Парламентад “эмгэнэл” илэрхийлье
Монгол Улс засаглалын хямралд орчихож гэж улстөрчид шиг том яриад яах вэ. Зүгээр л Парламентын 76 гишүүн мэдлэгийн хомсдолд орчихож. Нарийн яривал энэ танхимд жинхэнэ “эмгэнэл” нүүрлэчихээд байна. Тэдний үр дүнгүй улстөржилтөөс ард түмэн залхчихаад байгаа нь үнэн. Саяхны нэгэн чуулганаар сайдыг суудлаас нь огцруулах асуудлыг хэлэлцэхэд Парламент бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ цугласан юм.
Энэ асуудлаар танхим дүүрэн маргалдаж хэрэлдэж, хэлэлцэж байсан ч удалгүй нэг нам нь завсарлага авснаар асуудлыг хойшлуулсан билээ. Тэгээд үргэлжлүүлэн агаарын бохирдлын асуудлыг хэлэлцэж эхлэхэд танхимын гишүүдийн талаас илүү хувь нь гарч одсон. 20 хүрэхгүй гишүүн утаанд анхаарал хандуулж суугааг харсан улстөрчид, эдийн засагчид дуу нэгтэйгээр парламентын танхимд эмгэнэл илэрхийлсэн гэдэг.
Өнөөдөр утаанаас чухал асуудал нийслэлд байгаа бил үү. Утаа бүх мөнгийг сорж байна. Утаанаас салахын тулд бид өр зээл тавин гэр хорооллоосоо салах гэж хичээж байгаа. Утаа нь гамшиг болсон нийслэлээ аврах гэж бүх мөнгөө урсгаж байгаа. Үнэндээ эднээс болж эдийн засаг мөлхөж байгаа гээд хэлчихвэл буруудахгүй. Хамгийн чухал асуудлаа үл ойшоож байгаа хүмүүсийг мэдлэгтэйдээ энд суусан гэж хэлж чадахгүй нь. УИХ-ын хаврын чуулган хуралдаж эхэлснээс хойш парламентаас үзээд өгье гэсэн ч олигтой хууль баталж гаргасангүй.
Эдийн засгийн идэвхжлийг нэмэгдүүлэх зарим арга хэмжээний төслийг алдаг оног баталсан. Өнгөрсөн долоо хоногт гэхэд л хуулийг хэлэлцэлгүй унагасан жишээ хангалттай их байна. Хяналтын тухай хууль, Газрын тосны тухай хууль дээр хувийн ашиг сонирхлоо харуулцгаалаа.
Өөрсдийнх нь болон өрөөлийн ашиг сонирхол үнэртсэн. Чуулган хуралдсан бүх хугацаанд нам эвслүүд нэг нэгээрээ сандал суудлын асуудал ярилаа. Х.Тэмүүжин сайдыг огцруулах, Х.Баттулга сайдын чөлөөлөгдөх хүсэлтийг хэлэлцэх, МАН Ерөнхий сайдтай хариуцлага ярих гэх мэтээр үр дүнгүй сандал ярив. Бүхэл бүтэн хоёр, гурван сарыг иймэрхүү хов живийн асуудал хэлэлцэж, арайхийн намжих нь уу гэтэл бие даагчид бас дутуу байжээ.
Тэд өчигдөр хуралдаад ам.долларын ханш өсөөд байгаа нь Н.Золжаргал Ерөнхийлөгчийн буруу гэж үзсэн гэнэ. Ёстой эмгэнэл гэж хэлэхээс яах вэ. Монголбанкны Ерөнхийлөгч Н.Золжаргал л буруу ажиллаад, буруу шийдвэр гаргаад байгаагаас болж эдийн засаг өвчилж, мөнгөний ханш унасан хэмээн буруутгаж түүнийг огцруулах асуудлыг хэлэлцэхээр болжээ.
Эдийн засгийн хичээлийг энэ хэдэн “эргүү” гишүүдэд заахсан. С.Ганбаатар гишүүн үнэхээр учраа мэдэхгүйдээ ингэж хэлээгүй баймаар. Эсвэл мэддэг ч мэдэн будилж зориуд популист хийх гэж ингэдэг байж ч мэдэх юм. Гэхдээ популист амлалт, популизм өнөөдөр биднийг Украины араас оруулна.
Мөнгөний ханш суларч байгаа шалтгаанаа зөв олж чадахгүй, УИХ нь өөрсдөөсөө алдаагаа хайх ёстой байтал Н.Золжаргалыг суудлаас нь буулгачихвал ам.долларын ханш буугаад, мөнгөний ханш тогтворжиж эдийн засгийн эрч эргээд сэргэнэ гэж сэтгэж суугаа тэдэнтэй юугаа ч ярих билээ. Улстөрч гэхээрээ төгс байдаг юм биш. Тэдэнд эдийн засгийн хичээлийг үнэ төлбөргүй боловч заах хэрэгтэй. Үнэндээ эдийн засаг буруу яваад байгаа нь энэ мэт улстөржилтөөс үүдэлтэй.
Ажлаа хийж байгаа хэсгийг аль болох муухай харагдуулах гэж сөрөг хүчин хичээнэ. Тэндээс шидсэн чулуу болгоныг эрх баригч нам нь ч тэднийг даган хөөрч яваа бусад нам эвслүүд ч өлгөж аваад улстөрждөг байдлаас болж өнөөдөр Монгол Улс дампуурах уу, эс дампуурах уу гэдэг сонголтын өмнө тулгарчихаад байгаа нь нууц биш. Мөн өчигдөр АН-ын бүлэг дээр Монголбанкны Ерөнхийлөгчийн мэдээллийг сонсоод ханшийг тогтвортой барих, энэ асуудалд онцгой анхаарахыг үүрэгджээ.
