-Ерөнхийлөгч УИХ-ын дэ­гийн тухай хуульд нэ­мэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуу­лийн төсөл өргөн барь­сан. Гэвч уг хуулийн төслийг хэ­лэлцэх эсэхийг долоо хо­ногоор хойшлууллаа. Та Ерөнхийлөгчийн өргөн барьсан хуулийн төсөлд хүндэт­гэлтэй хандана гэж хэлж байсан хүний хувьд МАН-ын бүлэг байгуулах асуудалд ямар байр суу­ринаас хандаж байгаа вэ?

-Аль нэг улстөрийн хүч­ний бүлэг байгуулах асуудал нь төрийн ажлаас чухал уу, үгүй юу гэдгийг юун түрүүнд бодох хэрэгтэй. МАН-ынхны бүлэг байгуулаагүй үйлдэл нь хууль эрх зүйн орчинг өөрчлөх шаардлага руу түлхэж байна. Зөвхөн МАН-ыг хууль зөрчсөнийх нь төлөө бүлэгтэй болгох гэж хуульд өөрчлөлт оруулах нь дэндүү өрөөсгөл ойлголт. Ха­рин өнөөдрийн байгуулсан бүтэц нь өөрөө онцлогтой юм гэж үзээд Дэгийн тухай хуульд зарчмын өөрчлөлт хийх ёстой гэдэгт санал нэгдэх ёстой.

Цөөнх нь олонхын үйл ажиллагааг засаг замба­раа­гүйгээр хязгаарлаж, хоо­сон улстөр хийж, төрийг тогт­воргүй байлгах эрмэлзэл рүү түлхдэг энэ механизмыг байхгүй болгох нь чухал гэ­дэг өнцгөөс хандаж байна.

Ерөнхийлөгч улс орны тогтвортой байдлыг хангах нь чухал гэж үзээд хуулийг УИХ-д өргөн барьсан. Хууль санаачлагчийн өргөн барьсан хуулийг гишүүд хэрхэн хэлэлцэх тухай горим бий.

-АН-ынхан Ерөнхий­лөг­чийн өргөн барьсан хуу­лийг хэлэлцэхгүй байна гэж МАН-ынхан ярьж байсан. Үнэ­хээр АН-ынхан МАН-ын бүлэг байгуулах асуудалд шан­тааж маягаар хандаж бай­гаа хэрэг үү?

-Яг үнэндээ өнгөрсөн баа­сан гарагийн орой хуу­лийн төслийг өргөн барьсан. Уг хуулийн төсөл байнгын хорооны хэлэлцэх асуудлын хуваарьт орж амжаагүй бай­хад түлхэж оруулах нь өөрөө хууль зөрчсөн асуу­дал. Мөн Дэгийн тухай хуу­лийн төсөлтэй УИХ-ын гишүүд танилцаж амжаагүй байсан. Дэгтэй холбоотой асууд­лыг бүлгээрээ заавал хэлэлцэх журамтай. Бүл­гээр хэлэлцээгүй байхад байн­гын хороогоор хэлэлцэх бо­ломжгүй. Энэ журмаараа цаашид явна.

-Тэгэхээр ирэх нэг дэх өдрийн бүлгийн хурал­даа­наар хэлэлцэнэ гэж ойлгож болох уу?

-Ирэх даваа гарагийн бүл­гийн хурлаар хуулийн төслийн тухайд ямар зүйл дээр санал нэгдэж буй та­лаар ярилцана. Харин яг одоо улс орны төсвийн чухал асуудал хэлэлцэж байгаа үед зарим нэг улстөрийн хүчин дундуур нь орон улстөр хийх шаардлагагүй гэж үзэж байна.

-Ерөнхийлөгчийн сон­гуу­лиар МАН-ынхан Ерөн­­хий­лөгчийг дэмжиж ажиллана гэсэн аман тохироо хийсний үндсэнд хуулийн төслийг өргөн барьсан гэх яриа байна. Энэ талаар ямар бодолтой байна вэ?

