уламжлалтай. Энэ удаагийн Наурызын баяр Д.Сүхбаатарын талбайд болж, казахын үндэсний хувцас, гэр, ахуйн хэрэглэлээр үзэсгэлэн гаргаж, багахан хэмжээний өдөрлөг болж өнгөрлөө. Наурызын баярын арга хэмжээнд Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг, УИХ-ын гишүүн, Баян-Өлгий аймгийн Улаанбаатар хот дахь Нутгийн зөвлөлийн дарга А.Бакей, УИХ-ын гишүүн А.Тлейхан болон төр засгийн зарим удирдлагууд оролцож, мэндчилгээ дэвшүүлсэн нь өмнөх жилүүдийнхээс илүү онцлог болов.

Энэ үеэр казах түмнийг төлөөлөн УИХ-д сууж буй эрхэм гишүүн А.Бакей, А.Тлейхан нараас Наурызын баярын талаар зарим зүйлийг тодрууллаа.

УИХ-ын гишүүн А.Бакей Казах түмний ёс заншлыг бүрэн утгаар нь таниуллаа

-Танд Наурызын баярын мэнд хүргэе?

-Баярлалаа. Монгол Улсын нийт ард түмэн, тэр дундаа казах түмэндээ Наурызын баярын халуун мэндчилгээг дэвшүүлье.

-Наурызын баярыг нэлээд олон зуун жилийн өмнөөс тэмдэглэж ирсэн гэх юм?

-Тэгэлгүй яах вэ. Энэ баярыг МЭӨ 648-330 оны үеэс тэмдэглэж ирсэн байдаг. Энэ баяраар цагаан сартай адил ахмадаа хүндэтгэн золгож, бие биедээ идээнийхээ дээжийг хүртээж, сэтгэлийн нандин үгээ хэлдэг ёс заншилтай.

-Энэ удаа өмнөх жилүүдээс илүү өвөрмөцөөр тэмдэглэж байх шиг байна. Онцлог нь юу вэ?

-Манай аймгийн Нутгийн зөвлөлөөс санаачлан анх удаа Улаанбаатар хотод тэмдэглэж байгаагаараа илүү онцлогтой. Казах түмний соёл, зан заншлыг та­ниулах үүднээс энэ арга хэмжээг зохион байгууллаа.

Манай аймгийн иргэд нийлж, казах гэр бариад, дотор нь үндэсний соёл, зан үйлийг харуулсан олон зүйлийг дэлгэж, нийтэд танилцууллаа. Ингэснээр зөвхөн казах түмэн баярлах бус, Монголын нийт ард түмэнд өв уламжлалаа танилцуулж, өргөн хүрээтэй зохион байгуулж буйгаараа илүү онцлогтой болж байна. Мөн анх удаа Улаанбаатар хотод амь­дардаг иргэдээ хам­руулан урлагийн тог­лолт зохион байгууллаа.

-Казах түмнийг төрд тө­лөөлж суугаа хүний хувьд орон нутагтаа бүтээн бай­гуулалтын ямар ажил хийхээр төлөвлөөд байна?

-Шинэчлэлийн Засгийн га­зар алслагд­сан хязгаар нутаг буюу манай аймагт нэлээд анхаарч байгаа. Энэ хүрээнд Өлгий хотод битүү зах шинээр баригдаж байна. Мөн аймгийн нэгдсэн эм­нэлгийн дэргэд орчин үеийн оношилгооны төв байгуу­лаг­дана. Олон жил яригдсан Асгатын мөнгөний ордыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулахын тулд дөт зам тавих ажил энэ жилээс хийгдэнэ.

-Манай улсад нийт хэчнээн казах иргэн байдаг вэ?

-Нийтдээ 110 гаруй мянган казах иргэн байна. Үүний 80 гаруй мянган иргэн нь Баян-Өлгий аймагтаа амьдардаг.

-Нийслэлийн хэмжээнд хэч­нээн иргэн амьдарч байгаа вэ?

-10 гаруй мянган казах иргэн амьдардаг. Эдгээрийн дий­лэнх нь Налайх дүүрэгт амьдардаг.

-Орон нутгийн иргэдийн хувьд жижиг, дунд үйлдвэр нэлээд тулгамдсан асуудал бо­лоод байгаа. Энэ талаар ямар арга хэмжээ авч ажиллаж байна?

