Улс төрийн асар том бүтцийнх нь хувьд аваад үзэхэд энэ нам одоо шилжилтийн үедээ явна. На­мыг олон жил өөрсдийнхөө нэр нүүрээр тахалж явсан үеийнхэн одоо шувтарч байх шиг байна. Тухайлбал, Ц.Ням­­дорж, Ц.Шаравдорж, Д.Дэмбэрэл, Л.Одончимэд, Т.Ганди, Ц.Гунгаадорж, Д.Лүн­дээжанцан нарын хүчтэй тө­лөөллийн байр суурь нийгэмд ганхаж эхлэв. Учир нь нийг­мийн аль ч салбарт залуу үеийнхэн хүч түрэн гарч ир­сэн бол гагцхүү улс төр гээ­чид л ахмад үе нь ноёлсоор байгааг анзаарч болно. Гэхдээ энэ үзэгдэл гагцхүү МАХН-д илэрч тэр нь аажмаар намаа хямралд хүргэж байгаа юм. Настайчууд нь өөрсдийгөө харих болоогүй ид үедээ явна гэж бодсоор байгаа бол залуу үе нь бидний ээлж ирсэн хэмээн хэт түрэм­гийлж эхэлснээс өтөл буурал нам өвдөг сөхрөхөд хүрлээ л дээ. Нам дотроо улс төрийн үйл явц гэхээсээ байгалийн шалгарлаар явагдаж буй энэ талцааныг ашиглах гэсэн хүсэл эрмэлзэл Ерөнхийлөг­чийн өргөөнөөс цухалзах болсон. Дэндүү гэмээр хуу­чинсаг үзэлтэй Н.Энхбаярын гарт залуу үеийнхэн ирээ­дүйгээ тийм ч хурдан даат­гах­гүй. Эрээн мяраан урт шар дээл, бурхан шашин, хаан суудал номлосон түүнийг чухам юу хийдгийг нь ч залуус мэдэхгүй байх. Нийгэмд зонхилох болсон залуу үеийн­хэн МАХН-ын буурал ги­шүү­дийг бараг танихгүй. Ц.Ням­дор­жийг, Ц.Шаравдоржийг мэдэхгүй.

Тэдний хувьд тэд зүгээр л өвөө нар гэсэн үг. Хүүхдүүд өвөө нарт итгэж ирээдүйгээ даатгахгүй. Нийг­мийн энэ өөрчлөлтийг айхтар мэдэрсэн С.Баяр өвөө, эмээ нараа жийх бодлого барих болсоор удсан. Зөвхөн нас зүсний ялгаа ч биш үзэл бодлын алсын зөрүү тэднийг улам бүр холдуулж байгаа юм. Настайчууд зоригтой шийдэл гаргадаггүй, байнга эргэж хургаж, буцаж няцаж, бас худлаа ярьж, өөрийгөө л хариуцлагаас мултлахыг оролд­дог. Шинэ юм, өнгөлөг юм тэдэнд таалагддаггүй. Тиймээс хэдэн 10 жилийн өмнөх үзэл бодлоо хамгаал­саар залуусыг аль болохоор хуурч дөнгөх гэсэн арга ба­рилтайгаа үлдсэн. Энэ бол орчин үеийн МАХН-д зохих­гүй. Харин тэдний энэ арга ганцхан хүний дарангуйллыг мөрөөддөг хүнд ашиглаж болох тулах хүч юм. Үүнийг Ерөнхийлөгч гайхалтай мэ­дэрсэн учраас өөртөө тат­саар. Бас МАХН дотор бү­рэлдэж буй залуу үеийн тө­лөөллийг ч татах гэж оролдож байна. Гэхдээ тэднээс аль болох хөнгөн амьдрах гэсэн хүсэлтэй, мөнгөний шунал­тай, хууль ёсоо дээдэлдэггүй хэсэг нь л түүний гортиг дотор багтсан болохоос бусад нь үгүй. Тэгвэл С.Баярыг тугаа болгогсод түүний хуучинсаг коммунист үзлээс залхаж эхэлсэн байж болох юм. Ерөн­хийлөгчийн сүүдрээс намаа гаргахаар оролдож буй түүнийг талархагчид олон бий. Гэхдээ мань хүн МАХН-ын гишүүдийн удаан хүлээсэн шинэчлэгч биш байв.

Зүгээр л цаг зуурын хань болов. Цаашид хэнийг дагах ёстой вэ. МАХН-ын гишүүдэд нэг онцлог бий. Тэд заавал нэг тугтай болж аваад түүнийгээ залаад хаа ч хүрэхэд бэлэн хүмүүс. Тэгэхээр дараагийн туг хэн байж болох вэ? Үүний төлөө тэд энэ сонгуульд орол­цож байна. С.Баяр болон Н.Энхбаярын талынхан хэ­мээн хоёр хуваагдчихаад үзэж тараад байгаа мэт бо­ловч цаад учир шалтгаан нь тийм биш. Одоогоор нийгэмд ил гарч хоорондоо тулалдаж байгаа хоёрыг улам л тулал­дуулж хүчийг нь барах шаард­лага МАХН-ын шинэ үеийн­хэнд бий. Энэ бол сонгодог арга. Хоёр арсланг зодолдож байгааг холоос хараад сууж байх нь одоохондоо дээр. Тэднийг хооронд нь талцуулж аль алийг нь хүчгүйдүүл­с­ний дараа гурав дахь үеийн­хэн хоёр талаасаа нэг­дэнэ гэж мөрийцөхөд алдах­гүй шүү. Энэ сарын 27-нд хуралдах МАХН-ын бага хур­лын үеэр ийм байдал улам хүчтэй ажиглагдах вий. Нэ­гэнт МАХН дотор ийм байдал гүнзгийрч газар авсан байхад Ардчилсан нам дотор ч мөн адил халдвар авсан биз ээ. Хэрвээ хоёр намын шинэ үеийнхэн хоорондоо холбоо­той гарч ирэх юм бол тухайн үеийн улс төрийн байдлыг одоогоор таахын аргагүй тул энэ хүргээд зогсох нь дээр гэж үзэв.

Л.Мөнхбаясгалан