-Сүүлийн үед хэвлэл мэдээллээр Ерөнхийлөгчтэй хол­боотой эерэг, сөрөг мэ­дээлэл их гарч байна. Энэ нь Ерөнхийлөгчийн сон­­гууль ойртож буйн до­хио. Гэхдээ Ерөнхийлөгч өөрийгөө сонгуулахын тулд МАН-тай ямар нэгэн то­хироо хийсэн гэж бодохгүй байна. МАН-ынхан өөрсдөө бүлэг байгуулах хүсэлтээ уламжилж, Ерөнхийлөгч хү­сэлтийг хүлээж авсныг ч мэ­дэж байх учиртай.

-МАН хэдийгээр УИХ-д бү­лэггүй байгаа ч хүч­тэй сөрөг хүчний байр суу­ринаас ажиллаж чадаж байна уу?

-Алхам болгон дээр хүнд­рэл учруулж байгааг л ойлгож байна. Өмнө нь байсан улстөрийн хэв шинжээр өнөөдөр ажиллаж бо­лохгүй. Бид ард түмний хүсэн хүлээж буй зүйлийн төлөө хамтдаа ажиллах ёс­той. 20-иод жилийн зог­сон­ги байдлыг өдөөсөн зүйл нь МАН-аас их хамааралтай. Үүнийг богино хугацаанд үгүй болгоё гэхээр МАН-ын­хан төрийн ажлыг га­цаа­хыг урьтал болгож байна. Уг нь энэ эрүүл улстөрийн хийдэг ажил биш.

МАН-ын гишүүн гэж бо­дохоосоо илүү УИХ-ын ги­шүүний хувьд төрийн ажилд идэвхтэй оролцох нь тэдний үүрэг. МАН-ынхныг бид хууль зөрчсөн үйлдэл рүү огт түлхээгүй. МАН УИХ-ын сонгуульд иргэдийн 32 хувийн санал авсан. Гэ­­тэл цаана нь байгаа 68 хувьд нь ард түмэн төрийн жо­лоог атгуулсныг яагаад ойл­го­доггүй юм бэ. Хэрэв МАН 32 хувь гэж ярьж байгаа бол цаана нь 68 ху­вийн иргэдийн эрх ашиг хөн­дөгдөж байгаа шүү дээ. Тө­рийн эрх мэдлийг бидэнд шилжүүлчихээд 32 хувийн гацаа тавина гэдэг байж бо­лохгүй зүйл. Төрийн ажил урагшлах ёстой. Цаашдаа ч урагшлах болно. Үүнд хэн ч саад хийж чадахгүй.

-Гэхдээ АН-ынхан МАН-ын гишүүдийг хууль зөрч­сөн үйлдэл рүү түлхээд бай­гаа юм биш үү?

-Хууль батлах төрийн бодлого болгох эрхийг ард түмэн өнөөдөр хэнд олгосон гэдгийг одоо болтол яагаад ойлгохгүй байгаа юм бэ. УИХ-ын олонхын баталсан хууль зөвхөн УИХ-д биш Монгол Улсын бүх иргэнд тусна. Хуулийг хүн бүр бие­­лүүлэх үүрэгтэй. Бид хуу­­лийг санаачилна. Санаа­чил­сан хуулийг УИХ-ын олонх батална. Хууль Мон­голд мөрдөгдөнө. Эцсийн эцэст хуу­лийн хариуцлага ард тү­мэнд хэрхэн хүрч буйгаар хэмжигдэхээс МАН-ын ги­шүүдэд яаж тусав гэдгээр хэм­жигдэхгүй. Энэ тал дээр би хатуу байр суурьтай бай­гаа.

