсдөд сануулахад гэрийнхээ ойролцоо ургасан шарилж, лууль мэтийн хүчтэй харшил үүсгздэг ургамлуудыг түүж устгах хэрэгтэй.

-Ийм харшилтаи хүмүүс манайд хэр олон байдаг юм бол?

-Жилд 700-1000 орчим хүн ургамлын тоосны харшлаар өвчилж байна. Өвчлөгсдийн 50-60 хувь нь эдгэрэх боломжтой. Эмчилгээний гол арга нь, тухайн харшил үүсгэгч ургамлаас нь гаргасан вакцин тарилга. Ургамлын цэцэглэлт эхлэхээс өмнө курс эмчилгээ хийлгэж, жил бур эмчлүүлбэл 4-5 жилийн дотор бүрэн эдгэрэх боломжтой. Өвчин харшил үүсгэгч ургамал цэцэглэх үед сэдрэхээс гадна олон жил өвдсөн тохиолдолд бусад төрлийн харшлын өвчинд өртөж, улирлын биш жилийн чанартай дахилт өгдөг. Өсвөр үеийнхэн болон 30-40 насны хүмүүс өвчлөх нь олонтаа.

-Сорил өгье гэвэл хаана хандах вэ?

-Арьсны өвчин судлалын төвд ургамлын тоосноос сэргийлэх сорилыг есөн зүйлийн ургамал дээр тавьж байгаа.

-Зарим ХУН голио идвэл тустай гэдэг. Энэ ямар учиртай юм бол?

-Голио харшил үүсгэгч ургамлуудыг иддэг учраас байгалийн өвөрмөц эмчилгээний нэг хэлбэр болдог. Тиймээс харшлаа эдгээхийн тулд голио идэх нь үр дүнтэй.

-Ийм өвчтэй хүмүүст харшилдаг хоол хүнс байдаг уу?

-Апельсин, мандарин, киви зэрэг исгэлэн амттай жимснүүд ямар ч харшилд муу нөлөөтэй.

-Саяхан Бүх нийтээр ургамлын тоосны харшлаас сэргийлье гэсэн улсын зөвлөгөөн болсон байх аа?

-Энэ зөвлөгөөнөөр төр захиргаа, олон нийт, эрүүл мэнд, үйлдвэр аж ахуйн албан байгууллага, иргэдэд уриалга гаргасан. Ургамлын тоосны шалтгаант харшил өвчин манай улсын хүн амын дунд ихэсч байгаа өнөө үед өвчлөлийг бууруулах, урьдчилан сэргийлэх, харшилд өртөмтгий байдлыг багасгах, эрүүл амьдрах орчныг бүрдүүлэх зорхилготойгоор энэ уриалгыг гаргасан юм билээ.

-Төр захиргааны төв байгууллагуудад юу гэж уриалсан юм бол?

-Нийслэл, томоохон хот суурингийн хэмжээнд ургамлын тоосны харшилтаи тэмцэх хөтөлбөр боловсруулж хэрэгжүүлэх, иргэдэд харшил үүсгэгч ургамлын талаар хэвлэл мэдээллээр танин мэдэхүин сургалт сурталчилгаа явуулж байхыг сануулсан байсан. Мөн хотын зүлэгт талбай, эдлэн газар, гадаад орчинд их хэмжээгээр ургасан шарилж луулийн төрлийн ургамлуудын цэцэглэж тоосрох үе шат эхлэхээс урьтаж, наадмын өмнө 7-10 см-ийн өндөртэй анхны хадалтыг, долдугаар сарын 20-ноос наймдугаар сар хүртэл хоёр дахь хадалтыг, наймдугаар сарын 20 хүртэл гурав дахь хадалтыг хийж, зүлэгт талбай болгох хэрэгтэй.

Улиас модны тоосжилтыг багасгах зорилгоор эр улиасыг тавдугаар сарын эхээр, эм улиасыг сарын сүүлчээр таналт тайралт хийж, хот тохижуулалтад хүйсний харьцааг анхаарах хэрэгтэй сануулсан байна лээ. Харин эрүүл мэндийн салбарын хүрээнд улсын ба хувийн хэвшлийн эмнэлгүүд нэгдсэн бодлоготойгоор харшлын гаралтай өвчнуүд, ялангуяа ургамлын тоосны харшил өвчний оношлогоо эмчилгээний чанар, үр дүнг дээшлүүлэхэд анхаарч, орчин үеийн дэвшилтэт технологийг нэвтрүүлэх, өндөр хөгжилтэй орнуудын мэргэжлийн байгууллагын туршлагаас суралцаж хамтарч ажиллах, сал¬барын мэргэжилтэн бэлтгэхэд илүү анхаарч ажиллах хэрэгтэй гэсэн байсан.

Р.Оргил

Монголын мэдээ 146/2178/