Авиа компаниуд өөртөө эрсдэл дуудаж байна уу
Олон улсын агаарын тээвэрлэгчдийн холбооноос саяхан манай улсын “Мэргэван”, “А жет” компаниудад шалгалт хийжээ. Дээрх компаниуд нь зориулалтын түлшээр авиа компаниудын онгоцуудыг сумлах үйлчилгээ үзүүлдэг юм. Шалгалтын явцад хоёр компанийн үйл ажиллагаа олон улсын агаарын тээвэрлэгчдийн холбоо буюу IATA байгууллагын стандартыг хангаж байгаа нь тогтоогдсон байна.
Сүүлийн үед дэлхий дээр чанаргүй шатахуунаар цэнэглэснээс шалтгаалсан онгоцны ослууд нэмэгдэх хандлагатай байгаатай холбогдуулан IATA холбооноос гишүүн авиа компаниудынхаа онгоцны шатахуун нийлүүлж, сумлах үйлчилгээ үзүүлдэг компаниуддаа шалгалт явуулж байгаа юм байна. Тэд гишүүн компаниудад нь шатахуунаар цэнэглэх үйлчилгээ үзүүлдэг компаниуддаа хоёр жил тутамд шалгалт явуулдаг ч шатахууны чанараас шалтгаалсан онгоцны осол нэмэгдэх, компанийн талаар гомдол гарсан тохиолдолд шалгалтын хугацааг ойртуулдаг аж.
ОУАТХ-ны Чанар хяналтын албаны байцаагчид өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд “А жет”, “Мэргэван” компанид ажиллаж, шатахууны чанар, сумлагч машин, ажилчдын мэдлэг чадвар, сургалтад хамрагдсан байдал зэргийг шалгасан аж.
Онгоцны түлш нь нислэгийн аюулгүй байдалд маш чухал нөлөөтэй бөгөөд осол сүйрлүүдийн нэлээд хувь нь чанаргүй шатахуунаар цэнэглэснээс үүдэн гардаг байна. Манай хоёр компанийн түлш ямар ч байсан олон улсын стандартыг хангаж чаджээ. Хэрвээ шатахууны чанар муу гарсан бол ОУАТХ өөрийн вебсайт дахь “хар жагсаалт”-даа оруулж, тухайн компани өөр ямар ч авиа компанид үйлчилгээ үзүүлж чадахгүйд хүрдэг юм байна. Манай хоёр компани шалгуурыг амжилттай давснаар дээрх жагсаалтад багтах эрсдлээс зайлжээ.
Гэхдээ шатахуун чанартай гарлаа гээд Монголын иргэний агаарын тээврийн салбарт үйл ажиллагаа явуулж байгаа компаниуд шатахуун сумлах ажиллагааг дүрэм журмын дагуу явуулж байгаа гэсэн хэрэг биш. Шатахуун сумлах ажиллагаа нь маш нарийн дэг журамтай явагддаг. Ингэхдээ том, дунд, бага оврын онгоц цэнэглэх журам нь хоорондоо ялгаатай. Тухайлбал, хамгийн наад зах нь онгоц сумлаж байх үед эргэн тойронд саадгүй, талбай цэвэрхэн байх ёстой байдаг аж. IATA буюу олон улсын агаарын тээвэрлэгчдийн холбоонд одоогоор Монголын авиа компаниудаас ганцхан МИАТ л гишүүнчлэлтэй байдаг юм байна. Тиймээс холбооныхоо стандартад нийцүүлээд үйл ажиллагаагаа зохион байгуулаад хэвшчихсэн байдаг аж. Харин бусад компаниудын хувьд одоогоор элсч чадаагүй байна гэдэг нь уг холбооноос тавьдаг чанар стандартыг хангах чадамж одоогоор бүрдээгүйтэй холбоотой бололтой. Мэргэжлийн хүний ярьж байгаагаар, чухам эдгээр компаниуд шатахуун сумлуулахдаа зохих дүрэм журмыг биелүүлэлгүй зорчигчдоо эрсдэлд оруулж байдаг байна.