Монгол орон сүүлийн хэ­дэн жил хууль мөрдөж ажиллаагүй. Баталсан хууль нь дандаа буруу зө­­рүү, лоббитой нийгэмд уг­шил тарьсан хууль болсон. Өнгөрсөн хугацаанд ийм байсан гээд АН хуулийн да­рамтад амьдарсан гэж гон­­шигонохгүй. Тиймээс мон­гол төрийн ажил цаашид тас­ралтгүй явна. Яг үнэндээ МАН бүлэгтэй байх эсэх нь АН-ын 80 дахь асуудал.

-Ирэх оны төсвийг хэлэлцэж байна. Төсвийн талаар ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Төсвийн хөрөнгө оруу­лалт гээд 1.4 их наяд төгрөг ярьж байна. Энэ бол их мөнгө. Гэтэл бидэнд энэ мөнгөний 300 хан тэрбум төгрөгт л шинэчлэлт хийх боломж байна.

-Тэгэхээр үлдсэн 1.1 их наяд төгрөг нь МАН-ын Засгийн газрын үлдэгдэл гэж хэлэх гээд байна уу?

-Тийм. 1.1 их наяд төг­рөг нь МАН-ынхны бү­тээн байгуулж буй ажлын үлдэгдэл. Тэр хөрөнгө оруу­­лалтын дийлэнх нь ний­гэмд ямар ч хэрэггүй ша­вар байшингууд. Нэгэнт эхэл­­сэн ажлыг дуусгахаас өөр аргагүй учраас баталж бай­на. Тэгэхэд МАН дөнгөж төрсөн хүүхэд шиг юм яриад байгааг гайхах юм. энэ оны төсөвт шинэчлэлийн Зас­гийн газрын бодлогыг хэ­рэг­жүүлье гэхээр хөрөнгө оруу­лалтыг 100 хувь хийх бо­ломж­гүй болчихоод бай­на.

-Ерөнхий сайдын 50 тэр­бум төгрөгийг МАН-ын­хан их шүүмжилж байна л даа?

-Энэ Засгийн газрын хө­рөнгө оруулалтын нөхцөл бо­лолцоо хумигдчихсан бай­­­­­на. 1.4 их наядын 1.1 их наяд төгрөг нь хуучин хийж буй ажлын төсөв гээд бод л доо. Гэтэл өнөөдрийн Засгийн газарт өөрийн бод­логоо хэрэгжүүлэх хө­рөнгө оруулалт хэрэгтэй. Түүний төлөө 50 тэрбум төгрөг тө­сөв­лөснийг шүүмж­лэх учир юунд байна. Ерөнхий сайд энэ мөнгийг чухам юунд зарцуулах гэж буй жагсаалт, задаргаагаа гаргаад өгчихсөн шүү дээ.

Өмнөх төрийн ажлынх нь залгамж халааг хадгалаад, нэгэнт эхэлсэн ажлыг дутуу орхиод яах вэ. Дуусгая гэж бодсон. МАН-ынхны 1.1 их наяд төгрөгийг юунд зарцуулсан гэдэг задаргааг гаргах юм бол үнэндээ гасал­маар юм их бий. Харин бид тэгж гоншигонохгүй байгаа. Гэхдээ цаашид хө­рөнгө оруу­лалтын сэтгэ­хүйг бид бүгдийг нь өөрчлөх ёстой гэ­сэн бодолтой байна.

-2014 оны хөрөнгө оруу­лалтын асуудлыг ямар зарч­маар авч үзэх нь зүйтэй гэсэн бодолтой байна вэ?

-Эмх замбараагүй байдал, хүн бүрийн лобби, аймаг болгоны хүсэлтээр хийгддэг хөрөнгө оруулалтуудыг зог­­соох ёстой. Дунд хуга­цааны хөрөнгө оруулалтын хө­төлбөртэй болоод орон нут­­гийнхнаас саналыг нь авч хамгийн чухлаас нь эрэм­­бэлж жагсаагаад сан­хүүжүүлэх нь зүйтэй юм гэж бодож байна. Түүнээс биш жилд нэг нөхөр хэдэн тэрбум төгрөг аваад гэр барьдаг ажилд одоо цэг тавья л даа.