-Манай аймагт мэдээж ажилгүйдлийг арилгахтай хол­боотой асуудал нэлээд байгаа. Гэхдээ энэ билэгт сайн өдөр ажил­­гүйдлийг арилгах боломж бүрдэж байна гэж хэлмээр байна. Яагаад гэвэл төсвийн шинэ хууль батлагдсанаар орон нутгийнхан анх удаа өөрс­дөө төсвөө зарцуулахаар болсон. Жишээлбэл, манай айм­гийн нэг суманд 400 гаруй сая төгрөг хуваарилагдаж бай­на. Энэ мөнгөөр ажлын байр, жижиг, дунд үйлдвэрийг нэмэг­дүүлэх боломж бүрдэнэ.

УИХ-ын гишүүн А.Тлейхан Наурызын баяр улам өргөжиж байна

-Наурызын баярын онц­ло­гийн талаар сонирхуулна уу?

-Наурыз гэдэг нь шинэ өдөр гэсэн утгатай. Дэлхийн 40 гаруй оронд казахууд амьдардаг. Энэ дотроос Мон­голд амьдарч буй казахуу­дын хувьд Наурызын баяр нь Монголын Цагаан сартай адил юм. Казах түмэн уламж­лалынхаа хүрээнд л Наурызын баярыг тэмдэглэж байна. Ах, дүү нар бие биедээ золгож, хүндэтгэл үзүүлдэг. Казах түм­ний уламжлалт баярыг монгол түмнээрээ хамтарч тэмдэглэж буйд баяртай байна.

Казахын ард түмэн Наурыз тохиож буй энэ өдрийг Улыстын Улы Күны гэж нэрлэдэг. Энэ нь нийтээрээ хүндэтгэх тэнгэрийн ивээлт өдөр буюу Зон олны алдарт өдөр гэсэн утгыг илэрхийлдэг. Энэ өдөр манай цаг тооллоор гуравдугаар сарын 21-22-нд шилжих шөнийн 0300 цагийн үеэс эхэлнэ. Учир нь нар дэлхийн бөмбөрцгийн дорно зүгээс өглөө 0600 цагт мандах үе нь дундад Азийн улс орнуудын хувьд шөнийн 0300 цагтай давхацдаг.

-Монголын Цагаан сараас юугаараа ялгаатай вэ?

-Цагаан сараас ялгарах онцлог гэвэл архи хэрэглэхгүй, Цагаан идээгээр хү­мүүсийг дайлж баярладаг. Мөн идээ, будаа аль болох дүүрэн байх ёстой. Харин бэлэг гэж сүйд болоод байдаггүй. Нас өндөр болсон хүмүүст, аав, ээждээ хүүхдүүд нь бэлэг өгөхийг үгүйсгэхгүй. Гэхдээ Монголын Цагаан сарын баяр шиг хүний тоогоор бэлэг өгдөггүй.

Заншил ёсоор ахан дүүс, найз нөхөд, танил хүмүүс нэг нэгнийдээ зочилж, наурызын шөлийг цадталаа идэх ёстой. Үүний учир нь жилийн турш гэдэс өлсөхгүй, цатгалан амьд­рахыг бэлэгшээдэг явдал юм.

-Энэ баяраар 7, 40-ийн тоог бэлэгшээдэг гэж сонссон. Энэ нь ямар учиртай юм бол?

-Казахууд Наурызыг тэм­дэглэхэд 7 гэсэн тоо заавал ордог. Учир нь энэ бол долоо хоногийн нийт гарагийн тоо юм. Үүгээр гараг бүхнийг ижилхэн сайн, хүмүүст ивээлтэй хэмээн үзэж, хүндэтгэл үзүүлж буй хэрэг юм.

Наурыз көжег 40 айлд орж амсах ёстой гэж үздэг. Иймээс 40-ийн тоог эрхэмлэдэг. Ту­хайлбал, казахууд 40 настай эр хүнийг эрийн цээнд хүрсэн гэж үздэг, 40 хоргол буюу чулуугаар мэргэлдэг. Түүнчлэн нас барсан хүнд долоо хоногт 40 гэрэл асааж хүндэтгэл үзүүлдэг, нас ба­рагсдын 40 дэх хоног дээр нь ёслол үйлдэж, ном уншуулдаг гэх мэт ёс баримталдаг.

-Нийслэлийн хэмжээнд казах иргэдийн тоо нэлээд өсч байгаа. Энэ нь юутай хол­боотой вэ?

-Ер нь Улаанбаатар хотод цаашид ажиллаж, амьдрах боломж казах түмэнд улам илүү бүрдэж байна. Хүн хаана сайхан амьдрал байна, тэр рүү тэмүүлдэг жамтай.

-Таны хувьд Улаанбаатар хотод хэчнээн жил амьдарч байна?

-40 жил амьдарч байна.