НҮБ Монголд нислэг үйлддэг авиа компаниудын эрсдлийн үнэлгээг тогтоож, тусгай жагсаалт гарган дотоод хэрэгцээндээ ашигладаг гэсэн мэдээлэл өнгөрсөн оны сүүлээр олон нийтэд ил болж байсныг зарим уншигчид мартаагүй байх. Уг жагсаалтад Монголд нислэг үйлддэг найман компанийн нэр байснаас ОХУ-ын “Аэрофлот”, БНХАУ-ын “Эйр Чайна”, БНСУ-ын “Кореан Эйр”, Турк улсын “Туркиш Эйрлайнз” компани “А”, Монголын авиа компаниудаас МИАТ, “Изинис Эйрвэйс” хоёр “В” үнэлгээг хангаж бусад нь “D”, “C” үнэлгээтэй хэмээн бичигдсэн байсан. Олон улсын иргэний нисэхийн байгууллага /IACO/, Дэлхийн агаарын тээвэрлэгч компаниудын холбоо /IATА/ зэрэг мэргэжлийн байгууллагууд авиа компаниудыг А, В, C, D гэсэн дөрвөн шатлалаар үнэлдэг бөгөөд С ангилалд хамаарах авиа компанийг “агаарын операторын аудит хийгдээгүй, хуучин онгоцтой”, “D” ангилалд багтсан компанийг дээрх хоёр дээр нэмээд “асуудалтай” хэмээн тодотгосон байсан. С үнэлгээ авсан авиа компаниар НҮБ-ын ажилтан зайлшгүй үйлчлүүлэхээс өөр сонголтгүй тохиолдолд удирдлага, хариуцлагатай албан тушаалтны зөвшөөрлийг авч байж үйлчлүүлэх ёстой байдаг аж. D үнэлгээ бүхий авиа компаниар үйлчлүүлэхийг шууд хориглосон байна.
Дээрх үнэлгээ бол НҮБ өөрийн ажилтны аюулгүй байдал, байгууллагынхаа үйл ажиллагааны тогтвортой байдлыг хангахын тулд тусгайлан хийлгэсэн шалгалтуудын үр дүн бөгөөд яг үнэн хэрэгтээ бол олон улсын байгууллагад элсээгүй авиа компаниудад ямар шалгалт ирэх билээ.
Агаарын тээвэрлэгчдийн “Хар жагсаалт” буюу “Black list”-ийг Европын холбоо болон АНУ-ын Холбооны нисэхийн удирдах газраас гурван сар тутамд албан ёсоор шинэчлэн гаргадаг бөгөөд Европын холбооны албан ёсны сэтгүүлд /Official Journal of the European Union/-д хэвлэн нийтлүүлдэг аж. Европын Холбооны “хар жагсаалт”-д байгаа авиа компани, иргэний нисэхийн байгууллагын дунд Монгол Улсын авиа компанийн нэр ороогүй байгаа нь сайн хэрэг. Гэвч гадаад улсууд руу нислэг үйлддэг авиа компаниуд IATA зэрэг гишүүддээ өндөр шаардлага тавьдаг олон улсын байгууллагад элсэж, ажил үйлчилгээ, дүрэм журмаа олон улсын төвшинд хүргэх зайлшгүй шаардлага байна. Тэгэхгүй зөвхөн Монголын стандарт болж байна гээд яваад байвал “олон хавар нэгэндээ…” гэгч болохыг хэн үгүйсгэх билээ.
Малайзын иргэний агаарын тээврийн Боинг 737 онгоц өнгөрсөн гуравдугаар сарын 8-ны өдөр сураггүй алга болж 21 дүгээр зууны тайлагдашгүй оньсогын тоог нэгээр нэмсэн билээ. Холбогдох албан тушаалтнууд, мэргэжилтнүүд эхлээд хулгайлагдсан гэж байсан ч сүүлд чанаргүй шатахуунаас болсон байж магадгүй гэсэн таамаг гаргах болсон. Чанарын шаардлага хангахгүй түлшнээс шалтгаалаад онгоц төлөвлөсөн замаа туулж чадахгүй байх, шатахуунд байх ус, элдэв бохирдлоос болж хөдөлгүүр ажиллагаагүй болох эрсдэлтэй байдаг байна. Манайд бол гарч байгаа хамгийн том дутагдал нь сумлах ажиллагааг зохих дүрэм журмын дагуу явуулдаггүй явдал аж. Энэ нь ямар үр дүнд хүргэж болохыг дээр өгүүлсэн билээ. Тиймээс авиа компаниуд онгоц сумлах үедээ зохих дүрэм журам баримталж байгаа эсэхийг байнга хянаж, шалгадаг байвал иргэний агаарын тээврийн салбарыг эрсдлээс хамгаалах нэг чухал алхам болох юм.
Монголын мэдээ
Б.Усгал