-АН-ынхан албан ту­шаалын төлөө амиа тавих нь гэж зарим хүмүүс шүүм­жилж байна. Мөн МАН-ынхны зүгээс АН төрийн албан хаагчдыг хо­мор­голон халж байна гэж үзээд бай­гаа. Энэ талаар байр сууриа илэрхийлээч?

-Төр солигдсон гэдгийг бүгд ойлгох хэрэгтэй. Энэ нь бодлого өөрчлөгдөхтэй адил. Хэрэв бодлого өөрчилсөн бол шинэчлэлийг нэг багаар хийх ёстой. Санаа нэгдэж ажиллахын тулд бидний бодлогыг ойлгодоггүй хү­мүүсээс салах зайлшгүй шаард­­­лагатай. Боловсон хү­­­­­­чин гэдэг намын хамгийн чухал асуудал. 20 гаруй жи­­лийн бугшсан төрийн сүл­жээг бид задлах нь зүйтэй.

Төрийн албан хаагчид авлигын сүлжээ болж ху­вирсан. Төрийг дарамталдаг механизм болгосон. Энэ бүгдийг өөрчлөх өөрчлөлтийг зөвхөн бид ч гэлтгүй ард тү­мэн хүсч, хүлээж байгаа гэ­дэгт огт эргэлздэггүй.

Төрд очсон хүн төрийн эрх мэдлээр далимдуулж баяждаг, арга барилд дассан хүмүүс олон бий. Тэр ч ут­гаараа төрийн албанд шу­дарга бус хүмүүс шургалах болсон учраас төрийн мөн чанар бүх шатанд алдагдсан. Энэ бүхнийг бид одоо л зогсоох учиртай. Өөрөөр хэл­бэл, төрийн төлөө биш иргэдийнхээ төлөө үйлчилдэг төрийн албатай болгох нь энэ Засгийн газрын үүрэг. Тиймээс бид нийтийн албаны тухай хуулийг батална.

-Нийтийн албаны хуу­лийг батлахаар төрийн ал­бан хаагчдыг мөн л хална гэсэн үг үү?

-Төрийн жинхэнэ албан хаагч гэж 30-аад мянган хүн байдаг юм билээ. Хамгийн ялзарсан улсууд төрийн за­хиргааны албан хаагчид дунд байдаг. Эрх мэдлээ ашиг­ладаг, ард иргэддээ хойр­го ханддаг, улстөрждөг энэ балиар бүтэц дээрээсээ ба­гийн төвшинд хүртэл бий. АН-д үүнийг өөрчлөх талаар эргэлзэж тээнэгэлзэх зүйл алга. Ямар ч сөрөг дайралт ирлээ ч үүнийг хийх үүрэгтэй.

Төрийн албаны хуулийг өөрчилж нийтийн албаны хуулийг батлаад, төрийн бүх жинхэнэ албан хаагчийг дахин шалгалтад оруу­­лах ёстой. Шалгалт га­даа гу­дам­жинд байгаа мэд­лэгтэй, чад­варлаг боловсон хүч­нүү­дэд нээлттэй байх нь хам­гийн чухал. Ингээд ний­тийн албыг улстөрөөс ямар ч ха­­маа­ралгүйгээр, зөв­хөн тө­рийн өмнөөс иргэдэд үйл­­­­чилдэг сэтгэхүйтэй, бо­ловс­ролтой, сэтгэлтэй хү­мүүсээр бүрдүүлснээр ир­гэдийн бу­химдал арилна.

-МАН-ынхан төрийн албан хаагчдыг халж сэл­гэхэд яагаад эмзэглээд бай­гаа юм бол?

-Энэ асуултаа МАН-ынх­­наас өөрсдөөс нь асуух хэ­рэгтэй. Төрийн албан хаагч­дад хайртай гэхээсээ илүү МАН-аас улстөржсөн сүлжээ төрд бөх бат оршиж байгаа учир тасалдчих вий гэдэгт тэдний санаа зовж байгаа биз.

В.Дондовдорж