Сонгуулийн ерөнхий хорооны долдугаар сарын 10-нд өргөн барьсан сонгуулийн дүнг хүлээн зөвшөөрнө гэж буй. Ерөнхийдөө ажлын хэсэг зөвшилцөж дууссан, СЕХ-ноос ямар шийдвэр гарахыг хүлээж байна гэсэн. Тэр дагуу уржигдар 1500 цагаас СЕХ-ны хуралдаан эхэлж, оройдоо арай гэж дуусчээ. Энэ хурлаар юу хэлэлцсэн талаар уг байгууллагын дарга Б.Баттулга, нарийн бичгийн дарга Б.Баярсайхан нар мэдээлэл хийлээ. Мэдээлэл ч гэж дээ, өөр өөрийн байр сууриа илэрхийлсэн гэхэд илүү оновчтой байх. Аль нэг нам эвсэл, улс төрийн хүчнээс хараат байж, бие даан ажиллах ёстой СЕХ-ны дарга нь үзэл бодлоо ийнхүү илэрхийлсэн юм.

Б.Баттулга Битгий мөрөөд. Намууд энэ дүнг үг дуугүй хүлээн зөвшөөрөх ёстой

2008 оны сонгуульд нийт сонгогчдын 76.4 хувь нь санал өгсөн. Ард түмний сонголтыг СЕХ баталгаажуулсан. Ерөнхийлөгчид сонгуулийн дүнг өргөн мэдүүлж, нийтэд мэдээлсний дараа анхдугаар чуулган хуралдах зарлиг гарсан. Анхдугаар чуулган дээр АН-ын дарга Ц.Элбэгдорж мэдэгдэл хийгээд, тангараг өргөлгүй гарч явсан. Үүнээс болоод улс төр гацаанд орчихлоо. Энэ гацаа СЕХ-ноос боллоо гэсэн. Үнэндээ энэ гацааг АН үүсгэсэн. СЕХ-ноос болж гацаанд ороогүй гэж албан ёсоор мэдэгдэж байна. Манайх бие даасан, хараат бус байгууллага. Бид өчигдөр хуралдаж, хэлэлцлээ. Хуралдаанаар СЕХ-ноос гаргасан дүн хэвээрээ байгаа.

АН-ынхны шаардсанаар сонгуулийн дүнг өөрчлөхгүй. Ер нь заавал тогтоол гаргаж байгаагүй юм билээ. Тиймээс ч бид тэдний хэлсэн шиг тогтоол гаргахгүй. 10-ны өдрийн шийдвэрээр явна гэсэн хууль зүйн үндэс байхгүй. 10,14-ний дүн хоёр өөр гэж яриад байгаа. Үнэндээ нэг л асуудлыг хоёр өөр хугацаанд өргөн барьснаараа ялгаатай. Ерөнхийлөгчид 10-нд айлтгахад таван тойрог, 14-нд биечлэн айлтгахад гурван тойрог л асуудалтай байсан. Хил хамгаалах ерөнхий газраас гадаадад зорчсон 60 мянган хүнийг санал өгүүлсэн болгож, булхай хийсэн гэсэн. Мөн ИБМУТ-өөс 24 мянган иргэний үнэмлэх шинээр гаргасан гэж байгаа. Тэдгээр байгууллагын удирдлагууд нь ийм зүйл болоогүй гэж нотолсон. Сонгуулийн хороодын бүрэлдэхүүнд нэг нам давамгайлаагүй. Долдугаар сарын 1-ний үймээнд цагдаа буруутай, мөн баривчлагдсан 72 хүн сураггүй байна гэсэн нь нотлогдоогүй шүү дээ.

Сонгуулийн дүнг хоёр янзаар өргөн барьсныг Баттулга зассан гэж байгаа. Тийм зүйл байхгүй. Улстөрчдийг хэн нь хэн бэ гэдгийг Монголын ард түмэн сайн мэдэж байгаа. Долдугаар сарын 1-ээс хойш бүр ч тодорхой болсон. СЕХ-г улс төрийн намууд дүгнэдэг хууль байхгүй. Сонгуулийн дүнг улс төрийн намууд зөвшилцдөг хууль ч байхгүй. Энэ хүмүүс сонгуулийн дүнг засна гэж байна. Битгий мөрөөд. Тийм зүйл байхгүй. Намууд энэ дүнг үг дуугүй хүлээн зөвшөөрөх ёстой. Сонгуулийн хуульд цаашид эргэн харах зүйл зөндөө байгаа. АН-аас сонгогдсон гишүүд ард түмний сонголтыг хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй. Чуулгандаа сууж, тангаргаа өргөж, ажлаа хийгээч. Энэ зохиомол гацааны талаар ард түмэн үгээ хэлээч. Жинхэнэ сонгогч, ард түмэн үгээ хэлэх хэрэгтэй.

Ингэж уриалмаар байна. АН бол том нам. 2-3 удаа засгийн эрх барьж байсан нам. АН-ыг Монголын ард түмэн хүлээн зөвшөөрдөг. Монголын ард түмний гурван хүний 1-ийнх нь саналыг авч, итгэлийг дааж байгаа шүү дээ, тэд. Дандаа ялалт байгуулдаг түүх хаана ч байхгүй. Гэвч энэ намын удирдлагад нь байгаа хүмүүс жижиг байна. Уг нь нам нь том шүү дээ.

