Хичээлийн шинэ жилийн бэлт­гэл ажил ямар түвшинд яваа талаар БСШУЯ-ныхан өчигдөр мэдээлэл хийлээ. Өнөө жил улсын хэмжээнд 67900 зургаа, долоон настан нэгдүгээр ангид орох юм байна. Мэргэжил сургалтын төвд 20-иод мянган хүүхэд суралцах бол их, дээд сур­гуульд 35 мянга гаруй оюутан шинээр элсэнэ. Ерөнхий боловсролын сургуулийн нэг, хоёрдугаар ангийн сургалтын хөтөлбөр батлагдчихсан бай­гаа. Зургаа, долоон настны нэгдүгээр ангийнхан өдөрт дөрвөн цаг хичээллэх юм байна. Өнгөрсөн хичээлийн жилд 16 дунд сургуульд зур­гаан настны туршилтын ан­гиудыг хичээллүүлжээ. Ту­хайл­бал, Улаанбаатар хотын 68, 24 дүгээр дунд сургууль болон хөдөө орон нутгийн 14 сургууль энд хамрагдсан байна. Үүний үр дүн сайн байсныг БСШУ-ны сайд он­цолж байлаа. Гэхдээ зур­гаан настай хүүхэд сурах идэв­хээрээ долоон настнуу­даас давуу ч амархан ядрах ханд­лага ажиглагджээ. Тий­мээс тэдний сурах орчныг аль болох таатай байлгаж, хялбар аргаар хичээл заах тал дээр сургууль, багш нарын зүгээс анхаарч байгаа аж.

Дунд сургуулиудын хичээ­лийн байрын засварын ажил одоогийн байдлаар 60 гаруй хувьтай яваа гэнэ. Нэг сур­гуу­лийг засварлах зардал 500 саяас дээш өртөгтэй тохиол­долд яамнаас хөрөнгө гар­гана. Түүнээс доош төгрөгийн өртгөөр засварлах бол аймаг, сум, дүүргийнхэн өөрсдөө хариуцах гэнэ. Зургаа, до­лоон настнуудын суух ширээ сандлын тараалтын ажил улс даяар 60 гаруй хувьтай байна. Ирэх наймдугаар сарын 25 гэхэд бүх сургуульд тарааж дуусгах төлөвлөгөөтэй аж. Зургаан настнуудад хичээл заах багш нарын сургалт бүх аймаг, дүүрэгт явагдаж бай­гаа. Багш нарын тоо хангалт­тай гэнэ. БСШУ-ны сайд Н.Бо­лор­­маагаас сурах бичиг, их, дээд сургуулийн төлбө­рийн талаар тодруулга авав.

–Зургаан настнуудын нэгдүгээр ангийн сурах бичиг одоо болтол хэвлэг­дэх­гүй оройтчихлоо гэх эцэг, эхчүүд байгаа. Сурах бичиг хэзээ хэвлэгдэх вэ?

-Ирэх наймдугаар сарын 25 гэхэд хэвлэгдчихнэ. Хи­чээл эхлэхээс өмнө гарч амжина. Сурах бичгийн эх зохиогдоно гэдэг бол бүх номын хэвлэлийн эх бэлэн болсон гэсэн үг. Хэвлэх үйлд­вэрүүд сурах бичиг хэвлэх зөвшөөрлөө авчихсан байгаа.

–Нэг хувилбартай сурах бичиг гарна гэсэн. Ямар ком­пани хэвлэх эрх авсан бэ?

-Зургаан настны нэг­дү­гээр ангийн математик монгол хэлний хоёр сурах бичиг гарна. Бусад хичээлийнх нь дасгал ажлын ном байна. Хэвлэлийн компаниуд сурах бичгийн эх зохиосон. Энэ нь гаднаас нь харахад гоё ном байгаа юм л даа. Гэхдээ нарийн шалгуураар үзэхэд хоорондоо бага зэрэг зөрүү­тэй байгаа. Мэдээж энэ ком­па­ниуд өрсөлдөж байгаа уч­раас нэг л нь сурах бичиг хэвлэх эрх авна. Тэр үйлдвэ­рийн хэвлэсэн номыг улсын хэмжээнд зургаан наст­нуу­дын 80 хувь нь хэрэглэнэ. Харин шалгарсан сурах бич­гээс үзүүлэлтээрээ хэдхэн оноогоор дутсан сурах бич­гийг үлдсэн хувьд нь туршина. Энэ хичээлийн жилд нийт зургаан настай сурагчдын 80 хувь нь нэг, 20 хувь нь нэг өөр сурах бичиг судална гэ­сэн үг. Хавар дээрх хоёр сурах бичгийн аль нь судла­хад илүү тохиромжтой боло­хыг тогтоогоод нэгийг нь цаашид сургалтад хэрэглэнэ. Хүүхдийн нүд ядраах өнгө алаглуулсан сурах бичгээс татгалзаж байгаа.

–Хоёрт шалгарсан сурах бичгийг ямар сургуулиудад турших юм бэ?

