– Эрхэм ерөнхийлөгч танд баяр хүргэе, тантай өрсөлдсөн нь миний хувьд нэр төрийн хэрэг байлаа. Таны цаашдын ажилд амжилт хүсье.

– Баярлалаа. Танд ч гэсэн аз жаргал хүсье.

Ийм яриа өнгөрсөн жил хэд хэдэн орнуудад өөр өөрсдийн хэлээр боллоо. Сүртэй гэж яаваа, ялагдсан нь баахан сэтгүүлчидийг тойруулж суулгаж байгаад нөгөө рүүгээ залгахын, нөгөө ялсан нөхөр ч ялгаагүй бөөн сэтгүүлчдээр бүчүүлж байгаад л утасаар ярих юм. Хаа газрын сэтгүүлчид адил юм хойно ямаан чинээ юмыг тэмээн чинээ болголоо гэж бодож байсан маань эндүүрэл байжээ.

Энэ бол сонгуулийн маш том соёл. Александр Степанович Попов гуай анх алсын зайн харилцаа холбооны хэрэгсэл зохион бүтээсэн цагаас эхлэн энэ соел зуу гаруй жилийн тэртээ үүсчээ. Тэрнээс өмнө магадгүй захидал байсан байх л даа. Шууданч тагтаа ялагдсан нэгний үгийг хүргэлгүй замаасаа төөрч будилж соёлын харилцаа тасалсан явдал цөөнгүй байх харин харилцаа холбоо төгөлдөрших тусам энэ соёл дэлхий даяар ид хүчээ авч байна. Саяхан модон дээрээсээ бууж ирсэн Африкт хүртэл баяр хүргэж бие бие рүүгээ утсаар ярисан байх юм. Заримдаа утас олддогүй юм шиг байгаан буудалцаад салсан тохиолдол ч байдаг юм. Африк бол африк шүү дээ. Тэнд сонгуулийн соёл яривал магадгүй жад, чулуун бороохой гээд есөн жорын юмаар шидүүлж магадгүй. Харин өрнөдөд энэ бол дээд зэргийн соёл… ХБНГУ- ын канцлерийн сонгуульд А.Меркел хэмээх бүсгүйд баваар нутгийн омог ихтэй, сүр бараатай, мөнгө цаас арвинтай туршлагатай эрчүүл өвдөг шороодчихоод жишим ч үгүй утас цохиод уянгалуулан байж амжилт хүссэнийг эх дэлхий даяараа хэдэн жилийн өмнө харж билээ. Солонгосын ерөнхийлөгч Им-Ён-Бак-д ялагдсан сөрөг хүчнийхэн уугуул гориачуудын ямаан омгоо дарж хайрын билэгдэл болгож бүүр хоёр гараа толгой дээрээ зөрүүлж зүрх зураад баяр хүргэсэн байх юм.

ОХУ – тай бол яриад байх юм байхгүй. Бид ах нарыг сайн мэднэ, ялангуяа 90 – ээд оноос хойш оросууд ямар болсоныг хэнээр ч хэлүүлэлтгүй сайн мэднэ. Үг сөхөөгүй АК тачигнуулсан зах зээлийн ороо бусгаа цаг тэдний сэтгэл итгэлийг сөхрүүлсэн ч гэсэн сонгуулийн соёлоо улан доороо гишгэж хар африк шиг дэлхийн шившиг болсонгүй. Дмитрий Анатольевич Медведевт баяр хүргэн бүх өрсөлдсөн нөхдүүд нь утас цохиж хэн нь соёлтой улс төрч болохоо харуулах гэж Ардын Мэдээ – нэвтрүүлэгт амжиж орох гэж улайрч буй хүмүүс шиг гар утас руугаа уралдсан гэдэг. Эдүгээгийн Оросын тэргүүн хатагтай Светлана Медведева гуай хүртэл ялна гэдэгтээ итгэлтэй байсан ч санаа маш их зовж байсан харин өрсөлдөгчид нь утасаар баяр хүргэж эхлэх тэр үеэс л сэтгэл онгойж тайвширсан тухай ганц нэг сэтгүүлчдэд аминчлан шивнэсэн байдаг. АНУ – ын ерөнхийлөгчийн сонгуулийн талаар яриад ч байх юм байхгүй. Сонгуулийн соёлын загалмайлсан эцэг маягийн улс юмуу даа. А.Гор, Ж.Буш нарын тэрүүхэн нэг мужийн маргааныг эс тооцвол, тэр маргааныг шийдвэрлэсэн аргаараа ч дэлхийд улс төрийн соёлоороо аргагүй л манлайлагч нь мөн болохоо харуулсан юм.

Харин одоо монголдоо эргэн ирье. Бид 2008 онд ерөнхийдөө л дэлхийн шившиг болсон гээд хатуухан хэлчье. Африкчуудаас илүү гараад байх юм бидэнд алга. Ядаж байхад энэ тэндхийн олон улсын шинж чанартай статистак судалгаануудад тэдэнтэй зуузай холбон орж байх нь яав даа даанч. Ядуурлын хувь хэмжээ, инфляцийн үзүүлэлт, үнийн огцом өсөлт гээд л явж өгнө. Дэлхий биднийг харанхуй бүдүүлгийн туйл, өмсөх хувцасгүй, идэх хоолгүй, орох оронгүй, дайн самууны хөлд талхиулсан тивтэй адил харж байна. Энэ бол том эндүүрэл. Бид монгол хүмүүс. Тэдэнд харуулъя. Улс төрчдөөс хамгийн наад захын соёлыг харуулсан хүн бол М.Энхсайхан байлаа. 2005 онд ялагдсанаа мэдэнгүүт дэлхий нийтийн соёлыг хүндэтгэж утсаар баяр хүргэсэн байдаг. Одоо болох гэж буй ерөнхийлөгчийн сонгуулийг ажиглах, сурвалжлахаар дэлхийн өнцөг булан бүрээс сэтгүүлчдийн десант бууж , хэдэн хоногийн турш бид хэдэн турбум хүний анхаарлын төвд ирнэ. Энэ үед хорт утаа, замын түгжирлээс дутахгүй иргэдээ хордуулан утаж байдаг улс төрчид маань дэлхий нийтийн соёлын анхан шатны босгыг амжилттай давчихаасай билээ хэмээн залбирч сууна.

Сонгуулийг харааж зүхэж, гүтгэлэг доромжиллоор бус инээмсэглэж соёлтой хийе. Монгол улс эх дэлхийн нэгэн хэсэг учраас дэлхийд ямар ёс зүйн хэм хэмжээ үйлчилж байна тэрийг л хэлбрэлтгүй дагах ёстой.

2009 – 5 – 25 –нд ялагдсан нэр дэвшигч ялсан нэр дэвшигч рүүгээ заавал утасдаарай.

Б.Цогтгэрэл