Намайг олон газар өгсөн юм билээ. Цагдаа, шүүх, ҮХЦ-д өгсөн гэсэн. Надад хийсэн гэм байхгүй. Сонгууль явуулсан. Амжилттай бол¬сон. Үндсэн баримтаар нотолж, үгээ хэлэхэд би бэлэн байна. Заавал тогтоол гаргах ёстой гэсэн хууль зүйн үндэслэл байхгүй. Энэ уг нь маргалдах сэдэв биш. Хүмүүс л дэвэргээд байгаа болохоос.

Хэнтий аймгийн тойргийн хороо хуралдаад саналын хуудас дахин тоолохгүй гэсэн шийдвэр гаргасан. Н.Ганбямба, Б.Бат-Эрдэнэ, Д.Арвин нарын бүрэн эрхийг зөвшөөрүүлэхээр өнөөдөр Ерөнхийлөгчид өргөн барихаар боллоо. Харин Дорнод аймгийн тойргийн хороо саналын хуудас дахин тоолно, тоолохгүй гэсэн хоёр шийдвэр гаргасан. Энэ хоёрын аль нь жинхэнэ шийдвэр вэ гэдгийг тойргийн хороог яаралтай хуралдаж, эцэслэх үүрэг өглөө. СЕХ ч энэ тойргийг удаах сонирхол алга. Баянгол дүүргийн маргааны хууль хяналтын байгууллагаар шалгуулж байгаа. Бүх зүйл тодорхой болохоор уг дүүргээс сонгогдсон хүмүүсийн нэрийг нийтэд нь өргөн барина. Энэ бүхэн миний биш, СЕХ-ны байр суурь.

Б.Баярсайхан Аль нэг намыг шүүмжлэх эрх СЕХ-НД байхгүй

Юуны өмнө хэвлэл мэдээллийнхэндээ баярлаж байгаагаа хэлье. Би Баттулга даргаас өөр байр суурьтай байна. Бид уг нь энд өчигдрийн хуралдааны талаар мэдээлэл хийхээр ирсэн гэж ойлгосон. Гэтэл өөр зүйл ярьж байна. СЕХ намуудыг шүүмжилдэг байгууллага биш. Цэвэр, шударга сонгууль болсныг бүх шатандаа хүлээн зөвшөөрч байгаа. Сонгууль яагаад шударга, цэвэр болсонгүй вэ гэдгийг тогтоох ёстой. СЕХ-нд нэг нам давамгайлсан нь үнэн. МАХН-аас зургаа, АН-аас хоёр, нам бус нэг гишүүнтэй. Хэдийгээр намын харьяалалгүй байх ёстой ч намын гишүүнээс түдгэлзсэн хүмүүс байдаг. Анх СЕХ-нд ажиллахаар томилогдохдоо би энэ талаар ярьж байсан. Бүх улс төрийн хүчин мэдэж л байсан шүү дээ.

Сонгуулийн төв байгууллагын тухай хууль гарсны дараа анхны сонгуулийг зохион байгууллаа. Сонгуулийн төв байгууллагын тухай хуулийн 12.3-т зааснаар СЕХ бүрэн эрхийнхээ дагуу асуудлыг хэлэлцэж, шийдвэрлээд тогтоол гаргах ёстой гэж байгаа. 10-нд гаргасан шийдвэрт тогтоол гаргах эсэхийг хэлэлцээд олонхи нь дэмжээгүй. Харин миний бие болон хэдэн хүн цөөнх болсон. УИХ-ын гишүүнээр сонгогдож, түр үнэмлэхээ гардаж авсан байхад хэсэгчлэн өргөн барьсан нь хууль зөрчсөн. СЕХ-ноос бүх зүйл шалтгаалж, тогтоол гаргачихвал гацаанаас гарчих юм бол түүгээр нь болъё гэсэн саналтай хүмүүс ч байсан. Бид тогтоол гаргах боломжтой байсан. Аль нэг нам, улс төрийн хүчнийг муулах, магтах гэж энд ирээгүй.

Сонгууль явуулах төв байгууллагын дарга, нарийн бичгийн дарга хоёр ийн газар тэнгэр шиг ялгаатай байр суурьтай байна. Зөвшилцөх ажлын хэсгийн гол найдвар болж байсан долдугаар сарын 10-нд өргөн барьсан сонгуулийн дүнг тогтоол болгон баталгаажуулах нь талаар өнгөрөв бололтой. Хэрэв тогтоол гаргасан бол тангаргаа ч өргөж чадахгүй гацаанд орсон парламент эмх цэгцэндээ орох байсан ч юм бил үү. Гэвч СЕХ-г толгойлж буй дарга нь бусдын утсан хүүхэлдэй болж, ард түмнийг турхирч байгаа нь харамсалтай.

Түүний хэлсэн үг, хийсэн мэдэгдэл улс төрийн одоогийн нөхцөл байдлыг улам ч ээдрээтэй болгож байж болох.

Л.Номин

дугаар 147/466/