-Зургаан настнуудын 20 хувь нь судлах сурах бичгийг тараах газруудын нэрсийг гаргачихсан байгаа. Говь-Алтай, Увс, Сүхбаатар, Өмнө­говь, Орхон аймаг, нийслэ­лийн Баянгол, Багануур дүүр­гийн дунд сургуулиудын зур­гаан настанд туршилтын хоёр дахь сурах бичгээр хичээл заана.

-Сурах бичгийг номын сангаар тараах уу?

-Өнөө жил сурах бичгийг номын сангаар тараахгүй. Яагаад гэвэл шинэ Засгийн газар байгуулагдаж төсөв ч батлагдаагүй. Тэгэхээр су­раг­чид сурах бичгээ өөрсдөө худалдаж авна. Дараа жилээс энэ талаар төсөвт тусгагдаад ирэхээр номын сангаараа дамжуулж авах боломжтой.

–Сурах бичгийн үнэ ямар байх вэ?

-Хэвлэлийн компаниуд таван мянга гэсэн санал өг­сөн. Харин Эдмон компани хоёр мянгад барина гэж амла­сан. Уг нь сурах бичгийн үнийг нэмэгдүүлэхгүй байх нь чу­хал. Өнөө жил сурах бичгээ хэвлэж байгаа компаниуд өөрсдөө худалдана. Дараа жилээс өөр болох байх.

-Эмзэг бүлгийн хүүхдүү­дийн сурах бичгийг яам­наас даадаг байх аа?

-Өнөө жил нийт хүүхдийн 30 орчим хувь нь эмзэг бүл­гийнх байгаа. Эдэнд өгөх сурах бичигт 900 орчим сая төгрөг зарцуулах байх. Би мөнгөн дүнгээр нь л мэдэж байна.

–Долоон настны нэгдү­гээр ангийнхны сурах би­чиг шинээр хэвлэгдэх үү?

-Үгүй, тэд хуучин 11 жи­лийн­хээ тогтолцоонд судалж байсан сурах бичгээ үзнэ. Ер нь өнөө жил 10 сурах бичиг шинээр хэвлэж байгаа. Үүний зургаа нь зургаан настнуу­дынх. 6-9 дүгээр ангид үзэх монгол бичиг, 10-11 дүгээр ангийн байгалийн шинжлэх ухаан, арваннэгдүгээр ангийн англи хэлний хичээлийн су­рах бичиг шинээр хэвлэг­дэнэ.

–Зургаа, долоон наст­нуу­дыг хүлээж авах дотуур байрны бэлтгэл ямар бай­гаа вэ?

-Дотуур байранд 8444 зур­гаан настан орно. Долоон настай 7500 гаруй хүүхэд бий. Дотуур байрны нэг хүүхдэд зарцуулах хувьсах зардлыг Засгийн газрын хуралдаанаар нэлээд өндөр тогтоож өгсөн. Нэг хүүхдэд жилд 204 мян­гаар тооцсон л доо.

-Зургаан настнуудын суралцах сургуулийн 00-ийн асуудлыг хэрхэн ший­дэж байгаа вэ?

-Ойрын таван жилдээ багтааж бүх сургуулийг дот­роо 00-той байлгах төлөвлө­гөө бий.

–Их, дээд сургуулийн төлбөр сая төгрөгт хүрнэ гэсэн яриа байна?

-Төрийн өмчийн их, дээд сургуулийн санхүүжилт олон эх үүсвэртэй байх ёстой гэсэн дүгнэлтийг гаргасан. Нэгдүгээрт төсвөөс сан­хүүжилт авна. Мөн оюутны төлбөр санхүүжилтын гол эх үүсвэр байх ёстой. Шинжлэх ухааны судалгааны ажилдаа Шинжлэх ухаан технологийн сангаас дэмжлэг авна. Сан­хүүгийн бусад эх үүсвэр байж болно. Энэ нь дэлхий нийтийн их,дээд сургуулийн жишиг. Манай их, дээд сур­гуу­лиуд энэ маягаар санхүү­гийн эх үүсвэрээ бүрдүүлдэг болчихвол өнөө жил төрийн өмчийн их, дээд сургуулиу­дын сургалтын төлбөрийг 20-25 хувиар нэмэх тухай Зас­гийн газарт санал оруулсан. Үүнийг дэмжинэ гэж бодож байна.Төрийн өмчийн их, дээд сургуулиуд өнөө жилийн сургалтын төлбөрөө хэдэн хувиар нэмэх тухай саналаа өгсөн л дөө. Одоогийн байд­лаар зөвхөн оюутны сургал­тын төлбөрөөр санхүүжиж байгаа учраас төлбөрөө нэ­лээд өндрөөр тогтоочихсон байсан. Тухайлбал, СУИС нэг сая, МУИС 913 мянга, ХААИС 973 мянган төгрөг болгож өндөр хувиар нэмэх саналтай байгаа. Төрөөс өөрийн өмч­дөө ямар зүйл дээр дэмжлэг үзүүлэх вэ гэдгээ шийдвэр­лээд улсын өмчийн сургуу­лиу­дын төлбөрийг яаж нэмэх нь наймдугаар сарын эхээр тодорхой болох байх.

Я.Мөнгөнцэцэг