Тогтвортой барьж болно оо. Мэдээж түүн шиг амархан ажил байхгүй. Ам.долларын ханшийг хүчээр барьчихаж бас болно оо. Ингэснээр харин ёстой төсөөлж байгаагүй үр дүн авчирна гэдгийг захын эдийн засагч мэдэж байгаа. Төгрөгийн тогтвортой байдал гэж байгаа. Тэр нь инфляциар илэрхийлэгдэнэ. Ханшийг барина гэдэг нь нэг ёсны ам.долларын тогтвортой байдлыг хангана гэсэн үг болчихож байгаа юм.
Хаа байгаа Америкт үйлдвэрлэгддэг ам.долларын тогтвортой байдлыг барина гэж С.Ганбаатар мэт л сэтгэж суудаг биз. Тэгэхээр эдийн засгийн хүслийн гурвалжинг эсрэгээр нь ашиглах болоод байгаа юм. Капиталын урсгал буюу гаднаас орж ирэх хөрөнгө оруулалт, ам.доллар дээр цензур тавьж л ам.долларын ханшийг тогтвортой барина гэдгийг хэдэн удаа парламентад суучихсан хашир эдийн засагчид мэдэж байгаа.
Ингэж хатуу барих нь урд хөршийн хэрэглэдэг коммунист арга. Бид коммунизмыг тунхаглаад байна уу. Хөрөнгө оруулалтыг хөөж гаргаад ам.долларын ханшаа тогтмол барих уу, эсвэл хөрөнгө оруулалт, ам.долларын ханшийг тогтмол барихыг чухалчилж үндэсний мөнгөн тэмдэгтээсээ татгалзах хэрэг үү. Энэ хэний хүсэл вэ. Дээхэн үед С.Ганбаатар мөн л иймэрхүү улс төр хийж байсан санагддаг юм.
Тухайн үед ам.доллар 1430 хүрэхэд С.Ганбаатар ард түмний хүсэл хэмээн ханшийг барь хэмээн шаардсан билээ. Харин Н.Золжаргал “Уучлаарай, та Монголын үйлдвэрчнийг төлөөлөөд байна уу, эсвэл Эрээний үйлдвэрчнийг төлөөлөөд байна уу” гэж асууж байсан санагддаг. Ам.долларын ханш сул байх тусмаа л эрээний эдийн засаг дээшилж, их мөнгөний урсгал Эрээнд очно. Ам.долларын ханшийг хүчээр барина гэвэл Монголбанк бодлогын хүүгээ өсгөж таарна.
Ингэснээр банкуудын зээлийн хүү өсөж, мөнгөний эргэлт удааширч, аж ахуйн нэгж, байгууллагуудын үйл ажиллагаа хумигдсанаар ажлын байрны цомхотгол бий болно. Энэ хэнд ашигтай гэж. Мэдээж улстөрчдөд, хөгийн популистуудад ашигтай. Харин ард түмэн хохирно, энэ байдлаас үүдэн 160 мянган ажлын байр цомхотгогдох эрсдэл бий болно. Тэр 160 мянган хүнийг ажилгүй болгохыг парламент хүсээд байгаа учраас л мэдлэгийн хомсдолд орчихож гэж дүгнээд байгаа юм. Бидэнд гашуун туршлага бий.
Тэр гашуун туршлагыг С.Ганбаатар мэт нь мэдэхийн дээдээр мэдэж байгаа. Бодлогын хүүг өсгөснөөс шалтгаалан тухайн үед ажилгүй болсон иргэдээр улс төр хийж явсан биз. 2009 онд бодлогын хүүг 14 хувь болгож өсгөж байхад 100 мянга гаруй ажлын байр алдагдсан байдаг. Үр дүнд нь ам.долларын ханш болон инфляци буурсан уу гэвэл буурсаан. Инфляци -1,6 хувьд хүрч, дифляци болж байсан юм.
Энэ нь эдийн засгийнхаа зарчмын дагуу биш. Хүмүүсийг хүчээр ажилгүй болгоод, аж ахуйн нэгжүүдийн үйл ажиллагаа хүчээр зогсонги байдалд оруулчихаар хүссэн хүсээгүй ханш болон инфляци буурч байгаа юм. Улс төрийн залгамж халаа, бодлого алдагдчихсан. Улстөрчид нь юу хүссэн ээ, юу санаснаа ярьдаг болчихсон ийм цагт мянган Н.Золжаргалыг сольж тавиад, Х.Тэмүүжингийн суудалд хэчнээн олон хүн суугаад өөрчлөгдөнө гэвэл түүн шиг үлгэр байхгүй.
Өргөн барьсан хуулийнхаа заалтыг ойлгохгүй, намын эрх ашгийн төлөө үргэлж хөдөлж, улстөрждөг энэ 76 эрхэм үндсээрээ булга үсэрч, өөр парламент бүрдвэл үлгэр биелж магадгүй юм. Тэгтэл зай ч байна даа. Хаваржин сандал ярилаа, тэд залхсангүй. Ийм байдлаар урагшаа явахгүй гэдгээ ойлголцох наад захын ухаан тэдэнд алга.
Одоо ч ханаагүй бололтой. Улс орны эрх ашгийг биш намынхаа төлөө улстөрждөг сөрөг хүчин, учраа мэдэхгүй улстөржиж, өөрийн өчүүхэн амбийцийг боддог эвсэл, бие даагч, фракци дундын зөрчлөө нуучихаж чадахгүй ардчилал гэх дүр эсгэж яваа эрх баригч хэдэн нөхдөөс юу ч хүлээх хэрэггүй юм байна. Үнэндээ эмгэнэл илэрхийлэхээс өөр сонголт ч алга.
Монголын мэдээ
Б.Өнөртогтох
