Ноолуур ам.долларын ханшийг бууруулж хүчирсэнгүй

хэнд ч таалагдаагүй нэг бэлэг ирсэн нь эдийн засгийн хүндрэл байлаа. Өөрөөр хэлбэл, энэ л үеэс эдийн засгийн хүндрэл эхэлсэн юм. Үүнийг тийм ч хурдан арилахгүй гэдгийг эдийн засагчид сануулсаар байв.
Хөрөнгө оруулалт, бизнесийн орчин ч их хувирамтгай буюу олон ааштай авгай шиг байсан нь татварын орлого тасарч, валютын ханш өсөхөд нөлөөлсөн гэдэг гаргалгааг тэд хийж байгаа. Гадаадаас орж ирж буй хөрөнгө, мөнгө ч татарсан. Төвбанк үүнийг дотоодын мөнгөний бодлогоор нөхөх гэж оролдсон билээ. Гэхдээ зарим эдийн засагч үүнд ихэд болгоомжтой хандаж, Монголбанк ийм бодлогыг олон жил үргэлжлүүлж болохгүй. Цаашид дотоодын зах зээлд төгрөгийн илүүдэл үүсч, ханш нь улам унаж болзошгүй гэж учирлаж байгаа юм.
Юутай ч цаг эргэж, хавар болдгоороо л болж, ноолуур гардгаараа л гарав. Энэ үеэр иргэдийн нүдэнд жаахан ч гэсэн итгэл найдварын оч ассан нь ам.долларын ханш буурч магадгүй гэдэг хүлээлт, горьдлого байв. Харин одоо Их санасан газар есөн шөнө хоосон гэгчээр Юу болоод өнгөрөв өө гэж гайхширч сууна. Жил бүрийн хавар ноолуур гарах үеэр юань, ам.долларын ханш буурдаг бичигдээгүй хуультай байв.
Энэ нь түүхий эд авах гэсэн өмнөд хөршийн иргэд зах зээлд ихээхэн хэмжээний юань нийлүүлдэгтэй холбоотой байсан юм. Гэвч энэ хавар кг ноолуур 85000 төгрөгөөс эхэлж 93000 төгрөгт хүрсэн ч валютын ханш буурсангүй. Үүнийг эдийн засагчид 10 жилийн өмнө гуравдугаар сард ноолуур авах мөнгөний нийлүүлэлт байнга хийгддэг байсан. Тэр үед төгрөгийн ханш чангарч, ам.долларын ханш 100 төгрөгөөр тогтмол унадаг байлаа. Харин одоогийн энэ өсөлт том тоон дээр явагдаж буй бууралт учраас ханшийн өсөлтөд нөлөөлж чадахгүй гэж тайлбарлав.
Өөрөөр хэлбэл, энэ удаагийн ам.долларын ханшийн өсөлт нь манай улсын эдийн засгийн эрчтэй өсөлтийн бууралтын үед таарч байгаа аж. Тиймээс энэ нь ноолуурын хэдэн төгрөгөөс шалтгаалахааргүй болчихсон. Бизнес эрхлэгчдэд ч өнөөдрийн нөхцөл байдалдаа зохицохоос өөр сонголт үлдээгүй. Өөрөөр хэлбэл, ам.долларын ханш 1800 төгрөг хэвээрээ үлдэх нь тодорхой болов. Ойрын хоёр жилд ам.долларын ханш энэ оны улсын төсөвт баталснаар 1384 төгрөг болж буурахгүй гэдгийг эдийн засагчид хэлж байна.
Говь компанийн гүйцэтгэх захирал Ц.Баатарсайхан Манай улсын эдийн засагт өмнө нь ноолуурын эзлэх хувь их байсан. Сүүлийн 10 орчим жилд эдийн засаг өсч томорлоо. Үүнтэй харьцуулахад ноолуурын салбар нь жижигхэн болж байгаа илрэл нь энэхүү эдийн засагт үүссэн нөхцөл болов уу. Түүнээс биш хэн нэгэн этгээд ам.долларын ханшийг бууруулахгүй, зориудаар зохион байгуулаад байгаа юм биш. Өөрөөр хэлбэл, манай нийт эдийн засаг 10 тэрбум ам.доллар гэж тооцвол ноолуурын салбар 600 саяыг нь эзэлж байгаа. Өөрөөр хэлбэл, одоо ноолуур биш уул уурхай гэхчилэнгээр бусад салбар томорчихсон. Өмнө нь манай нийт эдийн засаг гурван тэрбум ам.долларт л эргэлдэж байлаа шүү дээ гэв.
Тус компани кг ноолуурыг 89000-93000 төгрөгөөр авч буй юм байна. Тэдний гол өрсөлдөгчид нь БНХАУ, Итали. Эдгээр улсын үйлдвэрүүд нь Говь компаниас 2-3 дахин бүтээмж сайтай байдаг. Тус компани бүтээмжээ сайжруулбал дэлхийд өрсөлдөх боломжтой. Харамсалтай нь урт хугацаатай, бага хүүтэй зээл олддоггүй гэх яриа цухалздаг. Тиймээс Чингис бондоос ноолуурын үйлдвэрүүдийг дэмжиж эргэлтийн болон тоног төхөөрөмжийн хөрөнгө оруулалтын зээлийг удаан хугацаатай, харьцангуй бага хүүтэй олгожээ. Энэ ажил өнгөрсөн жилээс эхэлсэн. Нүсэр тоног төхөөрөмжийг захиалснаас хойш жилийн дараа бэлэн болдог тул 2-3 жилийн дараа л бодит үр дүн харагдах нь.
Ноолуурын сезон ам.долларын ханшийг бууруулж хүчрээгүйн учгийг ийнхүү тайлцгааж байна.
Г.ГАНЧИМЭГ